INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Janina Mortkowiczowa (z domu Horwitz)      Janina Mortkowiczowa, wizerunek na podstawie fotografii.

Janina Mortkowiczowa (z domu Horwitz)  

 
 
1875-10-20 - 1960-12-27
Biogram został opublikowany w 1977 r. w XXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mortkowiczowa z Horwitzów Janina (1875–1960), pisarka, tłumaczka, redaktorka, wydawca. Ur. 20 X w Warszawie, była córką Gustawa Horwitza, urzędnika, i Julii z Kleinmanów, siostrą Maksymiliana Horwitza (zob.), Ludwika Horwitza (zob.) i Kamilli Kancewiczowej (zob.). Po ukończeniu w r. 1890 pensji żeńskiej Leokadii i Bronisławy Kosmowskich w Warszawie uczęszczała na kurs wychowania przedszkolnego pod kierunkiem Jadwigi Jahołkowskiej, a następnie studiowała psychologię na tajnym Uniwersytecie Latającym. Od wczesnej młodości związała się z postępowym środowiskiem działaczy oświatowych i społecznych. Pracowała w Czytelniach Bezpłatnych Warszawskiego Tow. Dobroczynności, kolportując książki wśród robotników i młodzieży. Była też członkiem Komisji Katalogowej, pisząc recenzje utworów dla dzieci. Jako pisarka debiutowała opowiadaniami dla dzieci, ogłaszanymi w r. 1892 w „Wieczorach Rodzinnych”. W l. 1896–1902 brała czynny udział w pracach tajnego Koła Kobiet i Koła Pedagogicznego. W r. 1903 wyszła za mąż za Jakuba Mortkowicza (zob.) i od t. r. pracowała razem z mężem w jego księgarni i wydawnictwie. Jako kierowniczka działu literatury dla dzieci i młodzieży starała się wydawać książki autorów polskich i obcych o wysokiej wartości artystycznej i pedagogicznej. Równocześnie rozwijała działalność literacką i publicystyczną. Pisała artykuły literackie, pedagogiczne, pogadanki, utwory dla dzieci i o dzieciach, recenzje, wspomnienia. Współpracowała m. in. z takimi pismami, jak „Ogniwo”, „Nowe Tory”, „Przegląd Pedagogiczny”, „Z Bliska i z Daleka”, „W Słońcu”. Opublikowała interesującą rozprawę O wychowaniu estetycznym (W. 1903), pogadanki Z naszej szkoły (W. 1918–19), szkic Sporty, kino, radio a… dobra książka (W. 1927). Razem ze Stefanią Sempołowską opracowała serię 16 czytanek dla dzieci W szkole i w domu (W. 1922–3). Napisała dwie książki o dzieciach: opowiadanie Stacho (W. 1906) i Anulka czyli osiem lat życia dziewczynki (W. 1928), zebrała i ułożyła bajki i opowiadania dla dzieci: Zaczarowana wyspa (W. 1907) i Przygoda w lesie (W. 1909). Duże zasługi położyła M. jako tłumaczka wartościowych utworów dla młodzieży pisarzy skandynawskich, angielskich, węgierskich, francuskich, np. A. Gjems-Selmer („Nad dalekim, cichym fiordem”, W. 1904), S. Lagerlöf („Cudowna podróż”, W. 1910–11), F. Molnár („Chłopcy z placu Broni”, W. 1922), H. Loftinga 9 tomów cyklu o doktorze Dolittle, W. 1936–1960; ostatni tom ukazał się już po śmierci M-ej.

