Olejniczak Stanisław, pseud. Szare Oko (1905–1944), nauczyciel, działacz społeczny. Ur. 5 XI w Sodingen (Westfalia), był synem górnika Jakuba i Stanisławy z domu Jankowiak, emigrantów z Wielkopolski. Uczył się początkowo w miejscowej szkole, później został przyjęty jako ekstern do tzw. wyższej tercji gimnazjum niemieckiego w Herne-Sodingen, a od r. 1921 uczył się w Gimnazjum Św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie w r. 1924 złożył egzamin dojrzałości. Studiował filologię klasyczną oraz historię starożytną na Wydziale Filozoficznym Uniw. Pozn., uzyskując w r. 1931 dyplom nauczyciela szkół średnich. Współdziałał następnie przy uruchomieniu od września 1932 pierwszego w Rzeszy Niemieckiej gimnazjum polskiego w Bytomiu, gdzie był nauczycielem języka łacińskiego i greckiego oraz historii od listopada 1932 do likwidacji szkoły w r. 1939. Kierował nadto procesem wychowawczym w internatach, m. in. przy ul. Eichendorffa (nazwanej po wojnie ul. O-a). Z liczby ok. 30 nauczycieli gimnazjum bytomskiego był jednym z pięciu, którzy pełnili swe funkcje nieprzerwanie przez cały czas istnienia szkoły.
Jako aktywny działacz Związku Polaków w Niemczech należał O. w r. 1932 do współzałożycieli Tow. «Bursa Polska» w Bytomiu, był jego sekretarzem w pierwszych latach działalności. Wchodził też do rady nadzorczej Banku Ludowego w Bytomiu (przez kilka lat przewodniczący). Brał udział w zorganizowaniu polskiego ośrodka studenckiego w Berlinie. Współpracował z Polskim Uniwersytetem Ludowym na Opolszczyźnie, wygłaszając wykłady w różnych miastach (Bytom, Gliwice, Racibórz, Olesno, Zabrze). Prowadził w Bytomiu kurs języka polskiego dla dzieci nie uczęszczających do szkół polskich. Angażował się w imprezy środowiska polonijnego we Wrocławiu. Współpracował z „Nowinami Codziennymi”, gdzie publikował migawki o treści politycznej. Pisał o sprawach kulturalno-oświatowych. Artykuły jego: Do rodziców – o młodzieży oraz Mickiewicz i jego dzieła rozpowszechniane były jako odbitki w kilkutysięcznych nakładach. Aresztowany w początkach września 1939, został osadzony w obozie koncentracyjnym Buchenwald. Uczestniczył w obozowym ruchu oporu. Zginął 24 VIII 1944 w czasie bombardowania magazynów obozu przez lotnictwo amerykańskie.
W małżeństwie (od r. 1933) z nauczycielką Janiną z Trzeciakowskich (ur. 1911), działaczką polską na Opolszczyźnie, miał O. troje dzieci: Barbarę (ur. 1934), zamężną Mielnicką, lekarkę, Aleksandrę (ur. 1936), zamężną Rudzką, lekarkę, oraz Stanisława (ur. 1939), technika.
Kędryna Sz., Szefer A., Nauczyciele śląscy polegli i zamordowani w latach hitlerowskiej okupacji, Kat. 1971 s. 88–9; Konieczny A., Profesorowie i uczniowie Polskiego Gimnazjum Prywatnego w Bytomiu (1932–1939), „Studia Śląskie” (Opole) S. nowa T. 2: 1959 s. 146, 157–8, 161, 181–2, 216; Lubos J., Dzieje Polskiego Gimnazjum w Bytomiu, Wyd. 2., Kat. 1971 (fot. zbiorowa, wklejka s. 65 i 80); tenże, Stanisław Olejniczak, w: Ludzie spod znaku Rodła, Pod red. F. Hawranka, Opole 1973 I 168–70; Szwed E., Polski Uniwersytet Ludowy na Opolszczyźnie w okresie międzywojennym, „Studia Śląskie” (Opole), S. nowa, T. 3: 1960 s. 37, 40, 45, 55, 71, 76–7, 89, 114; – Polacy i sprawy polskie w kartotece opolskiego gestapo. Wybór i oprac. R. Dermin, S. Popiołek, Opole 1974 cz. III s. 135; – „Now. Codzienne” (Opole) 1925 nr 184, 1934 nr 36, 94, 276, 287, 1935 nr 21, 28, 29, 125, 191, 1936 nr 107; – Informacje Janiny Olejniczak-Kuliczowej (list do autora, Bytom 10 XII 1977).
Andrzej Brożek