INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Franciszek Schornak (Szornak)      Franciszek Schornak, wizerunek na podstawie fotografii.

Franciszek Schornak (Szornak)  

 
 
1857-11-13 - 1940-03-04
Biogram został opublikowany w 1994 r. w XXXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.


 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Schornak (Szornak) Franciszek (1857–1940), nauczyciel, etnograf i działacz społeczny na Pomorzu. Ur. 13 XI w Szemudzie w pow. wejherowskim w rodzinie chłopskiej, był synem Józefa i Barbary z Renachowskich, którzy zmarli, gdy miał 9 lat.

Wychowaniem czworga dzieci zajęła się babka mieszkająca w Wejherowie, gdzie S. uczęszczał do gimnazjum. Po jej śmierci ok. r. 1870 S. terminował u stolarza. Po egzaminie czeladniczym pracował w tym zawodzie. Równocześnie przygotowywał się w drodze samokształcenia do podjęcia nauki w seminarium nauczycielskim w Tucholi. Ukończył je w r. 1885. Następnie pracował jako nauczyciel w Linii i w Żelewie w pow. wejherowskim. W r. 1900 został kierownikiem szkoły w Osieku, w pow. starogardzkim, skąd przeniesiono go do Skórcza (w tym samym powiecie). S. należał do nielicznego grona nauczycieli Polaków, którym udawało się sprostać formalnym wymogom władz zaborczych, a jednocześnie uzyskać złagodzenie kursu germanizacyjnego szkoły i nie utracić zaufania rodaków. Niemieccy mieszkańcy Skórcza nazywali go «polnischer Rektor». Jego staraniem wybudowano tam nowoczesny budynek szkolny, oddany do użytku w r. 1917, oraz dom nauczyciela.

W styczniu 1920 S. witał w imieniu mieszkańców wkraczające do Skórcza wojsko polskie. Pozostał nadal kierownikiem szkoły i pracował społecznie. Zorganizował kursy języka polskiego dla dorosłych, był kierownikiem wzbogaconej dzięki jego darom Biblioteki Tow. Czytelni Ludowych. Prowadził w niej także do r. 1939 przy pomocy rodziny czytelnię. Jako działacz kilku stowarzyszeń inicjował inne formy życia społeczno-kulturalnego. Po przejściu na emeryturę w r. 1928 wycofał się z działalności publicznej.

Od młodości S. interesował się poszukiwaniami i badaniami z zakresu historii, archeologii i etnografii Kaszubów i Pomorza, szczególnie Kociewia. W r. 1921 został członkiem Tow. Naukowego w Toruniu. Zgromadził bogaty materiał źródłowy i zebrał kolekcję zabytków etnograficznych eksponowanych częściowo w szkole. W l. dwudziestych publikował na łamach „Dziennika Starogardzkiego”, „Pomorza” (dodatku do „Dziennika Gdańskiego”) i w „Rodzinie Kaszubskiej” (dodatku do „Gazety Kaszubskiej”).

W l. 1921–4 S. ogłosił dwie najważniejsze prace: Kaszuby, drukowaną w odcinkach w „Gazecie Kaszubskiej” i „Dzienniku Gdańskim”, i Kociewie w „Pomorzu” i „Dzienniku Starogardzkim”. Tuż przed drugą wojną światową wydał swoim nakładem Kronikę miasta Skórcza (P.), zniszczoną później przez Niemców. W publikacjach S. używał spolszczonej formy nazwiska Szornak. W ostatnich latach życia S. przygotowywał pracę poświęconą nazewnictwu kociewskiemu. W l. 1920–30 utrzymywał kontakty z przedstawicielami naukowego i literackiego środowiska kaszubsko-pomorskiego: Janem Patockiem, Teodorą i Izydorem Gulgowskimi, Leonem Heykem, Franciszkiem Sędzickim. S. pasjonował się hodowlą pszczół. Był także uzdolnionym rzeźbiarzem. Zmarł 4 III 1940 w Skórczu, pochowany został na tamtejszym cmentarzu. Jego bogata spuścizna rękopiśmienna, księgozbiór i kolekcja etnograficzna uległy zniszczeniu wskutek działań wojennych w r. 1945.

S. był żonaty z Otylią z domu Kloka, z którą miał siedmioro dzieci, w tym córkę Otylię (1900–1974), zamężną Szczukowską, rzeźbiarkę i działaczkę społeczną (jej spuścizna rękopiśmienna i materiały biograficzne jej dotyczące znajdują się w B. Gdańskiej PAN, Dział rękopisów, oraz w Muz. Piśmiennictwa Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie).

Imię S-a nosi Szkoła Podstawowa w Skórczu, w niej znajduje się tablica pamiątkowa ufundowana w setną rocznicę jego urodzin.

 

Zasłużeni ludzie Pomorza Nadwiślańskiego z okresu zaboru pruskiego, Szkice biograficzne, Wr. 1979 (J. Borzyszkowski, fot., bibliogr.); Milewski J., Pojezierze Kociewskie i okolice. Przewodnik turystyczny, Gd. 1984 s. 210, 215; – Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875–1975, Tor. 1978 II 188; Milewski J., Sylwetki działaczy kociewskich. Materiały historyczno-ekonomiczne Kociewia, Gd. 1963; tenże, W setną rocznicę urodzin Franciszka Schornaka, „Zapiski Kociewskie” (Gd.) 1957; Roppel L., Trzej regionaliści kaszubsko-kociewscy, „Literatura Ludowa” 1959 nr 1–2 s. 30–31; Stelmachowska B., Rok obrzędowy na Pomorzu, Tor. 1933 s. 37, 38, 226, 231–2, 260; – „Rejsy” 1956 nr 18 (fot.); – USC w Skórczu: Akt zgonu S-a; – Informacje i zbiory szkoły w Skórczu.

Józef Borzyszkowski

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.