Szymański Kazimierz (1895—1983), inżynier mechanik, projektant i konstruktor systemów magazynowania paliw, przedsiębiorca.
Ur. 4 III w Białowodach (gub. charkowska), był synem Hilarego (1855—1911), agronoma i zarządcy majątków Michała Iwanowicza Tereszczenki, oraz Olimpii z Protesowiczów (1869—1946). Miał młodszych braci: Lucjana Antoniego (zob.) i Tadeusza (1902—1992), administratora ziemskiego, porucznika AK.
Po ukończeniu w r. 1912 średniej szkoły rolniczo-technicznej w Kamieńcu Podolskim podjął S. studia w Inst. Technologicznym w Charkowie. Jako student odbył praktyki zawodowe, m.in. w stoczniach okrętowych w Mikołajewie nad Morzem Czarnym i cukrowni w Biełogorodzie pod Charkowem. W r. 1917 uzyskał absolutorium, ale obronę pracy dyplomowej uniemożliwił mu wybuch rewolucji w Rosji. Podczas wojny polsko-sowieckiej przedostał się w czerwcu
1920 do Lwowa i zgłosił się do WP, gdzie w lipcu t.r. został przydzielony jako kierowca do kolumny samochodowej. Po zakończeniu w styczniu 1921 służby wojskowej kontynuował studia na Oddz. Maszynowym Wydz. Mechanicznego Politechn. Lwow. Równocześnie pracował w r. 1922 przy budowie rafinerii nafty w Jedliczu (pow. krośnieński), a w r. 1923 razem z Ignacym Brachem skonstruował żurawie przemysłowe dla odlewni w Mniszku pod Grudziądzem. Po uzyskaniu w listopadzie 1923 dyplomu inżyniera został asystentem przy katedrze budowy maszyn dźwigowych i urządzeń transportowych (III katedra budowy maszyn) u Wacława Suchowiaka. W l. 1925—6 przebywał jako stypendysta w Paryżu, gdzie odbył staż w fabrykach silników lotniczych Gnome-Rhône i Lorraine-Dietrich. W r. 1926 został kierownikiem działu instalacji benzynowych w Górnośląskim Tow. Przemysłowym z siedzibą w Warszawie. Zajmował się budową instalacji paliwowych dla wojska i przemysłu. Zaprojektował oryginalny system magazynowania i przepompowywania paliw, który został zrealizowany pod jego kierunkiem na lotnisku w Dęblinie (potem także na innych lotniskach). Opatentował Kurek z uszczelnieniem płynowym do benzyny i innych cieczy palnych oraz płynów rozpuszczających zwykłe uszczelnienia natłuszczane (1929, nr 13178).
W r. 1931 założył S. w Warszawie przy ul. Górczewskiej firmę «IKS Inżynier Kazimierz Szymański — Przedsiębiorstwo Robót Instalacyjnych», która zajmowała się projektowaniem, produkcją i montażem rozlewni, zbiorników i magazynów materiałów pędnych oraz aparatów pomiarowo-rozdzielczych do płynów łatwopalnych i olejów. We współpracy z biurami konstrukcyjnymi Inst. Technicznego Intendentury WP oraz Inst. Badań Techniki Lotniczej zrealizowano magazyny paliw i smarów (tzw. MPS) dla WP na lotniskach w całym kraju i w bazie Marynarki Wojennej na Helu, a także stacje benzynowe uliczne oraz w zajezdniach autobusowych na obszarze całej Polski. We współpracy z czechosłowacką wytwórnią HEFA (Hejduk&Faix-Praha) opracowano i wprowadzono do produkcji dystrybutory benzyny HEFA-IKS. Firma S-ego, zatrudniająca początkowo od ośmiu do dziesięciu osób, przeniosła się w l. 1936—7 do nowo wybudowanej siedziby przy ul. Białobrzeskiej 33, zwiększając zatrudnienie do ok. trzydziestu stałych pracowników. S. był autorem szeregu rozwiązań z zakresu urządzeń dystrybucji i magazynowania materiałów pędnych; część z nich opatentował, m.in. zalegalizowane przez Główny Urząd Miar Odmierzacz pojemnikowy do paliwa ciekłego (1935, nr RPT358) i Przepływomierz tłokowy do paliw ciekłych (1936, nr RPT5851).
Podczas okupacji niemieckiej firma IKS, nie podlegając niemieckiemu nadzorowi, działała jako zaplecze techniczne dla służb remontowych instalacji paliwowych, a także zajmowała się nielegalną produkcją maszyn rolniczych. S. współpracował z AK, przechowując na terenie zakładu materiały konspiracyjne, m.in. pieniądze pochodzące ze zrzutów, oraz udostępniając maszyny do precyzyjnej obróbki konspiracyjnego sprzętu. Zatrudniając fikcyjnie żołnierzy AK, umożliwiał im legalne poruszanie się po terenach zajętych przez Niemców (aż do lotnisk w Płoskirowie i Winnicy na Ukrainie). W jego mieszkaniu na terenie firmy odbywały się lekcje w ramach tajnych kompletów Gimnazjum Wojciecha Górskiego. W sierpniu i wrześniu 1940 ukrywał zbiegłych z obozu jenieckiego Anglików: czołgistę Georga Briggsa i marynarza Maurice’a Barnesa. Podczas powstania warszawskiego 1944 r. budynek firmy wraz z mieszkaniem spłonął, a wyposażenie zostało rozgrabione. S. z rodziną znalazł schronienie u brata, Tadeusza, w Kwilinie na Kielecczyźnie.
