Rogalski Leon (Puch-Rogalski) (1830–1906), kapelan wojskowy, jezuita na misji w Australii. Ur. 8 IV w Kupczyńcach (pow. tarnopolski), był synem Stefana Alojzego, dzierżawcy wsi, i Katarzyny z Rosenthalów.
Do gimnazjum R. uczęszczał w Tarnopolu, a następnie we Lwowie i po zdaniu matury wstąpił w r. 1851 do miejscowego seminarium duchownego. Po ukończeniu teologii na Uniw. Lwow. przyjął 24 VIII 1855 święcenia kapłańskie i został wikariuszem oraz katechetą najpierw w Skale nad Zbruczem, a od grudnia 1858 przy kościele św. Mikołaja we Lwowie. W czasie wojny włoskiej R. został mianowany (1 V 1859) kapelanem wojskowym w armii austriackiej i podążył do północnych Włoch, skąd powrócił późną jesienią na dotychczasowe stanowisko wikariusza. Z pola walki przywiózł pisma pochwalne świadczące o jego pełnej poświęcenia pracy w szpitalach polowych i lazaretach w Vicenza, San Silvestro, Santa Corona, San Francesco i San Lorenzo, gdzie stacjonowały również liczne grupy żołnierzy polskich. Zwolniony 28 X 1861 z pracy w archidiec. lwowskiej R. wstąpił 9 XI 1861 do zakonu jezuitów w Starej Wsi koło Brzozowa. Po dwuletnim nowicjacie (1861–3) uczył się prywatnie w Tarnopolu teologii (1863–4), a następnie odbył specjalizację z zakresu teologii dogmatycznej w Innsbrucku (1864–6). Działalność duszpasterską rozpoczął w Tarnopolu (1866), następnie pracował w Starej Wsi jako administrator parafii (1866–7) i w Łańcucie jako misjonarz ludowy (1867–9), zyskując sobie duże uznanie wiernych.
W r. 1869 prowincjał galicyjski Kasper Szczepkowski skierował R-ego do Australii. Dn. 20 XII 1869 R. wyjechał z Europy i dotarł do Melbourne 20 III 1870. Odtąd R. pracował jako polski misjonarz w osadzie Sevenhill w Południowej Australii, założonej przez jezuitów austriackich w r. 1851 dla duszpasterskiej opieki nad emigracją niemiecką i polską. Emigranci polscy, przeważnie z Ziemi Lubuskiej, założyli polską osadę (Polish) Hill River, położoną w pobliżu Sevenhill i liczącą w r. 1870 ok. 40 rodzin osiadłych głównie na farmach. R. otoczył opieką także osady Hill River i Farrel’s Flat oraz odwiedzał ośrodki polonijne koło Tanundy, 40 mil angielskich od Sevenhill. Organizował życie religijne, społeczne i kulturalne polskich osad. W Hill River kierował budową kościoła Św. Stanisława Kostki, ukończoną w r. 1871, przy którym skupiało się potem życie religijne tamtejszej Polonii. Nabożeństwa, misje, rekolekcje, odpusty i rocznice narodowe (np. 200-lecie zwycięstwa pod Wiedniem w r. 1883) obchodzono tu bardzo uroczyście, a R. urządzał zbiorowe śpiewy i festyny ludowe. Ponadto zakładał bractwa i stowarzyszenia religijne (Apostolstwo Modlitwy, bractwo różańcowe, Bractwo Dobrej Śmierci) i nakłaniał Polaków do udziału w budowie kościoła Św. Alojzego w Sevenhill, ukończonego w r. 1875. Planował skupienie w okolicach Sevenhill całej Polonii; jednakże zmniejszenie emigracji do Australii, odkrycie złota w Wiktorii i Nowej Południowej Walii oraz lata nieurodzaju wyludniały i tak nieliczną Polonię, przekreślając ambitne plany R-ego.
R. zorganizował przy kościele Św. Stanisława w r. 1871 szkołę, w której uczyły siostry józefitki z Sevenhill, a ok. 1880 r. urządzono tu czytelnię. Starania R-ego o sprowadzenie do Australii polskich sióstr zakonnych z Cieszyna do pracy szkolnej nie powiodły się. W r. 1886 z powodu zmniejszającej się liczby uczniów, polska szkoła została dofinansowana przez rząd australijski i przeszła pod jego nadzór. R. uczył w szkole religii i śpiewu kościelnego i kierował pracą nauczycieli. Dla Czytelni katolickiej prenumerował polskie czasopisma, kupował książki oraz otrzymywał je zarówno od instytucji (Ossolineum, UJ, Redakcja „Czasu”), jak i osób prywatnych w Galicji i w Ameryce Płn. (m. in. od Pawła Sobolewskiego). Zabiegał o rozpowszechnienie wśród Polaków czytelnictwa i pośredniczył w załatwianiu prenumeraty czasopism polskich dla poszczególnych rodzin. Utrzymywał kontakt z krajem, zbierał i przekazywał składki na rzecz dotkniętych rugami w zaborze pruskim, na odbudowę spalonego klasztoru jezuitów w Starej Wsi (1886), dostarczał do muzeów przyrodniczych w Tarnopolu i Chyrowie okazy australijskiej fauny i flory, w listach, publikowanych w prasie galicyjskiej, zaznajamiał czytelników z Australią, jej Polonią i apelował o książki na rzecz swojej czytelni w Hill River.
