Hennig-Henninski Fryderyk Ernest (2. poł. XVIII w.), ostatni komisarz królewski i konsul polski w Gdańsku. Ur. w Polsce w niemieckiej rodzinie mieszczańskiej. Istnieje domysł (Boniecki), że był synem Gotfryda Ernesta, administratora żup za Augusta III. Być może, miał rodzinę w Saksonii, gdzie spędził urlop w r. 1786. W grudniu 1793 r. twierdził, że mieszka w Gdańsku od 18 lat, a w służbie polskiej przebył lat 20, można więc wnosić, że zajmował już jakieś stanowisko, zanim osiadł w Gdańsku (1776).
Kiedy w r. 1774 komisarz królewski w Gdańsku, A. Husarzewski, poszukiwał następcy Kahlena na stanowisko sekretarza palowego, pisał, że winien on «znać arytmetykę, pisać biegle po francusku i po niemiecku oraz władać dobrze temi językami, jak również i polskim». Kandydat na sekretarza nie miał być «warszawskim elegantem ani człowiekiem pretensjonalnym». Wymaganiom Husarzewskiego odpowiadał H., który na wiosnę 1776 r. objął stanowisko sekretarza po Kühnie. Stosunki między H-em a jego zwierzchnikiem układały się bardzo dobrze. Pobierający skromną pensję (150 dukatów rocznie) sekretarz mieszkał w domu Husarzewskiego, który «kochał go jak syna». Poza zajęciami służbowymi był H. preceptorem panny Husarzewskiej, «której umysł przez 5 lat formował». Zażyłość z Husarzewskim, jednym z najbardziej zaufanych ludzi Stanisława Augusta, wyrobiła H-owi dobrą opinię w gabinecie królewskim. Świadectwem dużej orientacji w gdańskim handlu był opracowany przez H-a, pod okiem Husarzewskiego (a z inicjatywy A. Dzieduszyckiego), obszerny memoriał pt. Tableau de la ville de Dantzig en 1782. Gdy w grudniu 1782 r. zmarł nagle Husarzewski, król, odrzuciwszy podania radcy Weickhmanna i płka Tiedemanna, mianował komisarzem H-a, nadając mu rangę radcy poselstwa i podnosząc pensję do 500 dukatów rocznie. Wkrótce dodano H-owi jeszcze 1000 zł na utrzymanie sekretarza, którym został Miszewski. Do awansu H-a przyczyniła się protekcja Michała Poniatowskiego. W gabinecie króla uważano, że H. jest tak dobrze wprowadzony w sprawy, że uznano za rzecz zbędną sporządzenie dla niego instrukcji. Zalecono jedynie, aby był «ami personel de la ville». Nowy komisarz ubolewał jednak, że nie miał pełnomocnictw do pertraktowania z magistratem w sprawach politycznych. Przyznanie tych pełnomocnictw przewlekało się z powodu błahego na pozór powodu, że H. przywdział mundur woj. mazowieckiego. Pius Kiciński z wielkim naciskiem ostrzegał poufnie H-a, że «wpływowe osoby» w Warszawie bardzo się gorszyły tym noszeniem wojewódzkiego kontusza przez mieszczanina. Niefortunny «mieszczanin szlachcicem» pożegnał się więc z mundurem i w sierpniu 1783 r. otrzymał list kanclerza do magistratu. Sprawa pełnomocnictw była wówczas paląca na skutek zaognienia od wiosny t. r. zatargów między Gdańskiem a Prusami. W związku z napiętą sytuacją polecono H-owi prowadzenie bezpośredniej korespondencji z Departamentem Spraw Zagranicznych (pierwsza relacja H-a do A. Dzieduszyckiego z 1 IX 1783). Odtąd H. prowadził stale podwójną korespondencję: z gabinetem króla i z Departamentem (a po jego obaleniu z Deputacją).
