INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Pitass (Pitas)     

Jan Pitass (Pitas)  

 
 
1844-07-03 - 1913-11-11
Biogram został opublikowany w 1981 r. w XXVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pitass (Pitas) Jan (1844–1913), ksiądz, działacz Polonii amerykańskiej, Ur. 3 VII w Piekarach Śląskich, był synem Mikołaja, rolnika, i Rozalii z Kunów. Uczył się najpierw w szkole miejscowej, a następnie w gimnazjum w Gliwicach i Raciborzu, gdzie zdał maturę w r. 1868. W l. 1868–73 studiował teologię na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. W maju 1873 zdecydował się na wyjazd do Stanów Zjednoczonych, prawdopodobnie wobec braku perspektyw pracy na Śląsku, gdyż bismarckowskie ustawy majowe wymagały ukończenia przez duchownych studiów w Niemczech. Święcenia kapłańskie przyjął 7 VI 1873 w Buffalo (stan Nowy Jork) z rąk biskupa S. P. Ryana, który zlecił mu zorganizowanie dla ponad 80 rodzin polskich w tym mieście parafii mającej z czasem stać się drugą co do wielkości parafią polską w Stanach Zjednoczonych. Dla nowo powstałej parafii Św. Stanisława Biskupa i Męczennika wybudował P. w l. 1873–4 mały drewniany kościół oraz dwuklasową szkołę, w której uczył do r. 1881 wraz z dwoma nauczycielami; następnie szkołę przejęły siostry felicjanki.

W r. 1882 P. rozpoczął budowę nowego kościoła wzorowanego na kościele w swej rodzinnej miejscowości pątniczej; budowę zakończono w r. 1886. W r. 1890 powstała przy parafii nowa szkoła. Nie udało się P-owi zrealizować podjętego w r. 1896 zamiaru powołania do życia polskiego seminarium nauczycielskiego dla kształcenia nauczycieli i organistów. W r. 1894 został mianowany dziekanem wszystkich polskich parafii w diecezji Buffalo, co nie było praktykowane w ustroju Kościoła katolickiego w Stanach Zjednoczonych, przeciwdziałającego utrwalaniu odrębności językowych poszczególnych parafii; następca S. P. Ryana nie podtrzymał tej nominacji (1896). W tym okresie P. sprzeciwił się powołaniu nowej parafii polskiej w Buffalo przez ks. Antoniego Klawitera (1895), dało to początek kryzysowi, który doprowadził do pierwszego zjazdu parafii polskich dążących do uniezależnienia się od amerykańskiej hierarchii kościelnej (Buffalo 1896). Kierowana przez P-a parafia obejmowała na przełomie stulecia do 30 tys. wiernych, przewyższając liczebność niejednej amerykańskiej diecezji.

W ogólnoamerykańskiej skali ruchu polonijnego P. występował w r. 1885 jako sygnatariusz aktu erekcyjnego Seminarium Polskiego w Detroit, w stanie Michigan (obecnie Orchard Lake), uczestniczył także w późniejszych imprezach tego seminarium. W życiu organizacyjnym Polonii amerykańskiej zapisał się najpierw udziałem w powołaniu w r. 1885 do życia tygodnika „Ojczyzna”, jednego z czterech wychodzących wówczas czasopism polskich w Stanach Zjednoczonych. Kontynuacją „Ojczyzny” był od r. 1887 „Polak w Ameryce” (od r. 1888 dziennik), należący w początkach XX wieku do najpoczytniejszych pism polonijnych. P. drukował w swojej oficynie także książki, m. in. „Katechizm rzymskokatolicki dla dzieci polskich w Ameryce” (Buffalo 1888), „Sprawozdanie z I Polsko-Katolickiego kongresu w Buffalo N. Y.” (Buffalo 1897).

