Pawlikowski Piotr h. Cholewa (zm. po r. 1803), poseł na Sejm Czteroletni. Był synem Antoniego, star. ochełnickiego (zm. 1762), i Joanny ze Świętorzeckich (zm. 1780). Z odziedziczonym po ojcu tytułem starosty ochełnickiego wyznaczony został w czasie konwokacji 1764 r. do lustracji pogłównego żydowskiego w woj. mińskim; z tym województwem wziął udział we wrześniu t. r. w elekcji Stanisława Poniatowskiego. Wątpliwe, by można go utożsamiać z Piotrem Pawlikowskim, regentem kancelarii Komisji Wojskowej Lit., który w sierpniu 1766 otrzymał ekspektatywę na chorąstwo petyhorskie w wojsku litewskim. Dn. 22 XI 1772 został oboźnym, 9 III r. n. koniuszym, 21 V 1782 miecznikiem mińskim. Postąpiwszy na skarbnikostwo, w r. 1788 znalazł się na liście kandydatów bpa Ignacego Massalskiego do poselstwa z woj. mińskiego. Choć dotąd unikał roboty sejmikowej (rodzinę reprezentował w niej starszy brat P-ego, sędzia ziemski miński Jan), P. zdobył mandat jako stronnik Massalskiego i rywal partii radziwiłłowskiej. Kupiwszy horodniczostwo mińskie (data dyplomu: 9 V 1789) występował z tym tytułem do końca Sejmu Wielkiego.
Już w październiku 1789 P. niepokoił się, że aukcja wojska nadmiernie obciąży majątki szlacheckie; dla ochrony swych dóbr zamierzał wyjechać z Warszawy. Zapewne był w stolicy w marcu 1790, wówczas bowiem rozpoczynała się jego kadencja w Komisji Wojskowej. Od sierpnia 1790, w czasie dyskusji nad projektem formy rządu, P. stał się aktywnym opozycjonistą. U schyłku tego miesiąca wyjechał na Litwę, by kopiami własnych mów i traktatem Seweryna Rzewuskiego pobudzić współbraci do oporu przeciw projektowi sukcesji tronu. Dn. 7 IX t. r. był już w Warszawie i zwalczając projekt deputacji konstytucyjnej, bronił w sejmie prerogatyw monarchy. Naprawdę zależało mu nie tyle na przywróceniu królowi szafunku starostw i urzędów ministerialnych, ile na uchyleniu projektu dziedziczności tronu. W mowach z 17 i 21 IX t. r. zapowiadał, że nie pozwoli na wydanie uniwersału na sejmiki, na których obywatele większością głosów mieliby rozstrzygnąć kwestię sukcesji tronu. Zdaniem P-ego zasadnicza sprawa sukcesji (identyfikowanej przezeń z absolutyzmem) nie mogła być decydowana większością głosów. Uważał, że posłowie, będąc tylko mandatariuszami obywateli, nie są władni narzucać wyborcom tak ważkich, a nie zamieszczonych w instrukcjach problemów, nikomu zaś nie wolno zmieniać praw kardynalnych, wreszcie podkreślał, że przyzwolenie króla na dyskusję o sukcesji stanowi pogwałcenie paktów konwentów. Do tych argumentów P. dołożył 24 IX 1790 proroctwo wojny domowej, obcej interwencji i przyspieszenia powszechnej klęski narodu. W październiku t. r. wystąpił przeciw przedłużeniu mandatów posłom aktualnym, nieprzychylny był także prolongacie konfederacji. Nowy sejm chciałby widzieć na Litwie.
Podczas elekcji posłów w listopadzie 1790 P. wystąpił na sejmiku mińskim z ostrą mową przeciw sejmowi i królowi. Zapewne nie wrócił do Warszawy na nową kadencję sejmu; jego nazwiska nie widać ani na listach przeciwników, ani zwolenników Ustawy Rządowej. Wezwany przez monarchę na obrady po przerwie letniej 1791 r., w sierpniu t. r. wyznawał Stanisławowi Augustowi swe błędy i zapewniał, że odtąd chce kroczyć śladami króla. Mimo to targowiczanie, ogłaszając w Wilnie 25 VI 1792 akt konfederacji generalnej litewskiej, mianowali P-ego konsyliarzem z woj. mińskiego. P. najprawdopodobniej nie był w tym czasie w Wilnie i ociągał się z akcesem do Targowicy (może więc deklaracja uległości wobec króla była szczera); dowodzi tego fakt, że między 31 VII a 15 VIII marszałek woj. mińskiego Jacek Antoni Puttkamer miał na polecenie generalności «zagrzać» P-ego (i drugiego konsyliarza mińskiego Józefa Wańkowicza) do przyjazdu do Wilna, a nawet przedłożyć ich autentyczną odpowiedź. Pod taką presją P. przysłanił do konfederacji przed 15 VIII 1792 (był to bowiem ostateczny termin przyjmowania akcesów). Dalsze jego losy i stosunki rodzinne nie są znane; żył jeszcze w grudniu 1803.
Estreicher, XXIV, XXVI; Słown. Geogr., (Ochełnicka dzierżawa); Uruski; – Kalinka W., Sejm Czteroletni, Lw. 1881–6 II cz. 2 s. 447; Korzon T., Odrodzenie w upadku, W. 1975; Krakowski B., Oratorstwo polityczne na forum Sejmu Czteroletniego, Gd. 1968; Michalski J., Sejmiki poselskie 1788 r., „Przegl. Hist.” R. 51: 1960 s. 363 (imię błędne): Smoleński W., Konfederacja targowicka, Kr. 1903 (imię błędne); tenże, Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1897; [Wolański A.], Wojna polsko-rosyjska 1792 r., P. 1922 II (imię błędne); Z rontem marszałkowskim przez Warszawę, W. 1961; Zaleski B., Korespondencja krajowa Stanisława Augusta, P. 1872 s. 162–3, 213–14; – Sbornik dokumentov kasajuščichsja administrativnago ustroistva Severo-Zapadnago krają, Vil’na 1903; Summariusz Generalnej czynności Konfederacji Targowickicj… z księgi pod nrem 1 u której tytuł: Protokół czynności dziennych Konfederacji Generalnej W. X. Lit. od dnia 31 lipca do dnia 24 października 1792, [W. 1792] nr 21, 46; Vol. leg., VII 169, 297, IX 50, 166; Włodarski A., Materiały do historii rodu Cholewitów-Pawlikowskich, W. 1929 s. 13, 67, 73, 77–8; – AGAD: Zbiór Popielów 130; B. Czart.: rkp. 735; B. Jag.: rkp. 6655, 6659, 6661, 6662; B. Ossol.: rkp. 13021.
Zofia Zielińska