R. był misjonarzem nie tylko dla Polaków, ale także dla emigrantów niemieckich i angielskich w okolicy Sevenhill 3 lata, w dystrykcie Undalya 7 lat i Lower Wakefield 10 lat. Udzielał corocznie od 4 do 10 misji i rekolekcji w różnych ośrodkach emigracyjnych, uczył w miejscowym kolegium przez rok łaciny i języka francuskiego, kierował przez 3 lata biblioteką kolegium, 8 lat był doradcą rektora, 3 lata zarządcą odpowiedzialnym za stan gospodarczy kolegium. Okresowo wykładał klerykom jezuickim Pismo św. i historię Kościoła. Cieszył się także dobrą opinią wśród protestantów, z których wielu pozyskał dla katolicyzmu.
W r. 1894 R. został częściowo sparaliżowany, co ograniczyło jego działalność do duszpasterstwa w Sevenhill i Hill River. Zmarł 3 VI 1906 w Sevenhill, gdzie został pochowany w krypcie kościoła Św. Alojzego.
Catalogus provinciae Austriaco-Hungaricae S. I. ineunte anno 1870–1907; – Burke A. F., The Story of St. Aloysius’ Church Sevenhill, Bridge Print 1975 s. 10, 14; Janus J., Ks. Leon Rogalski patriarcha kapelanów polskich w Australii, „Tyg. Katol.” (Australia) 1956 nr z 14 I s. 6, 11 (toż, „Nasze Wiad.” 1956 nr 20 s. 7–15); tenże, Na dalekim południowym kontynencie, „Przew. Katol.” R. 64: 1958 s. 470–1; tenże, W 100 letnią rocznicę duszpasterstwa polskiego w Australii, Ks. Leon Rogalski, „Przegl. Katol.” (Australia) R. 2: 1970 nr 4; tenże, Zeszłowieczny list. Dokumenty sprawy polskiej, „Tyg. Katol.” 1959 nr z 24 I s. 11; Paszkowski L., Polacy w Australii i Oceanii, 1790–1940, Londyn 1962; tenże, Polonica Australiana w archiwach jezuickich, „Tyg. Katol.” 1964 nr z 15 II s. 3; Szczepanowski M., Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej na tułaczych szlakach, „Przegl. Katol.” 1978 nr 8 s. 7; tenże, Odwiedziny w Sevenhill, „Wiad. Pol.” (Australia) 1961 nr z 11 VI s. 4; Polski kościół i szkoła w Polish Hill River, tamże 1975 nr z 13 XII; tenże, Sto lat duszpasterstwa polskiego w Australii, „Biul. Organizacyjny Millennium” (Australia), 1970 nr ze stycznia-kwietnia; Szczepanowski S. M., The First Polish Settlement in South Australia. Thesis presented in part requirement for the Honours Degree of Bachelor of Arts in the University of Adelaide, Adelaide 1974 s. 1–90; Śp. O. Leon Rogalski, „Misje Katol.” R. 25: 1906 s. 299–303; Trzeciak K. E., Co po nich zostało? „Tyg. Katol.” 1951 nr z 1 XII; tenże, Ostatnia, tamże 1951 nr z 8 XII; Załęski, Jezuici, V; – O. Leon Rogalski, „Nasze Wiad.” T. 2: 1906–8 s. 100–8; O. Leon Rogalski i osadnicy polscy w Australii, „Misje Katol.” R. 6: 1887 s. 71–7; „Bonus Pastor” R. 4: 1880 nr 2 s. 21–2; „Misje Katol.” 1883, 1897 (7 listów); „Przegl. Emigracyjny” 1892 nr 1 s. 7–9; „Przegl. Lwow.” R. 1: 1872 t. 1 s. 289–93; „Wiad. Kośc.” 1879 s. 175; – Arch. Prow. Mpol. T. J. w Kr.: rkp. 878 IX k. 185–211, rkp. 980 nr 182, rkp. 1177 nr 987–1005, rkp. 2113 s. 479–481, rkp. 3159 III, rkp. 4489, Catalogus provinciae Galicianae Societatis Jesu ineunte anno 1862 (…anno 1907).
Ludwik Grzebień