W marcu 1945 wrócił S. do Warszawy i reaktywował działalność swej firmy, odbudowując i uruchamiając stacje benzynowe dla samochodów i na lotniskach. Już jednak w lipcu t.r. przeniósł się na Dolny Śląsk i w Państw. Fabryce Armatur w Jeleniej Górze (powstałej z przedwojennej «Heine&Seifert Hirschberger Metallwerk») objął stanowisko dyrektora naczelnego, organizując produkcję zakładu. Otrzymawszy zezwolenie Min. Przemysłu na działalność firmy «IKS», wrócił niebawem do Warszawy i zajął się projektowaniem magazynów paliw dla lotnisk cywilnych oraz odbudową siedziby firmy przy ul Białobrzeskiej, gdzie zamieszkał z rodziną. Na skutek prowadzonej przez władze polityki fiskalnej (domiary podatkowe) zrezygnował w grudniu 1948 z prowadzenia firmy, którą przejęło Państw. Przedsiębiorstwo Robót Komunikacyjnych. Został przy tym wywłaszczony z gruntów przy ul. Białobrzeskiej, a odbudowany budynek przejął Skarb Państwa (S. mieszkał tam odtąd jako najemca).
Na zlecenie Zarządu Budowy Państw. Lotnisk Cywilnych zaprojektował S. od stycznia 1949 do października 1950 stacje benzynowe na lotniskach w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Gdańsku, Bydgoszczy, Jeleniej Górze i Jerzowie. Jako przedstawiciel czechosłowackiej spółki akcyjnej «KOVO» zajmował się równocześnie (od marca 1949 do końca r. 1951) importem dla instytucji państwowych urządzeń chłodniczych, przepływomierzy i urządzeń benzynowych. W tym okresie był też doradcą technicznym Państw. Komisji Planowania Gospodarczego i Centrali Produktów Naftowych. W maju 1951 został głównym inżynierem projektantem w Zarządzie Lotniskowym Dowództwa Wojsk Lotniczych (jako pracownik cywilny administracji wojskowej). Projektował i nadzorował wykonanie zbiorników paliwowych z uzbrojeniem oraz osprzętem pompowo-filtracyjno-pomiarowym i rurociągami między grupami zbiorników na kilkunastu lotniskach wojskowych, m.in. w Warszawie-Bemowie, Legnicy, Powidzu pod Poznaniem, Goleniowie, Dęblinie i Grudziądzu. Po wprowadzeniu do służby w r. 1954 samolotów odrzutowych modernizował instalacje, projektując zbiorniki i dystrybutory oraz przepompownie i dalekosiężne rurociągi (do 2 km) na paliwo odrzutowe. Dodatkowo zajmował się działalnością dydaktyczną na Politechn. Warsz. Na zlecenie kierownika Katedry Budowy Lotnisk Władysława Araszkiewicza opracował w r. 1955 zarys wykładów projektowania i budowy magazynów paliw, a w kierowanej przez Maksymiliana Malickiego Katedrze Ogrzewania i Wietrzenia był w l. 1958—9 wykładowcą przedmiotu „Specjalne urządzenia przemysłowe — projektowanie i budowa stacji benzynowych rurociągów paliwowych”. Na potrzeby wykładu opracował Katalog typowego osprzętu zbiorników do produktów naftowych (W. 1958). Opatentował kolejne rozwiązania i wynalazki, m.in. Sposób zabezpieczenia zbiornika od przepełnienia, zwłaszcza cieczami łatwopalnymi i urządzenie do stosowania tego sposobu (1959, nr 42482) oraz Urządzenie do sterowania ruchu pomp samoczynnie dostosowujące ich wydajności do odbioru cieczy w sieci rozdzielczej (1966, nr 60645). Zaprojektował też prototypową zautomatyzowaną przepompownię do szybkiego (do 30 m3/h) tankowania zbiorników samolotów, którą wykonano w l. 1962—4 na lotnisku w Grudziądzu. W kwietniu 1967 przeszedł na emeryturę, ale pracę na pół etatu kontynuował jako główny inżynier projektant do lipca 1972. Jako ekspert brał udział w pracach komisji rządowej do ustalenia przyczyn pożaru w r. 1971 zbiorników rafinerii w Czechowicach. Był członkiem Stow. Inżynierów i Techników Komunikacji (od r. 1959). Zmarł 15 XI 1983 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim (kw. C 54/2). Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), Złotym Krzyżem Zasługi (1957) i Srebrnym Krzyżem Zasługi (1936).
W zawartym w r. 1928 małżeństwie z Anną Rogowską (1907—1986), prawniczką, w l. 1965—80 pracownikiem Państw. Inst. Wydawniczego, miał S. pięcioro dzieci: Krzysztofa (1928—2004), inżyniera mechanika, profesora Politechn. Warsz., dyrektora naukowego Inst. Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie, Joannę Szymańską-Matosek (ur. 1933), inżyniera urządzeń sanitarnych, rzeczoznawcę Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i Techników Sanitarnych, Kingę (ur. 1936), po mężu Czarnotę-Bojarską, inżyniera urządzeń sanitarnych, pracownika Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Warszawie, Tomasza (ur. 1938), inżyniera zootechnika, kierownika Stadniny Koni Stubno, redaktora naczelnego miesięcznika „Koń Polski”, i Łukasza (ur. 1942), inżyniera mechanika, właściciela firmy chłodniczej.
Popławski Z., Wykaz pracowników naukowych Politechniki Lwowskiej w latach 1844—1945, Kr. 1994; Słown. techników, z. 16 (fot.); — Araszkiewicz W., Budowa lotnisk, W. 1975 II 184, 186—7; Politechnika Lwowska 1844—1945, Red. R. Szewalski, Wr. 1993; — „Ochotnik. Pismo Ośrodka Kult. Ochoty” 2009 nr 54 s. 1, 6; „Życie Warszawy” 1983 nr 273, 274 (nekrologi).
Red.