INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Ignacy Feliks Morawski h. Dąbrowa      Ignacy Morawski, frag. obrazu olejnego Konstantego Aleksandrowicza z lat 1785-1790, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie.

Ignacy Feliks Morawski h. Dąbrowa  

 
 
Biogram został opublikowany w 1976 r. w XXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Morawski Ignacy Feliks h. Dąbrowa (1744–1790), generał-lejtnant wojsk lit., pisarz wojskowy lit. Pochodził z rodziny mazowieckiej osiadłej na Litwie i należącej do radziwiłłowskiej klienteli. Był synem Michała, skarbnika nurskiego, i Katarzyny z Mirowickich, bratem Mikołaja (zob.). Jako kornet huzarów milicji radziwiłłowskiej M. brał udział w działaniach wojennych księcia Karola «Panie Kochanku» w czasie bezkrólewia 1764 r. Miał wówczas romans z towarzyszącą bratu księżniczką Teofilą, która w czasie rejterady po bitwie pod Słonimem oświadczyła, że jest przymuszona opuścić obóz i iść za mąż za M-ego. Radziwiłł ponoć tylko odpowiedział: «niech cię choć licho bierze» (Matuszewicz). M. z Teofilą pospiesznie pojechali do Lwowa, gdzie arcbp. Wacław Sierakowski wobec «odmiennego stanu» księżniczki zgodził się na danie im ślubu. Po klęsce, emigracji i osądzeniu Radziwiłła bp wileński Ignacy Massalski wsparł Teofilę pieniężnie i namawiał ją do wystąpienia przed sądem konfederackim o wydzielenie dóbr posażnych. Radziwiłł pogodził się jednak z mezaliansem siostry i ożenek ten otwarł przed M-m drogi awansu materialnego i politycznego.

M. przystąpił do firmowanej przez szwagra konfederacji radomskiej, podpisując 4 VII 1767 jej akt jako konsyliarz ziemi drohickiej. Był posłem z woj. podlaskiego na sejm 1767/8 r., na którym wspierał Radziwiłła. Zapewne w nagrodę otrzymał rangę generał-majora (był nim już 8 V 1768). Czasy konfederacji barskiej przesiedział na Litwie, śląc z niej nowiny na Słowację do Radziwiłła; być może na krótko doń wyjeżdżał u schyłku 1769 r., na ogół jednak gospodarował na wydzielonych sobie i żonie radziwiłłowskich dzierżawach (m. in. Firlejówka w Złoczowskiem, Zausze w Nowogródzkiem, Bielica w Lidzkiem). W początkach 1773 r. udał się za granicę na spotkanie z Karolem Radziwiłłem, zapewne w celu ustalenia sposobów ratowania radziwiłłowskich dóbr rozdzielonych kordonem zaborów; w końcu kwietnia t. r. był już w Gdańsku, stąd przez Warszawę (gdzie przyjął go poseł austriacki) udał się do Lwowa dla uregulowania spraw radziwiłłowskich i swoich włości w Galicji. Na południu przebywał do lutego n. r. i odtąd często tam z Litwy przyjeżdżał, sprawom majątkowym poświęcając większą część swej życiowej energii. Uważał powrót księcia «Panie Kochanku» za niezbędny dla ratowania majątku, stale też szwagra doń nakłaniał. W lecie 1775 za pośrednictwem bpa Adama Naruszewicza oświadczali Morawscy swą wierność Stanisławowi Augustowi (wobec wysoko postawionych osobistości małżonków reprezentowała częściej Teofila). W jesieni t. r. M. wszedł do czynnej służby w wojsku lit., zakupując pułkownikostwo regimentu pieszego buławy w. lit. Swą niezłą stabilizację w nie uznawanej przez Radziwiłła sytuacji politycznej daremnie przed nim usprawiedliwiał. W początkach 1777 r., dyskontując swe zasługi dla króla (Stanisław August wówczas i później przez Morawskich usiłował wpływać na Karola Radziwiłła) prosił o Order Św. Stanisława; dostał go jednak później (miał go na pewno 8 V 1783). Zagniewanego na siebie Radziwiłła nie miał odwagi powitać po jego powrocie do kraju. Pozbawiony materialnego wsparcia Nieświeża, w początkach 1779 r. kajał się i błagał o pieniądze, naciskany przez wierzycieli. Uzyskawszy przebaczenie Radziwiłła otrzymał jego skuteczne poparcie do poselstwa słonimskiego na sejm 1780 r. We wrześniu 1782 starał się w Departamencie Wojskowym Rady Nieustającej o pozostawienie mu tytularnej szarży generał-majora. W początkach r. n. nabył chorągiew kawalerii narodowej. W tym samym czasie obrany deputatem pińskim, został marszałkiem Trybunału Lit. W r. 1784 otrzymał tradycyjną za ten urząd nagrodę – Order Orła Białego. Być może o ważną prestiżowo funkcję marszałka starał się M. w związku z wieloletnim procesem o dobra ruskie, który właśnie wtedy był na wokandzie Trybunału Lubelskiego. We wrześniu 1783 M. zrezygnował z rotmistrzostwa chorągwi husarskiej na rzecz brata Mikołaja, a w następnym miesiącu mianowany został generał-lejtnantem wojsk lit.; w początkach 1784 r. nabył jeszcze pisarstwo wojskowe lit. T. r. bez powodzenia starał się o poselstwo z Wileńskiego na sejm grodzieński. Na tym sejmie uzyskał, wraz z Józefem Judyckim, zatwierdzenie pensji dla litewskich generał-lejtnantów. Jako komendant II dywizji litewskiej M. spierał się z Judyckim, dążąc do zrównania II dywizji z I dywizją. U schyłku września 1785 M. przyjmował w Zauszu Stanisława Augusta, który składał wizyty panom litewskim. W Zauszu stworzył M. galerię portretów postaci historycznych (część z nich nabyło później Ossolineum). Przed sejmem 1786 nie zasłużył się jednak dworowi, pozwalając na obiór na sejmiku lidzkim nieprzyjaznych królowi posłów (rezydując w Bielicy od dawna wywierał wpływy na sejmiki lidzkie). W r. 1787 M. odkupił radziwiłłowską Łysicę i Iszkołdzię (Nowogródzkie), zamyślał o nabyciu szefostwa regimentu Massalskich; może w związku z tym sprzedał pisarstwo lit. swemu bratu Mikołajowi. W grudniu 1788 zamawiał sobie u szwagra rotmistrzostwo kawalerii narodowej w «legionie», który Radziwiłł zamierzał wystawić. W początkach 1790 r. troszczył się jeszcze, by stanowiska oficerskie w regimencie radziwiłłowskim obsadzone były stronnikami Nieświeża. W lutym t. r. lustrował jakość wyposażenia tego regimentu.