W czasie blokady Gdańska (1783–4) i w rokowaniach, które w rok po zwinięciu blokady doprowadziły do zawarcia konwencji gdańsko-pruskiej z 22 II 1785 r., H. odgrywał bardzo czynną rolę. Z okazji podpisania konwencji otrzymał gratyfikację 300 dukatów. W lecie 1785 r. Dzieduszycki, spodziewając się, że po uregulowaniu powikłań gdańsko-pruskich nastanie sposobniejsza pora dla intensyfikacji handlu polsko-gdańskiego, polecił H-owi opracować Tableau raisonné sur le commerce de Danzig. H. ukończył tę pracę w styczniu 1786 r. W lutym był w Królewcu, aby studiować tamtejszy handel i rozpatrzyć się w sprawie utworzenia polskiego konsulatu. W konkluzji swych badań H. wysunął projekt utworzenia sieci polskich placówek konsularnych w portach bałtyckich, które by podlegały konsulowi generalnemu w Gdańsku. Król i Dzieduszycki pochwalili ten projekt, ale wskazywali na brak funduszów. W związku z pracą nad Tableau raisonné H. znów otrzymał gratyfikację 200 dukatów. Powołując się na te zasługi, przymawiał się o nobilitację. Ponieważ pierwsze starania na sejmie 1784 r. nie powiodły się, teraz, przy poparciu dworu polskiego, zwrócił się do cesarza, wskazując na usługi, które oddał w czasie blokady kupcom austriackim. W lecie 1786 r. uzyskał cesarskie szlachectwo i nazwisko de Hennig-Henninski (bardzo sobie cenił to «ski»).
H., podobnie jak Husarzewski, załatwiał w Gdańsku wiele prywatnych spraw króla (sprowadzanie mebli, dzieł sztuki, książek itp.) i zatrudniał się handlowymi sprawami ludzi związanych z dworem. Przejął również po swym poprzedniku obowiązek pilnowania spraw polskich w czasopismach europejskich, choć, zdaje się, nie miał tak rozległych stosunków w redakcjach, jak Husarzewski. W r. 1786 Podlecki, działając poprzez króla i Dzieduszyckiego, zapewnił sobie u H-a stałą kronikę cen gdańskich dla „Dziennika Handlowego”. Dowodem wielkiego zaufania króla było nawiązanie przez niego w r. 1785 bezpośredniej korespondencji z H-em w sprawie Dogrumowej (osadzonej w Gdańsku w więzieniu). Z Dogrumową, która usiłowała z więzienia snuć dalsze intrygi, wolno się było porozumiewać jedynie H-owi i jego przyjacielowi, burmistrzowi Reyherowi. Korespondencja króla z H-em w tej sprawie ciągnęła się do schyłku 1793 r. Inna «delikatna sprawa», w której król poufnie znosił się z H-em, to działalność rosyjskiego agenta Trappa, który w l. 1786 i 1787 starał się, wbrew gwałtownemu oporowi magistratu, przesiedlić do Rosji holenderskich osadników (mennonitów), zamieszkałych na terytorium Gdańska (H. miał tu przymykać oczy).
Kiedy na przełomie l. 1787/8, w związku z wojną rosyjsko-turecką, wybuchła w Gdańsku panika i ujawniły się dążenia do poddania się pod protekcję pruską, król uspokoił magistrat pismem z 30 I 1788 r. w formie listu do H-a. Skąpe są źródła do działalności H-a w czasie Sejmu Czteroletniego. 3 XI 1790 r. grał główną rolę w uroczystości ofiarowania przez Stanisława Augusta magistratowi popiersia Heweliusza. Król bardzo chwalił mowę wygłoszoną przez H-a na tej uroczystości. W tymże czasie uzyskał H. wreszcie upragniony indygenat uchwałą z 9 XI 1790 r. (w Vol. leg. omyłkowo podano imię Franciszek Ernest. Za tym poszło wielu autorów. Niesłusznie też przyjęła się w literaturze pisownia nazwiska «Henning»).
