INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Mikołaj Morawski  h. Dąbrowa      Mikołaj Morawski, obraz olejny Józefa Peszki lub z jego warsztatu, namalowany po 1800 roku, według wcześniejszego pierwowzoru, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie.
Biogram został opublikowany w 1976 r. w XXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Morawski Mikołaj h. Dąbrowa (ok. 1743–1811), generalny plenipotent Karola Radziwiłła «Panie Kochanku», poseł na sejmy, pisarz wojskowy lit., członek Rady Najwyższej Lit. w r. 1794. Był synem Michała, skarbnika nurskiego, i Katarzyny z Mirowickich, bratem Ignacego (zob.), szwagra księcia «Panie Kochanku». M. zarekomendowany temuż jako młody rotmistrz w r. 1765 pozyskał sobie względy Karola Radziwiłła i był może już w r. 1767 jego sekretarzem, a 2 lata później generał-adiutantem i właścicielem zastawnej, zapewne radziwiłłowskiej, posesji. Brał prawdopodobnie udział w konfederacji barskiej; w maju 1771 był w Pradze, od września t. r. do maja r. n. w Cieszynie, a więc w kręgu barskich przywódców, z którymi wspólnie przeżywał w r. 1772 wieść o rozbiorze i emigrację do Niemiec szlakiem na Pragę, Bawarię, Frankfurt nad Menem. Od jesieni t. r. osiadł w Mannheim jako opiekun księcia Hieronima Radziwiłła, przyrodniego brata Karola, wysłanego tam dla edukacji; w systematycznie nadsyłanych do ordynata nieświeskiego raportach M. – pułkownik (zapewne barskiej proweniencji) przekazywał informacje o sytuacji międzynarodowej i losach Polaków. W kwietniu 1775 tłumaczył się swemu mocodawcy, że list homagialny do Stanisława Augusta podopieczny jego napisał bez wiedzy opiekuna. Zważywszy, iż w tym czasie bratowa M-ego, Teofila z Radziwiłłów, oświadczała królowi wierność rodziny, przypuścić należy, że kurator nie tylko wiedział, ale nawet inspirował młodego Radziwiłła do homagium. Opuściwszy w początkach 1776 r. Mannheim, mieszkał M. z «książątkiem» przez jakiś czas w Isareck, nie opodal Monachium, stąd wrócił do Polski. W lipcu 1777 działał już w Żółkwi jako plenipotent w sprawach majątkowych Karola Radziwiłła. W tym charakterze pracował i w l. n., często wyjeżdżając do Warszawy dla kontaktów z bankierami. Już w r. 1781 był członkiem loży wileńskiej «Doskonała Jedność» (w r. 1783 jako pełnomocnik tej loży brał udział w uchwaleniu Ustawy Wielkiego Wschodu). U schyłku 1781 r. i w początkach r. n. przebywał w Wiedniu. W drugiej połowie 1782 r. osiadł na stałe w Warszawie «na sekretarii», czyli w charakterze przedstawiciela Karola Radziwiłła u boku Stanisława Augusta. Jego raporty nadsyłane do Radziwiłła co 2–3 dni stanowią doskonałą kronikę wydarzeń i nastrojów politycznych, są nadto zwierciadłem polityki króla względem Litwy, bo za pośrednictwem szambelana (tak się M. podpisywał najpóźniej od 8 VII 1783) król usiłował wpływać na Radziwiłła i sterować jego klientelą. Pośrednik, któremu sejm 1782 r. odmówił tytularnej rangi generalskiej, uzyskał obietnicę Orderu Św. Stanisława, zrealizowaną dopiero 27 XI 1786; najbardziej zaś pragnął jakiegoś starostwa. Miast niego dostał we wrześniu 1783 rotmistrzostwo kawalerii narodowej po rezygnacji brata.

W r. 1786 M. za sprawą Stanisława Augusta został posłem inflanckim; na sejmie wybrano go w skład sędziów sejmowych na kadencję 5. (od 1 VI 1788). Za poparciem króla po sejmie nabył od brata Ignacego pisarstwo wojskowe lit.; dn. 17 I 1787 meldował Radziwiłłowi o wykonaniu przysięgi na ten urząd i dziękował za jego kupno, a następnie prosił o sfinansowanie podróży do Kaniowa z królem. Przed wyjazdem uczestniczył jeszcze w litewskich sejmikach deputackich (sejmikami lit. interesował sie przez cały okres pobytu w Warszawie). Z podróży do Kaniowa znów przesyłał do Nieświeża szczegółowe sprawozdania; był jednym z niewielu uczestników spotkania króla z Katarzyną II na Dnieprze. W drugiej połowie 1787 r., po powrocie do Warszawy, był jednym z sekretarzy w Departamencie Wojskowym Rady Nieustającej. Z listów jego w okresie pokaniowskim przebija coraz większe zainteresowanie przyszłym sejmem i przewidywanymi reformami (m. in. w imieniu Radziwiłła przesyłał królowi w grudniu 1787 projekty aukcji wojska). Na sejm 1788 r. M. miał początkowo posłować z pow. mozyrskiego, ale opór rodziny Oskierków i Jeleńskich był tam tak silny, że nie zdołały go przełamać starania króla i Karola Radziwiłła o poselstwo dla M-ego. Wówczas dzięki wstawiennictwu Radziwiłła u Józefa Judyckiego M. otrzymał w sierpniu t. r. mandat poselski z pow. rzeczyckiego. Z sejmu nadsyłał obszerne relacje, podzielał powszechny entuzjazm i przekonanie o misji zbawienia Rzpltej, jaka przed tym sejmem się otworzyła. Krytyczny wobec opieszałej pracy sejmu, z radością witał ustawy o podatku 10 grosza i aukcji wojska; przeniknięty jednocześnie nieświeskim patriotyzmem, stale troszczył się o należyte wyposażenie ufundowanego przez Radziwiłła «legionu». Swych współziomków z Litwy ganił za absencje na sejmie, w nich upatrując jedną z przyczyn zbyt wolnej pracy zgromadzenia. Po aliansie z Prusami często szukał z M-m kontaktów G. Lucchesini, który usiłował przezeń oddziaływać na radziwiłłowską część Litwinów.

