INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jacek Rozdrażewski h. Doliwa  

 
 
brak danych - 08.1651
Biogram został opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rozdrażewski (Rozrażewski) Jacek (Mikołaj Hiacynt) h. Doliwa (zm. 1651), podpułkownik zaciągów wielkopolskich, później pułkownik w wojsku kor. Pochodził z linii nowomiejskiej, z gałęzi, której dał początek Wojciech, piszący się w l. 1586–8 ze Sławska i ożeniony zapewne z Heleną Roszkowską. R. był jego wnukiem, synem Wojciecha, współwłaściciela Nowego Miasta oraz wiosek w pow. pyzdrskim (Komorza, Wolica) i Elżbiety z Pierzchlińskich, 2. v. żony Andrzeja Niemojewskiego.

Po śmierci ojca pozostawał R. w l. 1624–6 pod opieką kaszt. międzyrzeckiego Hieronima Rozdrażewskiego (zob.), star. odolanowskiego Jana Rozdrażewskiego (zob.) i Andrzeja Pierzchlińskiego. W l. ok. 1623–8 studiował R. w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu; jako student zamieścił swoje wiersze w utworze napisanym z okazji ślubu Andrzeja Opalińskiego z Anną Mielżyńską („Talassio in solennem et auspicatissimum nuptiarum diem…”, 1623) oraz w panegiryku ku czci Macieja Łubieńskiego („Ipantesis”, 1628). W r. 1633 regulował sprawy majątkowe, zapewne wkrótce potem udał się do Niemiec i zaciągnął do wojska cesarskiego (?). Miał przez kilka lat brać udział w walkach w Niderlandach. W r. 1639 był już w kraju. R. miał części Nowego Miasta oraz wioski w pow. pyzdrskim (Wolica, Komorze, Kruczyn i Chromiec) i w pow. kościańskim (Boguszyn). W r. 1646 otrzymał od matki, wówczas żony Andrzeja Niemojewskiego, wieś Lenartowice i część wsi Zawidowice, Grodzisko i Sulęcin i zapisał na tych dobrach jej dożywocie.

Z racji swego doświadczenia wojskowego nabytego w czasie wojny trzydziestoletniej znalazł się R. w orbicie zainteresowania Władysława IV w związku z planowaną wojną przeciw Turcji. W czasie ustalania komputu przewidywano, iż R. wystawi na tę kampanię regiment pieszy złożony z 1 tys. ludzi. Na sejmiku przedsejmowym woj. wielkopolskich w Środzie 13 IX 1646 uchwalono zaciąg żołnierza powiatowego, a R-emu przykazano zaciągnąć 150 piechoty. Obecny na tym sejmiku R. zobowiązał się własnym sumptem wystawić dodatkowo 50 pieszych. Służbę na okres dwóch ćwierci przypowiedziano od 1 I 1647. Wraz z upadkiem planów wojennych Władysława IV na sejmie majowym 1647 r. zaciągnięte chorągwie powiatowe zostały rozpuszczone.

