INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Michał Hieronim Sumiński (Leszczyc-Sumiński)      Frag. fotografii autoportretu Michała Sumińskiego

Michał Hieronim Sumiński (Leszczyc-Sumiński)  

 
 
1820-09-30 - 1898-05-26
Biogram został opublikowany w latach 2007-2008 w XLV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sumiński (Leszczyc-Sumiński) Michał Hieronim (Jérôme) (1820–1898), botanik, malarz, kolekcjoner.

Ur. 30 IX w Ośnie (pow. nieszawski); był wnukiem Piotra (zob.), młodszym synem Jana Stanisława (zob.) i Julii Józefy z Dąmbskich. Miał siostrę Franciszkę Nimfę (zob.) oraz brata Aleksandra Kryspina (1818–1857), dziedzica dóbr Ośno i Nowe Grabie (pow. nieszawski), gospodarza w Dobiesławicach (pow. inowrocławski), przed r. 1857 zamieszkałego w Bydgoszczy, ożenionego ze swą siostrą cioteczną Kazimierą z Dąmbskich.

Nauk początkowych udzielał S-emu nieznany z nazwiska guwerner, prawdopodobnie jeden z profesorów gimnazjum w Toruniu. S. od 12 III 1830 uczęszczał do tego gimnazjum, ucząc się tam rysunku pod kierunkiem Wilhelma Völckera, a od r. 1832 Karla Augusta Neuschellera, oraz historii naturalnej prowadzonej od r. 1835 m.in. w szkolnym ogrodzie botanicznym przez Ernesta Gotfryda Garbe. Jesienią 1837 przeniósł się do nowo otwartego gimnazjum w Chełmnie; ukończył je w r. 1839, ale do egzaminu maturalnego nie przystąpił. Osierocony t.r. przez ojca, znalazł się pod opieką prawną Ludwika Biesiekierskiego, właściciela dóbr Bodzanowo Wielkie (pow. nieszawski). W r. 1840 wyjechał z matką do Berlina, gdzie od 24 VI t.r. studiował na Wydz. Filozoficznym tamtejszego uniwersytetu. Utrzymywał się dzięki odziedziczonemu w grudniu t.r. majątkowi o dochodzie rocznym 394 tys. zł. Brak matury uniemożliwiał mu jednak ukończenie studiów z tytułem doktora, toteż na zajęcia uczęszczał wybiórczo, m.in. słuchał wykładów botanika Christiana G. Ehrenberga. Prawdopodobnie równocześnie u któregoś z profesorów berlińskiej ASP studiował prywatnie malarstwo. Zabiegając o zbliżenie do dworu króla Prus Fryderyka Wilhelma IV, złożył 5 IV 1843 podanie za pośrednictwem ministra W. Sayn-Wittgensteina z wnioskiem o zatwierdzenie nazwiska Leszczyc-Sumiński, którym posługiwał się od r. 1837 (z imieniem Jérôme) oraz o przywrócenie tytułu hrabiowskiego, używanego wcześniej przez rodzinę. Zapewne dzięki protekcji wujów Apolinarego Pantaleona i Kazimierza Ludwika Dąmbskich odebrał 22 XI 1843 w Charlottenburgu z rąk króla pisemną zgodę na używanie nazwiska hr. Leszczyc-Sumiński. W r. 1844 podarował królowi namalowany przez siebie obraz Mahomet piszący Koran podczas hidżry, który monarcha wystawił na widok publiczny w królewskiej galerii w pałacu Bellevue pod Berlinem (obraz przewieziony w r. 1866 do pałacyku Leineschloss w Hanowerze spłonął podczas bombardowania w r. 1943).