W l. 1909–10 M. należała do komitetu redakcyjnego pisma dla dzieci „Promyk”, w l. n., wspólnie z Sempołowską, redagowała czasopisma dla młodego czytelnika: „Z Bliska i z Daleka” (1913–14) i „W Słońcu” (1916–26). Wyróżniały się one wysokimi walorami ideowymi i artystycznymi. W okresie pierwszej wojny światowej pracowała w tzw. Biurze Porad dla Bezdomnych, a następnie w Uniwersytecie Ludowym, postępowej placówce oświatowej. W l. 1927–8 pod redakcją M-ej wychodziła seria Dobre Książki dla Młodzieży (wydano tu m. in. utwory M. Dąbrowskiej, J. Korczaka, Z. Żurakowskiej, E. Nesbit). W r. 1929 prowadziła wykłady na Kursach Księgarskich przy Wydziale Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Po tragicznej śmierci męża w r. 1931 objęła ogólne kierownictwo firmy i zarządu Tow. Wydawniczego i, wraz z córką Hanną, prowadziła je z właściwą sobie energią do wybuchu wojny. Przy pomocy licznych życzliwych instytucji, osób i firm potrafiła w ciągu tych 8 lat wyprowadzić Tow. Wydawnicze z trudności finansowych i uchronić przed grożącą mu likwidacją. Wydała wiele książek zaplanowanych jeszcze przez męża oraz wybranych przez siebie, wśród nich sporo wartościowych pozycji. Równocześnie redagowała i wydawała pismo „Nowiny Wydawnicze z Literatury, Nauki i Plastyki” (1933–8). W czasie okupacji opiekę nad księgarnią i wydawnictwem sprawowali Anna Żeromska i Henryk Nikodemski, zaś M. i jej córka zmuszone były do ukrywania się. Po powstaniu warszawskim, w czasie którego uległ zniszczeniu cały jej dobytek osobisty i Tow. Wydawniczego, M. z córką zostały, po przejściu obozu w Pruszkowie, wywiezione na wieś pod Bochnię. W styczniu 1945 M. przeniosła się do Krakowa i podjęła próbę wznowienia działalności Wydawnictwa Jakuba Mortkowicza. Działało ono do r. 1950. W l. 1946–50 M. była równocześnie dyrektorem Oddziału Spółdzielni Wydawniczej «Książka» w Krakowie. Współpracowała z pismami „Odrodzenie” i „Życie Literackie”. W r. 1950 została członkiem Związku Literatów Polskich. Opracowała zarys historyczny O postępowych czasopismach dla dzieci i młodzieży w l. 1909–1926, „Studia Pedagog.” T. 5: 1958. Była odznaczona Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury (1935) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956). Zmarła 27 XII 1960 w Krakowie i została pochowana na cmentarzu Rakowickim. Pozostawiła córkę Hannę Mortkowicz-Olczakową (zob.).

 

Pol. Bibliogr. Liter., za l. 1944/5 i n.; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, (Suplement); Mały słownik literatury dla dzieci i młodzieży, W. 1964; Nowy Korbut (Słownik Pisarzy); Słown. Pracowników Książki Pol., (J. Olkowska); – Grzegorczyk P., Twórcy i badacze kultury zmarli w 1960 r., „Znak” 1962 nr 7–8; Kuliczkowska K., Literatura dla dzieci i młodzieży, w: Obraz liter. pol. XIX i XX w., S. 5 t. III s. 570; taż, Literatura dla dzieci i młodzieży w l. 1864–1918, W. 1975 s. 120 i n.; Mlekicka M., Jakub Mortkowicz księgarz i wydawca, Wr. 1974; Mortkowicz-Olczakowa H., Pod znakiem kłoska, W. 1962 (fot.); – Grzelak W., Wśród autorów i książek, W. 1975; Mortkowiczowa J., Wspomnienia sprzed lat siedemdziesięciu, w: Kredą na tablicy, W. 1958; Pieczątkowski F., J. M., Przemówienie na wieczorze w Związku Literatów Polskich, „Księgarz” 1961 nr 19 (fot); Staff L., W kręgu literackich przyjaźni. Listy, W. 1966 (fot.); – „Dzien. Pol.” 1960 nr 309; „Życie Liter.” 1961 nr 2; – Arch. ZLP w Kr.

Józef Z. Białek

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Hanna Mortkowicz-Olczakowa

1905-10-19 - 1968-01-03 poetka
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jacek Malczewski

1854-07-14 - 1929-10-08
malarz
 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Maria Jadwiga Reutt (Reuttówna)

1863 lub 1867 - 1942-01-15
pisarka
 

Jan Maria Sołtan

1899-09-30 - 1942-04-28
dziennikarz
 

Karol Szafranek

1904-12-04 - 1997-07-29
pedagog muzyczny
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.