Wobec wybuchu powstania kozackiego, zgodnie z uchwałami sejmiku średzkiego z 8 VI 1648, R. w ramach zaciągu woj. wielkopolskich przeciwko Kozakom miał wystawić regiment złożony z 500 dragonii. Zaciągnięty pułk R-ego liczył 550 koni i wyznaczono mu popis na 25 VI t. r. przez komisarzy wojewódzkich: Górskiego (zapewne Łukasza) i Władysława Rogalińskiego w Kościanie. R. był podpułkownikiem tego zaciągu, podległym star. generalnemu Wielkopolski Bogusławowi Leszczyńskiemu. Większość sił wielkopolskich nie zdążyła nadciągnąć przed starciem z Kozakami pod Piławcami, a zapewne i dragonia R-ego nie zdążyła na czas. W walkach za przeprawą 26 IX t. r. uczestniczyła natomiast dragonia Jakuba Hieronima Rozrażewskiego, jego dalekiego krewniaka, z którym jednakże pozostawał w pewnej zażyłości, skoro Jan Jonston dedykował im obu swoje dzieło „Historia naturalis…” (1650). Na mocy decyzji przedkoronacyjnego sejmiku średzkiego z grudnia 1648 przedłużono służbę oddziałom zaciągu wojewódzkiego jeszcze o jedną ćwierć, w tym także dragonii R-ego. W listopadzie t. r. obecny był R. w Warszawie na sejmie elekcyjnym Jana Kazimierza i podpisał jego wybór z województwem kaliskim. Zgodnie z uchwalonym komputem wojska suplementowego wg ordynacji sejmu koronacyjnego R. stał na czele 550-konnego pułku dragonii, który wszedł do komputu wojska kor. W drodze pod Zbaraż regiment ten poczynił znaczne szkody w kluczu dóbr winnogórskich, należących do bpa poznańskiego Andrzeja Szołdrskiego. Podczas oblężenia Zbaraża (10 VII – 24 VIII 1649) wraz ze swoimi dragonami wchodził R. w skład dywizji Andrzeja Firleja, kaszt. bełskiego. Siły R-ego miały obsadzać pozycje na wprost szlaku czarnego na południowy zachód od Nowego Zbaraża przy Stawie Bazarzynieckim. Odznaczył się R. szczególnie broniąc pozycji swej dragonii przed szturmem oddziałów Bohdana Chmielnickiego (13 VII) oraz w walkach z Kozakami płka Burłaja. Niemal cała dragonia podczas prawie 2-miesięcznego oblężenia utraciła konie z braku paszy i regiment ten po zakończeniu działań wojennych musiał R. spieszyć, a oddziały z pułku Firleja rozłożono wkrótce na leża w woj. krakowskim, sieradzkim i ziemi wieluńskiej. Za zasługi wojenne w Zbarażu został R. zalecony do nagrody przez posłów wojska kor. na sejmie w grudniu 1649.

Wobec spodziewanej dalszej wojny z Kozakami szlachta wielkopolska na sejmiku średzkim (26 I 1650) uchwaliła m. in. wystawienie 600 piechoty ćwiczonej trybem cudzoziemskim i oddała jej komendę R-emu, przypowiadając służbę od 1 IV 1650. Za zasługi pod Zbarażem przyznała wówczas R-emu «trzeci miesiąc darowny», a jego dawnej dragonii «dwa miesiące darowne» z zastrzeżeniem, iż dotyczy to jedynie tych ludzi «co pod Zbarażem byli». Stąd zapewne w kompucie wojska kor. «pod Kamieńcem popisanego i tego co jest po sejmie 1650 r. zaciągnione» widzimy 1 200 piechoty R-ego. W rzeczywistości w kompucie kor. regiment pieszy R-ego (1 200 porcji) figuruje dopiero od 1. ćwierci 1651 r., ponieważ list przypowiedni od króla na suplementowanie swego regimentu pieszego o dalsze 600 porcji otrzymał R. 9 I 1651. Suplement ten był werbowany w początkach t. r. także w Wielkopolsce. R. wziął udział w kampanii zimowo-wiosennej hetmana polnego kor. Marcina Kalinowskiego na Ukrainie; uczestniczył m. in. w zdobyciu Krasnego, pogromie grupy Daniły Nieczaja i krwawych walkach pod Winnicą, gdzie zamknął się płk bracławski Iwan Bohun. Wkrótce cofnięto się do Kamieńca Podolskiego, gdzie po odparciu kilku szturmów B. Chmielnickiego udało się Kalinowskiemu przedrzeć do Sokala (22 V) i połączyć z głównymi siłami. Regiment R-ego poniósł w tej kampanii olbrzymie (50%) straty. Na popisie z 3 VI pod Sokalem zamiast 1 200 porcji liczył jedynie 619. Następnie wziął R. udział w kampanii beresteckiej (28–30 VI), znajdując się w trzecim dniu bitwy w centrum szyku wojsk polskich pod osobistym dowództwem Jana Kazimierza. W trakcie oblężenia taboru kozackiego w pierwszych dniach lipca (4 VII) w wyniku ostrzału artylerii przeciwnika zabito pod R-m konia, lecz on «sam zdrów został za łaską Bożą». Uczestniczył następnie w zdobyciu taboru kozackiego przez oddziały polskie w dn. 10 VII, lecz wobec wycofania się z kampanii pospolitego ruszenia, podobnie jak inni pułkownicy, zapewne «absentował» się od wojska i opuścił swój regiment. Zmarł bowiem w Lubartowie «na powietrze z Kamieńca zarażony» w początkach sierpnia 1651.

