Syroczyński Stanisław Karol (1848–1912), ziemianin, poseł do Rady Państwa w Petersburgu, filantrop.
Ur. w Jurkowcach (pow. winnicki), był najmłodszym dzieckiem Seweryna Tadeusza Felicjana i Amelii z Janakowskich, bratem Leona (zob., tu informacje o rodzicach i rodzeństwie), bratem stryjecznym Antoniego (zob.).
S. uczył się początkowo w domu, a od r. 1860 (od trzeciej klasy) w gimnazjum w Niemirowie. Po śmierci rodziców prawnym opiekunem S-ego i jego rodzeństwa został Tadeusz Bobrowski, sąsiad Syroczyńskich. Utrzymanie S. zawdzięczał bratu Tadeuszowi, który poświęcając się dla rodzeństwa, przerwał studia medyczne i przejął dzierżawę Jurkowiec. S. kontynuował naukę w gimnazjum w Kijowie, gdzie zdał maturę. Następnie studiował leśnictwo w Akad. Rolniczej Petrowsko-Razumowskiej w Moskwie i otrzymał dyplom kandydata. Od r. 1872 pracował w gub. tambowskiej jako leśniczy rządowy, m.in. przy parcelacji państw. obszarów leśnych na rzecz miejscowych włościan. Na wieść o chorobie brata wrócił w r. 1874 do Jurkowiec i przejął prowadzenie majątku, który oddłużył i doprowadził do rozkwitu. Wśród miejscowego ziemiaństwa starał się podnosić wiedzę o leśnictwie; często powoływano go do urządzania leśnych gospodarstw i szacowania lasów przy działach majątkowych. Był wieloletnim członkiem rady Tow. Wzajemnego Kredytu w Humaniu. Wg świadectwa Zygmunta Podhorskiego dom Syroczyńskich w Jurkowcach «promieniował polskością». S., spokrewniony z rodzinami Korzeniowskich i Bobrowskich, był jednym z wykonawców testamentu Bobrowskiego oraz opiekunem jego dzieci i wychowanków. W styczniu 1894 wraz z Tadeuszem Florkowskim i Tadeuszem Zaleskim założył przy Uniw. Kijowskim fundusz im. Tadeusza Bobrowskiego dla studenta Polaka, w wysokości 6 tys. rb.
S. należał do założycieli powstałego 22 II 1906 Polskiego Stronnictwa Narodowego na Rusi. Podczas wyborów pełnomocników drobnej własności do kurii ziemskiej w pow. lipowieckim, przewodniczył 14 III t.r. wyborom w okręgu w Monasterzyskach. Z ramienia Polskiego Stronnictwa Narodowego kandydował z gub. kijowskiej do Rady Państwa w Petersburgu i 17 IV został wybrany głosami polskimi i rosyjskimi, pokonując rosyjskiego kontrkandydata (A. Bobrinskiego). Wśród ziemiaństwa na Rusi cieszył się poważaniem, natomiast jako poseł niczym się nie wyróżniał. W domu Syroczyńskich w Petersburgu odbywały się spotkania polskich posłów do Dumy i Rady Państwa z guberni zachodnich. W następnych wyborach do Rady Państwa w r. 1909 S., ze względu na stan zdrowia, już nie kandydował. Wraz z żoną organizował w l. 1909–10 publiczną zbiórkę funduszy na budowę szpitala dla biednych w Kijowie; sumę 15 tys. rb. przekazał tamtejszemu Polskiemu Tow. Lekarskiemu. W r. 1911 zachorował na gruźlicę i dla ratowania zdrowia wyjechał do Nicei. Wracając stamtąd do Jurkowiec, zmarł 20 IV 1912 w Kijowie. Został pochowany 22 IV na tamtejszym cmentarzu katolickim.
W zawartym w r. 1874 małżeństwie ze Stanisławą, najmłodszą córką Edmunda Podhorskiego (zm. 1889), marszałka szlachty pow. hajsyńskiego i bałtyńskiego, oraz Michaliny z Ulanickich (Hulanickich), S. dzieci nie miał.
Znaczną część majątku przeznaczył S. w testamencie na cele publiczne: na instytucje kultury polskiej w Galicji Wschodniej (15 tys. rb.) oraz na budowę szpitala rzymskokatolickiego w Kijowie (150 tys. rb.); wzniesiony w r. 1913 i poświęcony 28 VIII 1914, otrzymał imię S-ego (obecnie znajduje się tam oddział Inst. Neurochirurgii). Wypełniając wolę zmarłego, w r. 1912 wdowa przekazała 30 tys. rb. na kupno parceli w dzielnicy Wieniawy w Lublinie oraz na wybudowanie tam szkoły, która p.n. Warsztaty Rzemieślnicze im. S-ego działała w l. 1914–50 (od r. 1994 istnieje jako Zespół Szkół Samochodowych im. S-ego).
Brzoza C., Stepan K., Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906–1917. Słownik biograficzny, W. 2001; Słown. Geogr. (Jurkowce); – Bartys J., Twórcy i organizatorzy leśnictwa polskiego, W. 1974; Dmowski R., Niemcy, Rosja i kwestia polska, Oprac. T. Wituch, W. 1991; Epsztein T., Z piórem i paletą. Zainteresowania intelektualne i artystyczne ziemiaństwa polskiego na Ukrainie w II połowie XIX wieku, W. 2005; Podhorski Z., Stanisław Syroczyński (1849–1912), w: Pamiętnik Kijowski, Londyn 1963 II; tenże, Ziemie ruskie tzw. prowincje zabrane Rzeczypospolitej w latach 1900–1914, w: tamże W. 1995 V; Rykwa I., Biernat J., Z dziejów Zespołu Szkół Samochodowych im. Stanisława Syroczyńskiego w Lublinie. Wspomnienia jubileuszowe 1914–2004, L. 2004; Szpoper D., Sukcesorzy Wielkiego Księstwa: myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904–1939, Gd. 1999; Tabiś J., Polacy na uniwersytecie kijowskim, Kr. 1974; – Bobrowski T., Listy do Conrada, Oprac. R. Jabłkowska, W. 1981; tenże, Pamiętnik mojego życia, Oprac. S. Kieniewicz, W. 1979 I–II (fot. zbiorowa); Conrad wśród swoich. Listy, dokumenty, wspomnienia, Oprac. Z. Najder, W. 1996; [Iwański A.] sen., [Iwański A.] jun., Pamiętniki 1832–1876. Wspomnienia 1881–1939, Oprac. W. Zawadzki, W. 1968; Korwin-Milewski H., Siedemdziesiąt lat wspomnień (1855–1925), Oprac. A. Szwarc, P. Wieczorkiewicz, W. 1993; Lasocki W., Wspomnienia mojego życia, Oprac. M. Janik, F. Kopera, Kr. 1933 I; Spisok dvorjan, vnesennych v dvorjanskuju rodoslovnuju knigu podol’skoj guberni, Kamenec-Podol’sk 1897; Syroczyński L., Z przed 50 lat. Wspomnienie b. studenta kijowskiego Uniwersytetu, Lw. 1914; Woyniłłowicz E., Wspomnienia 1847–1928, Wil. 1931; – „Czas” 1912 nr 206 (nekrolog S-ego); „Dzien. Kijowski” 1906 nr 62, 64, 1912 nr 108 (nekrolog S-ego); „Kłosy Ukraińskie” 1914 nr 1 (fot.); „Kraj” 1906 nr 16, 17, 1908 nr 53, 1909 nr 10; „Kur. Lit.” 1906 nr 90.
Agnieszka Kidzińska