W czerwcu 1790 M. wypowiadał się zdecydowanie za utrzymaniem konfederacji w drugiej fazie sejmu; w sierpniu t. r. pisał o konieczności koncesji dla mieszczan, zarówno dla uniknięcia «paryskiej zarazy», jak i z przekonania o niezbędności zasadniczych reform w państwie. Po śmierci brata w początkach t. r. starał się u Radziwiłła o zastawną posesję z zapisem 100 000 złp.; może w związku z tymi planami sprzedał pisarstwo lit. (17 IX 1790 posiadał je już kto inny). Staraniom tym przeszkodziła śmierć Karola Stanisława Radziwiłła; M. był u łoża umierającego, pilnował testamentu, a w r. n. z polecenia króla prawdopodobnie godził spadkobierców. Nie wiadomo, czy udało mu się wejść w r. 1791 do Komisji Skarbowej Lit., o co już wiosną prosił króla. Dn. 22 VI 1791 na sesji Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji wybrano go jako nowego członka Zgromadzenia. Po śmierci księcia «Panie Kochanku» urywa się zasadnicze źródło informacji o M-m, jakie stanowiły jego listy do tegoż. Dalsza korespondencja z Radziwiłłami dotyczy próśb o wypuszczenie jakiejś posesji. W r. 1793 został M. wybrany jednym z członków Komisji Policji Lit., ukonstytuowanej przez ustawę sejmu grodzieńskiego. Eks-pisarz znalazł się następnie w pierwszej grupie podpisujących akt powstania narodu litewskiego 23 IV 1794 i został powołany do Rady Najwyższej Rządowej na Litwie. Może w czasie powstania, a może dopiero od Pawła I M. otrzymał tytuł generał-majora, który w styczniu 1797 pojawił się w jego korespondencji. Losów jego w czasie powstania kościuszkowskiego i bezpośrednio po nim nie znamy. W początkach r. 1797 uzyskał wreszcie od Radziwiłłów zastawną posesję Samuelów (nie opodal Mińska), w którym odtąd rezydował. Już jako jej posiadacz M. ożenił się z Agatą Buchowiecką, podwojewodzianką wileńską. Żona żyła jeszcze 30 III 1810. M. zmarł bezdzietnie 10 VII 1811 w Ligniszkach (dobra Łaukiessa koło Dyneburga) w Kurlandii, jako cząstkowy właściciel dóbr podzielonych zapewne przez rodzinę jego żony.

 

Portret M-ego przez Józefa Peszkę (olej.) w Muz. Narod. w W.; – Niesiecki (uzupełnienia I. Krasickiego); Uruski; Łoza, Kawalerowie, s. 83; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; – Kalinka W., Ostatnie lata panowania Stanisława Augusta, Kr. 1891 I 314, II 34; Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Konfederacja barska, W. 1938 II (w indeksie pomieszani: Morawski Mikołaj i Morawski Szczęsny); Korzon, Wewnętrzne dzieje, VI; Małachowski-Łempicki S., Wolnomularstwo na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego 1776–1822, Wil. 1930; Michalski J., Sejmiki poselskie 1788 r., „Przegl. Hist.” T. 51: 1960 s. 364; tenże, Schyłek konfederacji barskiej, Wr. 1970; Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, Wil. [b. r.] I; tenże, Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie, W. 1917; tenże, Jakub Jasiński, W. 1948; Skałkowski A., Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji 3 Maja, P. 1930 s. 14, 30; Smoleński W., Przewrót umysłowy w Polsce w. XVIII, W. 1949; Zahorski A., Centralne instytucje policyjne w dobie rozbiorów, W. 1959; – Korespondencja krajowa Stanisława Augusta, P. 1872 s. 52, 62, 168; Naruszewicz A., Diariusz podróży Stanisława Augusta króla na Ukrainę, W. 1805 s. 153, 180, 196; tenże, Korespondencja, Wr. 1959; Niemcewicz J. U., Pamiętniki czasów moich, W. 1957 I–II; [Radziwiłł K. S.], Korespondencja Karola Stanisława Radziwiłła, Wyd. K. Waliszewski, Kr. 1888; [tenże], Korespondencja księcia Karola Stanisława Radziwiłła, Wyd. C. Jankowski, Kr. 1898 s. 93–307; [tenże], Listy księcia Karola Stanisława Radziwiłła „Panie Kochanku”, Wyd. E. Łuniński, W. 1906; Vol. leg., IX 33, 51, X; – „Kur. Lit”. 1811 nr 66, dodatek; – AGAD: Arch. Radziwiłłowskie dz. V nr 9988 (26 IX 1783), nr 9995 (listy M-ego do Radziwiłłów), nr 10006 (12 V 1765, 27 X 1766, 13 VI 1767); B. Czart.: rkp. nr 673, 697, 723, 734.

Zofia Zielińska

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Fryderyk August I

1750-12-23 - 1827-05-05
król Saksonii
 

Jan Dekert

1738-02-13 - 1790-10-04
prezydent Warszawy
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Florian Fukier

1772-05-03 - 1836-03-29
kupiec warszawski
 

Antoni Józef Szabrański

1801-06-09 - 1882-05-11
poeta
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.