R. zmarł bezpotomnie, brak wiadomości o tym, czy był żonaty. Siostrami R-ego były: Teofila i Agnieszka, w r. 1629 dominikanki z Chełmna przebywające w Poznaniu, Katarzyna, w r. 1644 już wdowa po Dobrogoście Węgierskim, i Marianna, w r. 1652 żona Marcina Kobierzyckiego.

 

Estreicher; Słown. Geogr., I 283, 644, IV 317, VII 228 (Nowe Miasto n/Wartą), IX 830 (Rozdrażew), XIII 836; Niesiecki; Uruski; Żychliński, II; Elektorów poczet; – Frąś L., Obrona Zbaraża w 1649 r., Kr. 1932 s. 17, 31, 33, 41, 43; Górka O., „Ogniem i mieczem” a rzeczywistość historyczna, W. 1980 s. 63; Górski K., O działaniach wojska koronnego Rzeczypospolitej Polskiej w wojnie z Kozakami, „Bibl. Warsz.” 1887 t. 2 s. 215–34; Kubala L., Jerzy Ossoliński, W. 1924; Tomkiewicz W., [rec. pracy L. Frąsia], „Przegl. Hist. Wojsk.” T. 5: 1932 s. 134; Wimmer J., Historia piechoty polskiej, W. 1978; tenże, Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., V; tenże, Wojsko polskie w połowie XVII w., W. 1965 s. 44, 71; – Album stud. Univ. Crac., III 138 (Wojciech); Barącz S., Pamiętniki OO. Bernardynów w Polsce, Lw. 1850 s. 59; Diariusze wojenne Jakuba Michałowskiego. Od Korsunia do Białej Cerkwi, Wyd. M. Nagielski, W. 1989 s. 177, 206; Księga pamiętnicza Jakuba Michałowskiego Wyd. A. Helcel, Kr. 1864 s. 53, 466, 525; Oświęcim, Diariusz 1643–51, s. 346; Pamiętniki do panowania Zygmunta III, Władysława IV, i Jana Kazimierza, Wyd. K. W. Wójcicki, W. 1846 II 178, 198; Rejestr poborowy województwa kaliskiego 1618–1620, Wyd. A. J. Parczewski, W. 1879 s. 151, 165 (Wojciech); Starożytności hist. pol., I 284, 321; Twardowski S., Wojna domowa z Kozaki i Tatary, Kalisz 1681 s. 59; Vol. leg., IV 215 (s. 102); Wieliczko S., Letopis sobytij w jugo-zapadnoj Rossii w XVII w., Kiev 1864 IV 39, 47, 48; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. II ks. XIV s. 251–255, ks. XVIII s. 129–131, ASW Dz. 86 nr 37 s. 50–53; AP w Gd.: rkp. 300, 53/101 s. 43; AP w Kr.: Zbiór Rusieckich rkp. 31 k. 113–116, Castr. Crac. Rel. nr 79 k. 893–896; AP w P.: Kalisz Gr. nr 271 k. 775v.–780, nr 276 k. 107v–108v., Kościan Gr. nr 119 k. 788–789, Pyzdry Gr. nr 62 k. 524v.–525, nr 65 k. 359v.–360, nr 66 k. 541v., 564v.–565, 605, nr 84 k. 41v., 335, 396–397, 441–442, 479–480, 484–488, 763v.–764v., 769v.–770; B. Czart.: rkp. 144 nr 153, 793–797, rkp. 398 k. 101–103, rkp. 1774/IV k. 204, 214, 226, 235–236, 238–239, 257; B. Jag.: rkp. 110 k. 9, 237–239; B. Kórn.: rkp. 342 k. 162–164, Materiały Włodzimierza Dworzaczka; B. Ossol.: rkp. 189 k. 23–25, rkp. 224/II k. 1126–1130, rkp. 5656 k. 229–235; B. PAN w Kr.: rkp. 367 k. 317–318, rkp. 1404/III k. 25, 85, rkp. 2254 k. 247–248.

Mirosław Nagielski

 

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Krzysztof Riccius

1590 - 1643-04-28
prawnik
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.