Dn. 6 VI 1844 ukończył S. studia i t.r. nabył od Carla von Gersdorffa dobra Tuczno (Tuetz) w pow. wałeckim na Pomorzu Zachodnim, obejmujące miasto, pięć wiosek i renesansowy zamek. Sam jednak pozostał w Berlinie i w r. 1845 nawiązał kontakt z tamtejszymi botanikami Juliuszem Münterem i Adolfem Oschatzem, pracującymi nad anatomią paprotników. Pod ich wpływem rozpoczął badania nad paprociami z gatunku orliczka piłkowata (Pteris serrulata L. f.) i w r. 1847 wyhodował młode paprocie z zarodków oraz wykonał preparaty mikroskopowe dokumentujące różne fazy ich rozwoju. Jako pierwszy w nauce światowej odkrył i przedstawił pełny cykl rozwoju paproci (tzw. przemiana pokoleń); rozpoznał budowę rodni, przenikanie plemników do niej oraz powstanie zarodka sporofitu, czym przyczynił się do obalenia linneuszowskiego podziału roślin na jawno- i skrytopłciowe. Jego obserwacje zreferował Münter 21 XII t.r. na spotkaniu Tow. Miłośników Przyrody w Berlinie oraz Ehrenberg 3 I 1848 na posiedzeniu Berlińskiej Akad. Nauk. S. ogłosił wyniki swych badań w dedykowanej Fryderykowi Wilhelmowi IV pracy Zur Entwicklungs Geschichte der Färrnkräuter (Berlin 1848, przekład polski pt. Przyczynek do poznania historii rozwoju paproci, „Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.”, S. B, 1969 z. 16 s. 59–81), uzupełnionej sześcioma własnoręcznie litografowanymi barwnymi tablicami. Dokonany przez niego opis rozwoju paproci spotkał się z krytyką niemieckich botaników m.in. Heinricha Linka, Alberta Wiganda, Hermana Schachta i Mathiasa J. Schleidena, co chwilowo wpłynęło na negatywny odbiór odkrycia w innych krajach. Jednak dalsze badania, m.in. Wilhelma Hofmeistera opublikowane w pracy „Die Entstehung des Embryo der Phanerogamen” (Leipzig 1849) potwierdziły ustalenia S-ego. W uznaniu zasług został S. w r. 1848 członkiem korespondentem Królewskiego Tow. Botanicznego w Ratyzbonie, a w r. 1849 członkiem Tow. Naukowego Krakowskiego. Aleksander von Humboldt w pracy „Ansichten der Natur” (Stuttgart 1849) określił go jako człowieka, który «szczęśliwie powiązał zdolności do badań mikroskopowych z wybornym talentem artystycznym».

S. nie angażował się w wydarzenia Wiosny Ludów i latem 1848 z listem polecającym od Humboldta do botanika Roberta Browna udał się do Wielkiej Brytanii. Do Prus wrócił w r. 1851 i został mianowany szambelanem królewskim, ale już wiosną t.r. ponownie wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie w Londynie zwiedził Wielką Wystawę, a na balu w poł. czerwca został przedstawiony królowej Wiktorii. Okazjonalnie zajmował się nadal malarstwem; ok. t.r. namalował portret mężczyzny (prawdopodobnie autoportret, obecnie w Muz. Miejskim w Tharandt pod Dreznem). Latem 1855 odbył dłuższą podróż po Francji i Hiszpanii, podczas której szkicował m.in. zabytki mauretańskie. W l.n. podróżował po Włoszech, gdzie w Rzymie kopiował dzieła mistrzów renesansu oraz malował obrazy religijne w stylu Rafaela; został wtedy przyjęty na audiencji przez papieża Piusa IX.

W r. 1857 nadal prowadził S. obserwacje botaniczne, ale ich wyników już nie opublikował. W dobrach tuczyńskich sfinansował w r. 1859 budowę kościoła filialnego w Rzeczycy (Knakendorf), jednak niebawem majątek ten sprzedał, przeniósł się do Saksonii i prawdopodobnie z przyczyn zdrowotnych zamieszkał w r. 1862 zakupionym od Ariela von der Recke domu w Tharandt pod Dreznem. Dom ten, położony obok ruin zamku, systematycznie od r. 1864 rozbudowywał, tworząc utrzymaną w stylu fantastyczno-mauretańskim rezydencję pałacową otoczoną stawem z wyspą i grotami, zwaną przez mieszkańców nowym zamkiem lub «Villa Suminski». Dn. 24 II 1871 jako kawaler honorowy i dewocyjny (nie należący do żadnego związku narodowego) został przyjęty do Zakonu Maltańskiego; w lipcu t.r. otrzymał zgodę władz pruskich na noszenie krzyża maltańskiego na uniformie pruskiego szambelana. Był honorowym członkiem Sächsische Militärverein Tharandt.