Zmarł M. 7 III 1790 w Nieświeżu. Pogrzeb rozpoczął się tamże 30 V. Z Teofilą Radziwiłłówną miał córki: Duklanę (ur. wiosną 1765), żonę Stanisława Worcella (po rozwodzie z nim Józefa Wyleżyńskiego), i Katarzynę (ur. 6 IX 1766), żonę Michała Łopota (zob.), oraz syna Karola (zob.). Teofila Morawska, która po śmierci męża wyszła za Jana Tadeusza Rozwadowskiego, była w r. 1781 członkinią loży «Doskonała Wierność». Pod tym samym rokiem odnotowana jest jako członkini tejże loży jedna z jej córek (pod nazwiskiem panieńskim), której imię nie jest podane.

Postać M-ego (pod imieniem Mikołaja) występuje w powieści T. Łopalewskiego „Kaduk czyli wielka niemoc” (W. 1962).

 

Estreicher, XXII 558; PSB, (Judycki Józef); Słown. Geogr., XIV 467–8; Niesiecki, (uzupełnienia I. Krasickiego); Uruski; Łoza, Kawalerowie, s. 83; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; – Gębarowicz M., Portret XVI–XVIII wieku we Lwowie, Wr. 1969; Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedmioletniej, Kr.–W. 1911 II; Korzon, Wewnętrzne dzieje, V; Kraszewski J. I., Polska w czasie trzech rozbiorów, P. 1874 II 360–1; Kraushar A., Książę Repnin i Polska, W. 1900 I 394; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego, s. 45, 92; – Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1874 IV (w indeksie jako Murawski); Naruszewicz A., Korespondencja, Wr. 1969; Niemcewicz J. U., Pamiętniki czasów moich, W. 1957 I–II; [Radziwiłł K. S.], Korespondencja Karola Stanisława Radziwiłła, Wyd. K. Waliszewski, Kr. 1888; tenże, Korespondencja księcia Karola Stanisława Radziwiłła, Wyd. C. Jankowski, Kr. 1898 s. 263, 295; tenże, Listy księcia Karola Stanisława Radziwiłła „Panie Kochanku”, Wyd. E. Łuniński, W. 1906; – AGAD: Arch. Radziwiłłowskie, dz. V nr 9988 (listy M-ego do Radziwiłłów), nr 9995 (2 IV 1772, 10 II 1773, wrzesień-listopad 1783), nr 10006 (listy żony Teofili); B. Czart.: rkp. nr 673 s. 735–771, nr 697 s. 933, nr 723 s. 104, nr 734 s. 629.

Zofia Zielińska

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.