W walce między dwoma nurtami polonijnymi skupionymi wokół Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego (ZPRK) i Związku Narodowego Polskiego (ZNP) starał się P. zachowywać aktywną neutralność. Odmówiwszy podpisu pod przygotowanym przez księży z ZPRK „Memorial of Polish Catholic Clergy in the United States” (1887), atakującym ZNP, stał się P. następnie jednym z współinicjatorów powołania do życia w l. 1889/90 w St. Paul (stan Minnesota), Unii Polskiej w Ameryce. W założeniach Unii leżało stworzenie koncepcji ideologicznej będącej kompromisem między ZPRK i ZNP; liczyła ona w momencie przed rozłamem w r. 1908 niespełna 7 000 członków (w tym samym czasie ZPRK liczyło ok. 20 000 członków, a ZNP – 45 000 członków); P. był czołowym przywódcą tej organizacji i wydawcą jej organu „Unia Polska”. Szczególną aktywność wykazał w związku z pierwszymi trzema kongresami polonijnymi, z których pierwsze dwa odbyły się w Buffalo (1896, 1901), a trzeci w Pittsburghu (stan Pennsylwania) w r. 1904. Pierwszy odbył się z inicjatywy P-a. Na drugim kongresie zapadła uchwała o wysłaniu P-a i ks. Wacława Kruszki do Rzymu w sprawie mianowania Polaków biskupami w Stanach Zjednoczonych; ostatecznie P. nie wziął udziału w delegacji, uczestniczył jedynie w pokryciu kosztów misji ks. Kruszki. W związku z tą akcją brał udział 8 VI 1905 w Białym Domu w rozmowie delegowanego przez Stolicę Apostolską arcybiskupa A. Symona z prezydentem Th. Rooseveltem. Przed powołaniem w r. 1908 pierwszego biskupa Polaka w Stanach Zjednoczonych (został nim Paweł Piotr Rhode, sufragan Chicago) rozważana była w Watykanie w r. 1907 kandydatura P-a.

P. należał do czołowych i najbardziej energicznych działaczy Polonii amerykańskiej. Sienkiewicz w „Listach z podróży do Ameryki” wymienił go jako jedną z trzech osób stanowiących «senat» ruchu polonijnego (1876–7). Emil Habdank-Dunikowski użył w odniesieniu do P-a określenia «wszechwładny» (1892), Zygmunt Miłkowski (Teodor Tomasz Jeż) – «głośny wśród wychodźstwa polskiego» (1900). Energię P-a podnosił Michał Janik (1904). P. stał się punktem oparcia dla przybyłych do Buffalo swoich krewnych – Aleksandra (zob.), Bernarda (ur. 1869), kupca aktywnego też w polityce komunalnej, Franciszka (ur. 1872), lekarza, oraz Piotra (1863–1943), księdza czynnego także m. in. w miastach Niagara Falls i Batavia (w stanie Nowy Jork). P. zmarł 11 XI 1913 w Buffalo, pochowany został na cmentarzu Św. Stanisława.

 