Zaczątkiem kolekcji S-ego były obrazy odziedziczone z dworu rodzinnego; potem metodycznie rozwijał on swoje zbiory dzięki kontaktom prywatnym i uczestnictwu w licytacjach. Od cesarzowej Francji Eugenii kupił meble; w r. 1870, po wkroczeniu do Rzymu wojsk Wiktora Emanuela II, nabył okazyjnie obrazy od papieża Piusa IX, który wysłał je do niego z adnotacją «Niech pan da, ile jest pan w stanie». W pawilonie w Tharandt, specjalnie dobudowanym do rezydencji, umieścił galerię malarstwa ułożoną wg epok i szkół, a liczącą ok. 400 obrazów. Wg świadectwa współczesnych były to dzie-ła m.in. A. Correggia, P. Bruegela, A. Dürera, E. A. Hildebrandta, H. Holbeina, L. da Vinci, Rafaela, Rembrandta, P. P. Rubensa, B. Murilla, Tycjana, A. Watteau, D. Velázqueza, jednak prawdopodobnie część z nich stanowiły kopie lub dzieła uczniów wielkich mistrzów. W swej kolekcji miał S. również zbiór pozłacanych rzeźb florenckich i mozaik z drewna (intarsji), porcelanę z Miśni i Sèvres, bibeloty z kości słoniowej oraz zabytkowe zegary. Zmarł 26 V 1898 w Tharandt, został pochowany 29 V w Berlinie w podziemiach rzymskokatolickiej katedry św. Jadwigi. W r. 1931 wszystkie sarkofagi zostały przeniesione do bezimiennego grobu na cmentarzu św. Jadwigi w Berlinie-Reinickendorf.

S. był dwukrotnie żonaty; od 19 IV 1854 z Angielką Ann Elizabeth (1830–1874), córką Georga Hudsona, członka parlamentu, pioniera rozwoju sieci kolejowych w Wielkiej Brytanii, a od 21 IX 1882 z Karoliną – Lonny von Langsdorf (1832–1908), wdową po Juliusie Florentynie von Recum. Oba małżeństwa były bezdzietne. W drugim związku pasierbami S-ego byli: Otto Alfred (1853–1901), Franz (1863–1930) i Carl Maximilian (1864–1902), baronowie von Recum, oraz Karolina Lonny (1854–1896), żona Andreasa hr. Metaxasa, parlamentarzysty greckiego, i Elisabeth Anna (1858–1941), zamężna za Richardem von Lekow, właścicielem ziemskim ze Śląska. Pod wpływem S-ego obie jego żony przeszły na katolicyzm.

Po śmierci S-ego wdowa i pasierbowie wystawili rezydencję w Tharandt i kolekcję sztuki na sprzedaż. Pod koniec grudnia 1898 londyński antykwariusz John Parnell wykupił i wziął w komis niektóre przedmioty z kolekcji, sprzedawane potem bez podania proweniencji. Najwartościowszą część zbiorów nabył niemiecki historyk sztuki Richard Muther, inna część była licytowana 14 X 1907 na aukcji w Monachium. Resztki kolekcji sprzedał Franz von Recum po pierwszej wojnie światowej; w r. 1920 sprzedał on także rezydencję w Tharandt.

 

