Sydow Marian Wincenty, krypt. M.S., pseud. Civis Thorunensis (1890–1948), dziennikarz, publicysta, bibliofil, działacz regionalny.
Ur. 2 VII w Szamotułach, był synem Józefa, adwokata, i Bronisławy Kospoth-Pawłowskiej (zm. 1940), młodszym bratem Bronisława Edwarda (zob.).
S. uczył się w gimnazjach klasycznych w Gdańsku i Starogardzie. Już w r. 1904 opublikował w „Gazecie Gdańskiej” artykuł. W r. 1908 zdał w Starogardzie maturę i wyjechał do Lipska; uczył się tam bibliotekarstwa i drukarstwa oraz prawdopodobnie publikował w „Dzienniku Berlińskim”. Ok. r. 1911 wyjechał z bratem do USA, a następnie do Chile i osiadł w Santiago. Był tam współzałożycielem, sekretarzem i bibliotekarzem Polskiego Koła Kulturalnego im. Ignacego Domeyki oraz korespondentem czasopism polonijnych w obu Amerykach. W l. 1915–20 uczył w Santiago w Liceum Werbistów, a w l. 1918–19 jako wolny słuchacz studiował na uniwersytecie iberystykę.
W r. 1920 wrócił S. do kraju i 1 V t.r. podjął pracę jako nauczyciel geografii w progimnazjum w Mogilnie. W lipcu w czasie ofensywy Armii Czerwonej wstąpił jako ochotnik do WP i w stopniu szeregowca służył do listopada w piechocie. Potem wrócił do pracy w Mogilnie, ale w kwietniu 1921 osiadł w Toruniu i zatrudnił się w redakcji tamtejszego dziennika „Słowo Pomorskie”, w którym objął dział historyczno-kulturalny. Był współzałożycielem powołanego t.r. toruńskiego oddz. Polskiego Tow. Krajoznawczego i został jego prezesem. Wszedł wtedy także do toruńskiej Konfraterni Artystów. Współredagował dodatki „Słowa Pomorskiego”: ukazujący się od r. 1925 dwutygodnik naukowo-literacki „Mestwin” oraz w l. 1925–6 wychodzące nieregularnie „Echo Wybrzeża” i „Sportowiec Pomorski”. W r. 1926 współpracował z redagowaną przez zespół „Słowa Pomorskiego”, ukazującą się trzy razy w tygodniu toruńską „Gazetą Narodową”. Wraz z m.in. Zygmuntem Mocarskim i Tadeuszem Pietrykowskim założył 17 II t.r. w Toruniu Tow. Bibliofilów im. Joachima Lelewela i został jego wiceprezesem.
Pod koniec r. 1926, ze względów finansowych, odszedł S. z redakcji „Słowa Pomorskiego” i przeniósł się do Brześcia nad Bugiem, gdzie (1 I – 31 VIII 1927) pracował jako referent w Kuratorium Poleskiego Okręgu Szkolnego. Jednak wkrótce wrócił do Torunia i od listopada t.r. był rzecznikiem prasowym Pomorskiej Elektrowni Krajowej «Gródek». Od lipca 1928 utrzymywał się głównie z lekcji języków obcych oraz publikowania w „Słowie Pomorskim” i „Mestwinie” artykułów o historii i kulturze Pomorza, zwłaszcza o zabytkach Torunia. Wydał Krótki przewodnik po Toruniu (Tor. 1928), książkę Toruń, jego dzieje i kultura (Tor. 1929) oraz zredagowaną przez siebie „Księgę pamiątkową dziesięciolecia Pomorza” (Tor. 1930), w której zamieścił artykuły Dr Józef Wybicki i Epizody z 10-ciu lat dziejów Pomorza. Ogłosił także, wraz z Józefem Landowskim, książkę Najciekawsze osobliwości m. Torunia z dawnych i nowszych czasów (Tor. 1933, wyd. 2, Tor. 1967). W r. 1931 odszedł z redakcji „Mestwina”, natomiast związał się z tygodnikami: poznańską „Ilustracją Polską” (1930–1) i warszawską „Ziemią” (1933–4). Dn. 1 I 1935 otrzymał stałą posadę sekretarza i bibliotekarza Inst. Bałtyckiego w Toruniu. W tamtejszej Pomorskiej Rozgłośni Polskiego Radia prowadził audycje o historii i kulturze Torunia. Nawiązał też współpracę z miejscowym czasopismem „Dzień Pomorski”. Po zakończeniu działalności w „Słowie Pomorskim” współredagował ukazujący się od r. 1936, a wydawany przez Konfraternię Artystów, dwumiesięcznik „Teka Pomorska”. W zbiorze „Pomorze w przeszłości i teraźniejszości” (W. 1937) opublikował artykuł Piękno Pomorza. Po przeniesieniu w r. 1937 siedziby Inst. Bałtyckiego do Gdyni zamieszkał tam i został członkiem redakcji wydawanego przez Instytut kwartalnika „Jantar”. W r. 1938 zakończył współpracę z czasopismami toruńskimi, kontynuował natomiast w Gdyni działalność krajoznawczą.
