Skrzynecki Rafał Szymon h. Bończa (1714–1788), jezuita, historyk, polemista, tłumacz. Ur. 20 X w Goszczonowie w Wielkopolsce, był synem Ludwika i Agnieszki z domu Boguckiej, właścicieli wsi Siedlewo w woj. łęczyckim.
Po ukończeniu retoryki w szkołach jezuickich S. wstąpił 29 IX 1732 do Tow. Jezusowego. Dwuletni nowicjat odbył w Krakowie przy kościele św. Szczepana pod kierunkiem rektora i magistra Tomasza Dunina (1732–4). Przeszedł następnie roczne seminarium nauczycielskie (retorykę dla jezuitów) w Jarosławiu pod kierunkiem Andrzeja Mączyńskiego (1734/5) oraz trzyletnie studia filozofii w Ostrogu pod kierunkiem prof. Feliksa Ubysza (1735–8). Następnie uczył kolejno infimy w Stanisławowie (1738/9), infimy i gramatyki (1739/40) oraz syntaksy (1740/1) w Brześciu nad Bugiem, w końcu poetyki w Lublinie (1741/2). Teologię studiował w Lublinie (1742–6); tam też przyjął 29 VI 1745 święcenia kapłańskie. Prawdopodobnie w Lublinie na jego historyczne zainteresowania wpłynął Stanisław Czapliński, który w l. 1742–5 był profesorem retoryki i kronikarzem kolegium. Studia duchowości i prawa zakonnego (tzw. trzecią probację) odbył S. w Jarosławiu pod kierunkiem Michała Pudelskiego (1746–7), pełniąc równocześnie obowiązki pomocnika (socjusza) swego instruktora.
Nauczanie w szkołach wyższych podjął w r. 1747. Najpierw przeprowadził dwuletni kurs filozofii i matematyki dla studentów świeckich w Poznaniu (1747–9, jego wykłady z fizyki z l. 1748–9 są w B. Seminarium Duchownego w P.: rkp. 885), następnie trzyletni kurs filozofii dla kleryków jezuickich w Ostrogu (1749–52), gdzie równocześnie był odpowiedzialny za ich wychowanie. Tam też złożył 8 II 1750 uroczystą profesję czterech ślubów zakonnych. Z kolei wykładał przez rok prawo kanoniczne w kolegium św. Piotra i Pawła w Krakowie (1752/3), spisując równocześnie kronikę kolegium. Potem przeszedł do nauczania teologii kleryków jezuickich. Wykładał tzw. trzecią lekcję teologii oraz teologię pozytywną i polemiczną w Lublinie (1753–5), a następnie w Krakowie (1755/6). Równocześnie kierował przez rok szkołami w Lublinie (1753–4) oraz prowadził kronikę kolegium w Lublinie (1754/5) i Krakowie (1755/6). Opublikował Kazanie przy obłóczynach zakonnic wizytek w Lublinie dnia 17 marca 1754 roku (druk obecnie nieznany). Następnie wykładał w Kaliszu teologię scholastyczną (1756–9), a przez rok także pozytywną i polemiczną (1757/8) oraz okresowo opiekował się jako prefekt kościołem i Bractwem Matki Boskiej Wspomożycielki Chrześcijan.
W r. 1759 został przeniesiony do Poznania, gdzie wykładał nadal teologię scholastyczną (1759–64), a przejściowo również teologię polemiczną (1761/2, 1764/5). Zajmował też inne stanowiska, jak prefekta kościoła (1759–61), opiekuna Kongregacji Mariańskiej starszych studentów (1763/4), w końcu prefekta studiów wyższych (1764/5). W tym czasie opublikował dwie prace teologiczne: De sex diebus, quibus mundus conditus est a Deo (Posnaniae 1762) oraz Dissertatio theologica de libris canonicis (Posnaniae 1763). S. pracował wszędzie jako duszpasterz przy kościołach jezuickich.