Wepsiec J., Polish-American Serial Publications, 1842–1966, Chicago 1968 s. 154 (P. nie wymieniony w indeksie); Zieliński, Bibliogr. czas. pol. za granicą, 1830–1934; Ilustr. Enc. Trzaski; Bolek, Who’s Who in Polish America; Drzewieniecki W. M., Polonica Buffalonensis, Buffalo 1976 s. 14, 22, 141, 143 (indeks niepełny); – Borowiec Walter A., Politics and Buffalo’s Polish Americans, w: Ethnic Politics in Urban America, Ed. A. T. Pienkos, Chicago 1978 s. 18; Brożek A., Polonia amerykańska 1854–1939, W. 1977 (podob.); The Contribution of the Poles to the Growth of Catholicism in the United States, w: Sacrum Poloniae Millennium, Rzym 1959 VI, 67, 73, 90, 123, 130 (indeks niepełny); Janik M., Ludność polska w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, „Lud” (Kr.) T. 11: 1905 s. 256, 258; Kłos J., Na drugiej półkuli, P. 1929 II 461–5; Kruszka W, Historia polska w Ameryce, Milwaukee 1908 s. XIII, 7–12, 19, 20, 32, 57; tenże, Siedm siedmioleci, P. – Milwaukee 1924 I 231–4, 427–8, 437, 448, 491–7, 502–14, 517–20, 522–3, 526–7, 529–30, 534, 536, 538, 563, 566–73, 576, 582–6, 591–3, 595–600, 610, 614–15, 642–3, 646, 743, 773–5, 799, II 7–8, 10–11, 74–5, 98–102, 106, 138, 289, 404–5, 617; Książka pamiątkowa diamentowego jubileuszu parafii Św. Stanisława B. i M. 1873–1948, Buffalo 1949 b. p. (portret); Księga pamiątkowa złotego jubileuszu osady polskiej i parafii Św. Stanisława B. i M. w Buffalo, New York, 1873–1923, Buffalo 1923 b.p. (fot.); Kubiak H., Polski Narodowy Kościół Katolicki w Stanach Zjednoczonych Ameryki w latach 1897–1965, Wr. 1970 s. 72, 81, 104; Ławrowski A., Reprezentacja polskiej grupy etnicznej w życiu politycznym Stanów Zjednoczonych, W. 1979; Morysówna K., Księża śląscy za granicą, „Gość Niedzielny” 1947 nr 19; Obidinski E., Polish Americans in Buffalo, „The Polish Review”, Vol. 14: 1969 nr 1 s. 28–39; Pamiętnik Sejmu Dwudziestego Pierwszego Unii Polskiej w Stanach Zjednoczonych Północnej Ameryki, 1946 b.p.; Panek P., Emigracya polska w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, Lw. 1898 s. 35 (odb. z „Kwart. Nauk.-Polit. i Społ.”); Piekoszewski J., Światła i cienie asymilacji Polonii w Stanach Zjednoczonych, „Problemy Polonii Zagranicznej” T. 6/7: 1971 s. 252; Poles in America, Bicentennial Essays, Ed. F. Mocha, Stevens Point 1978; Słomińska D., Rev. John Pitass, Pioneer Priest of Buffalo, „Polish American Studies” 1960 1–2, s. 28–41; 100-lecie Papieskiego Kolegium Polskiego w Rzymie, Rzym 1966 s. 91; Waldo A., Sokolstwo, Pittsburg 1953 I 381; Włoszczewski S., Polonia amerykańska, W. 1971 s. 44–5, 166–7, 171, 173; Złoty Jubileusz Unii Polskiej w Ameryce, 1890–1940, [Buffalo 1940], b.p. (portret); – Dunikowski Habdank E., Wśród Polonii w Ameryce, Lw. 1893 s. 46–7, 144; Miłkowski Z., Opowiadanie z wędrówek po koloniach polskich w Ameryce Północnej, Wyd. 2., Paryż (ok. 1902) s. 65–6, 69; Sienkiewicz H., Listy z podróży do Ameryki, W. 1956 s. 586; – „Katolik” (Królewska Huta) 1882 dod. do nr 23; „WTK” 1975 nr 31 (Flisiński W. S., List do redakcji); – Arch. Paraf. Imienia NMP i Św. Bartłomieja Apostoła, Piekary Śląskie: [Księga chrztów] 1827–1857 pag. 145, 1857–1879 pag. 76, 219, 416; – Słomińska M. D., Szkic historyczny parafii Św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Buffalo, New York z okazji 90 lecia jej istnienia, 1873–1963 [Buffalo 1963] (w zbiorach autora); – Informacje Wojciecha Chojnackiego z Warszawy i ks. Józefa Michalika z Rzymu.

Andrzej Brożek

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Maksymilian Gierymski

1846-10-09 - 1874-09-16
malarz
 

Adam Kocur

1894-05-01 - 1965-01-12
prezydent Katowic
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Izrael Poznański

1833-08-25 - 1900-04-29
przemysłowiec
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.