Po wybuchu drugiej wojny światowej i zajęciu Gdyni przez Niemców S. wraz z pracownikami Inst. Bałtyckiego został w październiku 1939 aresztowany. Zwolniony po kilku dniach, wrócił do Torunia; od 4 XII 1940 pracował tam w księgarni B. Westphala (pozostały w Gdyni jego księgozbiór, liczący 2,5 tys. woluminów dzieł z różnych dziedzin, m.in. w języku hiszpańskim, uległ w większości zniszczeniu). Po wyzwoleniu 1 II 1945 Torunia przez Armię Czerwoną został S. referentem w Wydz. Kultury Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego. Gdy we wrześniu t.r. powołano Uniw. Tor., prowadził tam od 30 XI lektorat języka hiszpańskiego. T.r. został ponownie prezesem Polskiego Tow. Krajoznawczego w Toruniu; wszedł też do tamtejszych: Tow. Naukowego oraz Związku Zawodowego Literatów Polskich, w którym objął funkcję skarbnika. Również t.r. nawiązał współpracę z toruńskim dziennikiem „Robotnik Pomorski”, a w r. 1946 z bydgoskim miesięcznikiem „Arkona”; kontynuował działalność publicystyczną w Polskim Radiu. W marcu t.r. przeszedł na rok na stanowisko referenta w toruńskim Star. Powiatowym. Był współzałożycielem powołanego w styczniu 1947 oddz. Polskiego Tow. Ludoznawczego w Toruniu. Podjął wtedy współpracę w poznańskim dziennikiem „Gazeta Zachodnia” i ukazującym się nieregularnie w Grudziądzu „Głosem Pomorza”. W październiku t.r. został zastępcą kierownika Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych przy Bibliotece Głównej Uniw. Tor.; podarował jej ocalałe książki hiszpańskojęzyczne ze swej kolekcji. Został wtedy członkiem Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich. Należał ponadto do Tow. Miłośników Torunia, Tow. Czytelni Ludowych i Tow. Popierania Przemysłu Ludowego. Zmarł 20 IX 1948 w Toruniu, został pochowany na cmentarzu św. Jerzego.
S. rodziny nie założył.
Nazwiskiem S-a nazwano jedną z ulic w Toruniu oraz tamtejszy Oddz. Miejski PTTK, a w Domu Wycieczkowym PTTK przy ul. Legionów wmurowano upamiętniającą S-a tablicę.
Bibliografia czasopism pomorskich, Województwo bydgoskie, Tor. 1960; Chwalewik, Zbiory pol., II 256; Długosz J., Słownik dziennikarzy regionu pomorsko-kujawskiego, Bydgoszcz 1988; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu 1945–2004. Materiały do biografii, Tor. 2006 (bibliogr.); Słown. Pracowników Książki Pol., Supl.; Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Gd. 1997 IV (bibliogr.); Toruński słownik biograficzny, Tor. 2002 III (fot., bibliogr.); Znaki pamięci… ludziom regionu Pomorza i Kujaw trwale związanym z dziennikarstwem na tej ziemi spoczywającym, Bydgoszcz 2006; – Acecka D., Podlaszewska K., „Mestwin”. Dodatek naukowo-literacki do „Słowa Pomorskiego” 1925–1934. „Zesz. Nauk. Uniw. Mikołaja Kopernika w Tor. Nauki Human.-Społ.” 1966 nr 18 s. 34–5, 50–1, 58; Bractwo Pomorskie w pięciolecie swego istnienia, Tor. 1926 s. 32; Ciesielska K., Towarzystwo Miłośników Torunia. 75 lat pracy dla miasta, Tor. 1998 s. 7, 10–11; Dzieje Torunia. Red. K. Tymieniecki, Tor. 1933; Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875–1975, Red. M. Biskup, Tor. 1978 II 191; Historia Torunia, Tor. 2006 III cz. 2; Matysik S., M. Sydow – miłośnik Torunia, „Głos Pomorza” R. 4: 1948 nr 273; Pepliński W., Oblicze społeczno-polityczne „Słowa Pomorskiego” w latach 1920–1939, Gd. 1978 s. 20–1; tenże, Prasa pomorska w Drugiej Rzeczypospolitej 1920–1939, Gd. 1987; tenże, Problematyka kwartalnika Instytutu Bałtyckiego „Jantar” (1937–1939 i 1946–1949), „Zap. Hist.” T. 47: 1982 z. 3 s. 64; Przybyłowa J., Marian Sydow – toruński cicerone, „Roczn. Tor.” T. 6: 1971; Przybyszewski K., Ludzie Torunia Odrodzonej Rzeczypospolitej (1920–1939), Tor. 2001 (fot.); tenże, Marian Sydow (1890–1948), regionalista, bibliofil, działacz społeczny, w: Studia o bibliotekach i zbiorach polskich, Tor. 1997 VII 89–108; tenże, Marian Sydow (1890–1948), regionalista, bibliofil, działacz społeczny, w: Wybitni ludzie dawnego Torunia, Red. M. Biskup, W.–P.–Tor. 1982 s. 315–20 (bibliogr., fot.); tenże, Z pocztu członków założycieli, w: Jubileuszowe spotkanie bibliofilskie, Tor. 1997; – Mianecki A., Marian Sydow, w: Z trzeciego brzegu Wisły. Szkice z antropologii Torunia, Red. H. Czachowski i in., Tor. 2007 s. 7–9; Sprawozdanie Dyrekcji Instytutu Bałtyckiego za okres od 1 stycznia 1932 do 1 lipca 1933 roku, Tor. 1933 s. 25; Veritate et scientia. Księga pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Red. A. Gąsiorowski, W.–P. 1982 s. 234 (dot. ojca S-a); – „Nowości” 1983 nr 99; „Robotnik Pomor.” 1945 nr 114; „Słowo Pomor.” 1926 nr 260; – AP w Tor.: sygn. 4416 k. 210–17 (paraf. św. Janów w Tor., księga zgonów 1948 poz. 78); B. Uniw. w Tor.: rkp. 1490 k. 1–4 (I. Zegarska, Wspomnienie o S-ie); USC w Tor.: Księga zgonów 1948 poz. 755/48.
Kazimierz Przybyszewski