Fot. autoportretu w: „Wiad. Botaniczne” 1998 z. 3/4 s. 93; – Andree R., Katalog der Gemälde des 19. Jahrhunderts im Wallraf-Richartz-Museum, Köln 1964 s. 53, 67; Gothaisches Genealogisches Taschenbuch der Gräflichen Häuser (1854–1899) [b.m.r.w.]; Hofstede de Groot C., A Catalogue Raisonné of Works of the Most Eminent Dutch Painters of Seventeenth Century. Based on the Work of J. Smith, London 1923 s. 393; Lenczewski, Genealogie; Ottův slovnik naučny, XXIV, Praha 1906; Słown. biologów (jako Leszczyc-Sumiński); Słown. Geogr. (Tuczno); Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler; Zuchold E. A., Neues Bücher-Lexicon enthaltend alle von 1847 bis Ende 1852 gedrucken Bücher…, Leipzig 1853; – Baranowski J. i in., Zakon maltański w Polsce, W. 2000; Braun A., Betrachtungen über die Erscheinung der Verjüngung in der Natur: insbesondere in der Lebens- und Bildungsgeschichte der Pflanze, Leipzig 1851; Carpenter W. B., Principles of Comparative Physiology, Philadelphia 1854; Domański C. W., M. J. Leszczyc Sumiński (1820–1898). An Unknown Botanist – Discoverer, „Fiddlehead Forum. Bulletin of the American Fern Society” R. 20: 1993 nr 2 s. 9–15; tenże, Michał Hieronim Leszczyc-Sumiński (30 IX 1820 – 26 V 1898), „Wiad. Botaniczne” 1991 z. 1. s. 51–4; tenże, Michał Hieronim Leszczyc Sumiński (1820–1898); A biography and Psychological Portrait of the Polish Naturalist and Explorer, „Organon” T. 33: 2004 s. 111–20; Figuier L., The Vegetable World: Being a History of Plants, with their Botanical Descriptions and Peculiar Properties, London 1867; Gager Ch. S., Fundamentals of Botany, Philadelphia 1916; Goebel K., Wilhelm Hofmeister: Arbeit und Leben eines Botanikers des 19. Jahrhunderts, Leipzig 1924; Gottschalk W., Die Friedhöfe der St.-Hedwigs-Gemeinde zu Berlin, Berlin 1991; Gray A., Introduction to Structural and Systematic Botany, and Vegetable Physiology, New York 1858; Grieben T., Dresden and Environs, a Practical Guide, Berlin 1913; Hanstein J., Christian Gottfried Ehrenberg. Ein Tagwerk auf dem Felde der Naturforschung des neunzehnten Jahrhunderts, Bonn 1877; Heinitz W., Tharandt. Auf Wegen durch Vergangenheit und Gegenwart, Tharandt 1996 s. 22–5; Henfrey A., On the Development of Ferns from their Spores, „Transactions of the Linnean Society of London” Vol. 21: 1852 (1855) s. 117, 139; Hryniewiecki B., Michał Hieronim hr. Leszczyc-Sumiński i jego dzieło o rozwoju paproci, „Prace Kom. Hist. Med. i Nauk Przyr.-Mat. PAU”, Kr. 1939 (liczne błędy i nieścisłości); tenże, Zarys historii botaniki w Polsce, W. 1931 s. 10–11; Jeremy A. C., i in. Phylogeny and Classification of the Ferns, London 1973; Martin R. B., Enter Rumour: Four Early Victorian Scandals, London 1962; Morgenroth T., Künstler, Sammler und Botaniker, „Sächsische Zeitung” R. 60: 2006 nr z 11 I; Möbius M., Geschichte der Botanik von den ersten Anfängen bis zur Gegenwart, Jena 1937; Newman E., The Phytologist: A Popular Botanical Miscellany, London 1850 III 925–37; Robbins W. W., Pearson H. M., Sex in the Plant World, New York–London 1933; Schmidt F. W. F., Geschichte des Deutsch-Kroner Kreises, Tor. 1867; Schultz F., Geschichte des Kreises Deutsch-Krone, Wałcz 1902; Sumowski W., Strauss W. L., Drawings of the Rembrandt School, New York 1979 s. 974; Wagner W., Das neue Schloss in Tharandt, „Forstadt Tharandt. Beiträge zur Heimatgeschichte aus Anlass der 150 Jahr-Feier der Fakultät für Forstwirtschaft”, Tharandt 1966; Witte H., Ein bloemenkrans: Populair botanische schetsen, Leiden 1908; Zielnica K., Polonica bei Alexander von Humboldt, Berlin 2005; – Disraeli B., Letters 1848–1851, Toronto 1993; – „Der Kunstwart” 1907 s. 744–5; „Przyr. i Przemysł” 1857 nr 27 s. 216; – AP w Tor.: Zespół Gimn. im. Kopernika w Tor., Księga uczniów, wpisy nr 307, 606, Zespół Państw. Gimn. Męskie w Chełmnie, sygn. 377 s. 52–3; AP we Włocławku: USC paraf. rzymskokat. Służewo 1820/105 (akt ur. S-ego); Arch. Diec. we Włocławku: Liber baptisatorum Służewo 1820 poz. 22 (akt chrztu S-ego); Dompfarrei der Kathedrale w Dreźnie: Trauregister der ehem. Hof- und Propsteikirche zu Dresden, 1882; Evangelisch-lutherische Bergkirche zum heiligen Kreuz w Tharandt: Begrabnisregister 1898/18 a; Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie Dahlem: Oddz. Merseburg, sygn. 2.210, rep. 176 VI L nr 386; Katholisches Dompfarramt St. Hedwig w Berlinie: Sterberegister 1874 nr 681 (sepultura żony S-ego), 1898 nr 139 (sepultura S-ego); Landratsamt we Freital: Standesamt Tharandt – Sterbeurkunde 1898; Rat der Stadt Dresden w Dreźnie: Standesamt I – Dresden, Eheurkunde 1882/514; North Yorkshire Country Council w Northallerton: Parish Register Topcliffe, 1854/319; – Mater. Red. PSB: Włodek J., Sumińscy h. Leszczyc 1493–1992…, Kr. 1992 (mszp.); – Mater. autora: Koresp., kopie akt metrykalnych, artykułów, wypisy itp. dot. S-ego i jego rodziny.

Cezary W. Domański

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Mehoffer

1869-03-19 - 1946-07-08
malarz
 

Władysław Lubomirski

1866-01-01 - 1934-10-29
kompozytor
 

Wincenty Wodzinowski

1866 rok - 1940
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Henryk Marconi

1842-06-27 - 1920-11-22
przemysłowiec
 

Kasper Słomiński

1869-01-05 - 1929-02-13
ksiądz
 

Aleksander Romuald Jackowski

1869-02-05 - 1949-03-09
prawnik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.