W r. 1765 przeszedł S. do administracji. Wg charakterystyki wewnątrzzakonnej posiadał «nadzwyczajne zdolności, dojrzały sąd, najwyższą roztropność i duże doświadczenie». Najpierw został mianowany sekretarzem (czyli tzw. socjuszem) oraz doradcą prowincjała wielkopolskiego, rezydującego w domu profesów przy kościele św. Barbary w Krakowie, Andrzeja Rudzkiego, a po jego śmierci w maju 1766 – Adama Chrzanowskiego. W tym czasie, mając dostęp do Archiwum Prowincji, opracował cenne dzieło historyczne o początkach zakonu jezuitów w Polsce Provinciae Poloniae Societatis Jesu ortus et progressus (B. Ossol.: rkp. 628, pozostający nadal we Lwowie, <545 s.>, fotokopia Arch. Prow. Mpol. TJ w Kr.). Jest to pierwsza synteza początkowego okresu działalności jezuitów w Polsce, doprowadzona do r. 1607, oparta zarówno na publikacjach, jak i na dokumentach i listach, w znacznym stopniu obecnie zaginionych. Rękopis był dotąd mało wykorzystywany przez historyków polskich. Dn. 2 VIII 1767 objął S. urząd rektora kolegium w Krośnie. Wykończył, urządził i we wrześniu 1767 otworzył osobny od kolegium konwikt szlachecki, w którym początkowo zamieszkało 8 chłopców, w tym 4 ze szkół pijarskich w Rzeszowie. W listopadzie t.r. wprowadził naukę języka francuskiego oraz geografii. Rozwijał misje ludowe w okolicy oraz dbał o teatr szkolny. Dn. 24 XI 1768 został rektorem domu nowicjatu w Krakowie (św. Stefana). W czasie pełnienia urzędu musiał odstąpić część domu na szpital dla chorych i rannych żołnierzy rosyjskich. Od 27 IV 1772 był rektorem kolegium św. Piotra i Pawła w Krakowie, gdzie zastała go kasata zakonu. Na przełomie października i listopada 1773 przekazał lustratorom dóbr pojezuickich klucze do kościoła i kolegium oraz inwentarze i księgi rachunkowe.
Po kasacie S. pozostał na razie w kolegium pojezuickim w Krakowie i prowadził starania o ocalenie funduszów kościelnych, należących do kościoła św. Piotra i Pawła. Potem przeniósł się albo do Kalisza albo do rodziny w Łęczyckie. Komisja Edukacji Narodowej na posiedzeniu 18 XI 1780 do pensji wypłacanej jako emerytowi dodała mu 500 złp. (od 1 IV 1781). Ostatnie lata życia poświęcił prawie wyłącznie pisarstwu i tłumaczeniom z języka łacińskiego. Opracował i wydał Żywot Wielebnego Xiedza Wojciecha Męcińskiego Societatis Jesu, Męczennika japońskiego (Kalisz 1781), oparty na dotychczasowych publikacjach i rękopisach. Przełożył: „Listy świętego Franciszka Ksawerego Societatis Jesu” (Cz. 1–3, Kalisz 1777–8), książkę „Wincentego Liryneńskiego […], przeciwko wszystkich kacerzów bezbożnych nowościom pamiętnik” (Kalisz 1780, Sandomierz 1781), będącą podsumowaniem poglądów religijnych z okresu reformacji (tłumaczenie to w stosunku do poprzedniego, Jana Herbesta z r. 1563, odznaczało się większą wiernością, choć może nieco gorszą polszczyzną) oraz dwa dzieła polemiczne, skierowane głównie przeciwko jansenistom: „Wykład wiary katolickiej” J. B. Bossueta (Kalisz 1781) i anonimowego autora „Spiknienie Burgofontskie […] czyli prawdziwe ułożenie jansenizmu i wyjawienie tajemnicy nieprawości” (T. 1–2, Kalisz 1783). S. zmarł w Kaliszu w r. 1788.
Estreicher; Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, Oprac. L. Grzebień, Kr. 1996 s. 623; Brown J., Bibl. pisarzów, s. 381– 2; Backer–Sommervogel, Bibl. Comp. de Jésus, VII 1292–3; Słown. Pol. Teologów Katol., IV; – Bednarz M., Jezuici a religijność polska, „Nasza Przeszłość” T. 20: 1964 s. 172, 209; Bober A., Studia i teksty patrystyczne, Kr. 1967 s. 183; Czermiński M., Życie X. Wojciecha Męcińskiego T.J., Kr. 1895 s. XVI–XVII; Kardaszewicz S., Dzieje dawnego miasta Ostroga, W. 1913 s. 286; Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie 1773–1794, W. 1913 z. 38 s. 222; Natoński B., Humanizm jezuicki i teologia pozytywno-kontrowersyjna w XVII i XVIII wieku, w: Dzieje teologii katol. w Polsce, L. 1975 II cz. 1 s. 208; Załęski, OO. Jezuici przy kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie, Nowy Sącz 1896 s. 280; tenże, Jezuici, III, IV; – Arch. Rom. S.I.: Pol. 26–37 (katalogi trzyletnie z l. 1737–70), Pol. 46–48 (katalogi roczne z l. 1733–73); Arch. Secretum Vaticanum: Nunc. Poloniae, rkp. 119 k. 85–86 (Nota względem ocalenia funduszów przy kościele SS. Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie); B. Jag.: rkp. 2558 k. 13v. (Catalogus Patrum); B. Ossol.: rkp. 100 s. 43 (odpis metryki); Nationalbibliothek w Wiedniu: rkp. 12417 (Historia Collegii Crosnensis) s. 318, 319, 321, 326.
Ludwik Grzebień