Starnawska z Kuczyńskich Maria, krypt. S. M., pseud. konspiracyjny Monika (1897–1990), katolicka działaczka społeczna.
Ur. 15 XII w Warszawie, była córką Antoniego Kuczyńskiego (1866–1922), lekarza otiatry, a zarazem histologa i fizjologa, i Józefy z Markiewiczów. Ojciec był zapalonym bibliofilem; ukształtował w córce zamiłowanie do książek i odegrał wielką rolę w jej rozwoju.
Wychowana w atmosferze patriotycznej, ukończyła Maria Kuczyńska prywatną pensję Leonii Rudzkiej w Warszawie; maturę zdała w r. 1914. W l. 1915–18 studiowała na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Warsz., lecz studiów nie ukończyła. Po ślubie (20 IX 1919) z Tadeuszem Starnawskim (1881–1942), hodowcą koni, dzierżawcą do r. 1931 majątku Guzówka w Ordynacji Zamoyskich na Lubelszczyźnie, zamieszkała w Guzówce. Wstąpiła do Stow. Ziemianek, w którym została sekretarką Koła w pobliskiej Żółkiewce (pow. krasnostawski); opiekowała się Szkołą Gospodarczą dla dziewcząt w Nałęczowie. We wrześniu 1927 została przyjęta w Kłodnicy do Sodalicji Mariańskiej Pań Wiejskich Ziemi Lubelskiej. W Turobinie założyła Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej – męskie i żeńskie, prowadziła też Papieskie Dzieło Dziecięctwa Bożego oraz Krucjatę Eucharystyczną dla Dzieci Wiejskich. Trzykrotnie organizowała w Guzówce, prowadzone przez jezuitów, rekolekcje dla służby folwarcznej i mieszkańców okolicznych wsi, tutaj też kilkakrotnie przyjmowała na kolonie dzieci ze Śląska. Kiedy w r. 1931 rodzina przeniosła się do Lublina, S. zaangażowała się w pracę wielu organizacji katolicko-społecznych. Działała w «Caritasie» diec. lubelskiej. Na pierwszym organizacyjnym Zjeździe Delegowanych Katolickiego Związku Kobiet (KZK) została 25 IX 1932 wiceprezeską Zarządu Głównego KZK. T.r. była prelegentką w sekcji oświatowej Stow. Pań Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo w Lublinie, w r. 1933 sekretarką jego Zarządu, a w r.n. przewodniczącą. W wyniku starań S-iej odrestaurowano nieruchomość przy ul. Dolnej 3 Maja 2 a, urządzając w niej Dom Miłosierdzia. S. uczestniczyła w przygotowaniach do Kongresu Eucharystycznego w Chełmie Lubelskim (1934) wygłaszając pogadanki w wielu miejscowościach Lubelszczyzny. Na pierwszym Kursie Sodalicyjnym w Lublinie (18–19 I 1936) wystąpiła z odczytem o roli sekretariatu w Sodalicji. W czerwcu 1937 wzięła udział w Międzynarodowym Kongresie Chrystusa Króla w Poznaniu. Ogłosiła w tym czasie kilka artykułów, m.in. Miłosierdzie chrześcijańskie („Wiara i Życie” 1933 nr 7, 8), Kongres Eucharystyczny w Chełmie („Głos Lub.” 1934 nr 259), Życie kulturalne Lublina („Głos Narodu” 1936 nr 286).
Okres okupacji niemieckiej spędziła S. w Lublinie. Od początku r. 1942 pracowała w firmie nasiennej «K. Buszczyński i Synowie». Działała konspiracyjnie w Narodowej Organizacji Wojskowej (w ramach AK) pod pseud. Monika, szczególnie była czynna w referacie «Pomoc Żołnierzom» Biura Informacji i Propagandy Okręgu Lublin AK. Pod koniec wojny otrzymała od władz RP w Londynie nominację na podporucznika.
Po wojnie działała S. w lubelskim Tow. Dobroczynności, kierowanym przez bp. lubelskiego Stefana Wyszyńskiego; po przeniesieniu go na stolicę arcybiskupią w Gnieźnie opublikowała o nim artykuł pt. Apostoł społecznej miłości („Słowo Powsz.” 1949 nr 35). W „Wiadomościach Diecezji Lubelskiej” (R. 25: 1948) zamieściła obszerne wspomnienie o Stanisławie Starowieyskim (późniejszym błogosławionym) pt. Sprawiedliwy z wiary żyje. Od r. 1948 była etatowym pracownikiem diec. Centrali «Caritas», a po jej likwidacji w r. 1950 pracowała do r. 1969 w Tow. Przyjaciół KUL. Od r. 1968 działała w katolickim Ruchu Światło-Życie; przyjaźniła się z jego twórcą ks. Franciszkiem Blachnickim i prowadziła przez 20 lat coroczne szkolenia nowych uczestniczek Ruchu w jego ośrodku w Krościenku nad Dunajcem. Ostatnie lata życia mieszkała u syna Zbigniewa przy kościele św. Jozafata w Lublinie. Znając dobrze języki: francuski, niemiecki, angielski i łacinę, chętnie pomagała studentom w tłumaczeniach, często też przekładała prace naukowe potrzebne teologom i lekarzom. Na 90-lecie urodzin otrzymała w r. 1987 specjalne błogosławieństwo od papieża Jana Pawła II. Zmarła 15 VII 1990 w Lublinie, pochowana została na cmentarzu parafialnym w Turobinie.
W małżeństwie z Tadeuszem Starnawskim miała S. trzech synów: Zbigniewa (1920–1993), księdza, historyka kościoła, prałata kapit. kolegiackiej zamojskiej, kanonika honorowego kapit. archikatedralnej lubelskiej, Jerzego (ur. 1922), historyka literatury polskiej, prof. Uniw. Łódz., oraz Zdzisława (1925–1930).
Bibliografia Lubelszczyzny 1965–1970, L. 1982; toż za l. 1998–9, L. 2002; – Słownik biograficzny miasta Lublina, L. 1966 II; Słown. Pol. Teologów Katol., VIII (E. Walewander, dot. syna, Zbigniewa); – Walewander E., Starnawski J., Maria z Kuczyńskich Starnawska 1897–1990, „Chrześcijanie” T. 22: 1998 s. 277–307 (wspomnienia o S-iej), s. 307–8 (wybór publikacji S-iej, fot.); – „Tyg. Powsz.” 1990 nr 31 (nekrolog); „Wiad. Diec. Lub.” R. 13: 1931 s. 350–1, R. 14: 1932 s. 275, R. 15: 1933 s. 109–10, R. 16: 1934 s. 193, R. 64: 1990 s. 236 (wspomnienie pośmiertne D. Pietrusińskiego).
Edward Walewander