W okresie Targowicy król przekazał H-owi szereg poufnych poleceń. W okresie od października 1792 do lutego 1793 r. H. opiekował się wydalonym z Petersburga Debolim. Po wyjeździe Debolego z Gdańska miał pieczę nad jego papierami, a potem na rozkaz króla je spalił (wykaz tych papierów w korespondencji H-a). W grudniu 1792 r. król polecił H-owi w największej tajemnicy wybić w gdańskiej mennicy 4 złote medale ufundowane przez uczestników kampanii pod ks. Józefem, a w styczniu przeprowadzić tajny druk 50 egzemplarzy pewnej broszury w formacie małego 8° (było to napisane przez samego króla „Zdanie o królu polskim”). W lutym 1793 r. H. wywiązał się ze sprawy druku, natomiast wybicie w Gdańsku medali okazało się niemożliwe i po różnych perypetiach dopiero w styczniu 1794 r. otrzymał te medale z Utrechtu. 11 III 1793 r. H. ogłosił protest przeciw uchwale magistratu o kapitulacji. Działał tu na własną rękę, bez instrukcji. Po zajęciu Gdańska przez Prusaków przez 6 tygodni ukrywał się na wsi. Znalazł się w trudnej sytuacji materialnej, bo jego pensja zalegała od sierpnia 1792 r. i z własnych funduszów musiał spłacić 600 dukatów, które zaciągnął w Gdańsku dla Komisariatu Wojskowego. Król zapewniał go jednak o swojej protekcji i H. po utraceniu stanowiska komisarza pozostał w pruskim już Gdańsku zrazu jako agent «dla dozoru handlu». W grudniu 1793 r. otrzymał stanowisko polskiego konsula w Gdańsku z pensją 7200 zł rocznie. Pozostał na tej placówce do lata 1794 r., kiedy to został przez Prusaków zmuszony do opuszczenia miasta. We wrześniu 1794 r. znalazł się w Kopenhadze pod opieką polskiego chargé d’affaires, Kochanowskiego. H. oczekiwał «na pewną okazję», aby wrócić do Polski. W projekcie cyrkularza królewskiego z 18 I 1795 r. w sprawie likwidacji polskiej służby dyplomatycznej H. znalazł się w kategorii ludzi będących jeszcze (przynajmniej formalnie) na stanowisku. Nie wiemy, kiedy wrócił do Gdańska. Z tego miasta pisał w czerwcu 1796 r. do Stanisława Augusta z prośbą o wstawiennictwo w dochodzeniu roszczeń finansowych. Podkreślał, że jest zadłużony i «pozbawiony wszelkich innych środków utrzymania». Na tym urywają się nasze wiadomości o H-u. Jak się zdaje, rodziny nie założył. W grudniu 1786 r. stwierdził, że może żyć oszczędnie, nie mając żony i dzieci.
Estreicher; Boniecki; – Askenazy Sz., Danzig und Polen, W. 1930; Damus R., Die Stadt Danzig gegenüber d. Politik Friedrichs d. Grossen u. Friedrich Wilhelms II, „Zeitschr. d. Westpreuss. Gesch.-vereins” H. 20: 1887; Dutkiewicz J., Sprawa Gdańska w dobie Sejmu Czteroletniego w oświetleniu korespondencji dyplomatycznej pruskiej, „Zap. Tow. Nauk. w Tor.” T. 20: 1954 [druk.] 1955; Dziamianka M., Aleksy Husarzeski, komisarz generalny Stanisława Augusta w Gdańsku, „Rocz. Gdań.” T. 2/3: 1928–9 s. 57, 70; Hopf H., Danzig in d. Vorgeschichte zur zweiten Teilung Polens, „Zeitschr. d. Westpreuss. Gesch.-vereins” H. 76: 1941; Korzon, Wewnętrzne dzieje; Lutman R., Historia Gdańska do r. 1793, Gdańsk, przeszłość i teraźniejszość, Lw. 1928 s. 126; Reychman J., Konsulaty zagraniczne dawnej Rzpltej, „Sprawy Morskie i Kolonialne” R. 2: 1935 z. 1 s. 121, 124; Rostworowski E., W sprawie Gdańska w dobie Sejmu Czteroletniego, „Zap. Tow. Nauk. w Tor.” 1956 s. 122, 124; – AGAD: Arch. Król. Pol. 73, 75, 76, 77, 204, Zbiór Popielów 6, 12, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 358, 408, Zbiór z Jabłonnej K. S. A. 2; B. Czart.: rkp. 704, 705, 787, 923, 938; B. Ossol.: rkp. 412.
Emanuel Rostworowski