Stanisław z Mierucina h. Poraj? (zm. przed 1440), kasztelan ksiąski.
Ur. zapewne w ostatniej dekadzie XIV w., na co wskazywałaby data objęcia pierwszego urzędu – burgrabstwa nakielskiego. Ojcem S-a mógł być Jakusz, dziedzic Mierucina koło Mogilna (pow. gnieźnieński), wspomniany w r. 1404, a matką Wichna, występująca w r. 1414 jako wdowa i dziedziczka w Mierucinie.
Początki kariery S-a związane były z osobą Tomka z Pakości, pełniącego w l. 1424–5 urząd star. nakielskiego. Dzięki niemu otrzymał burgrabstwo nakielskie (ok. 1425), zaś po jego awansie na generalne star. wielkopolskie, także burgrabstwo kaliskie, na którym jest potwierdzony od 11 XI 1426 do 26 V 1428. Równocześnie od 5 XI 1426 do 18 V 1428 był burgrabią w Pyzdrach. Obie funkcje przestał pełnić wraz ze śmiercią Tomka z Pakości. Dn. 25 X 1428 król Władysław Jagiełło polecił listem inhibicyjnym zawiesić wszelkie sprawy sądowe wytoczone przeciw S-owi o długi zaciągnięte przez niego w czasie piastowania urzędu burgrabiego. Kolejną osobą, z którą S. związał swą karierę, był podkomorzy kaliski i star. wielkopolski Dobrogost Świdwa z Szamotuł; dzięki niemu S. był od 7 VIII 1430 do 24 VII 1432 burgrabią w Kaliszu i z jego nominacji trzymał w r. 1434 wicepodkomorstwo pyzdrskie (poświadczony od 16 II do 4 V t.r.). Być może dzięki protekcji Dobrogosta z Szamotuł, który po śmierci Jagiełły był jednym z opiekadlników Wielkopolski, S. uzyskał w r. 1436 kaszt. ksiąską. Gdy star. generalnym wielkopolskim był Andrzej Ciołek z Żelechowa, S. został wicestarostą w Pyzdrach (potwierdzony od 25 V 1434 do 29 IV 1438), a utrzymał się na tym urzędzie także w czasie sprawowania funkcji star. generalnego przez Rafała z Gołuchowa, dzięki któremu w grudniu 1437 wrócił na burgrabstwo kaliskie (występuje w tym charakterze do 5 I 1439). W r. 1437 wzmiankowany został także jako burgrabia w Gnieźnie. Ciągłość pełnienia funkcji u boku różnych dygnitarzy wskazuje, że S. uważany był za fachowego funkcjonariusza sądowego. W lipcu t.r. powołany został jako sędzia polubowny w sporze bożogrobowców gnieźnieńskich z Janem Czechowskim.
S. nie dorobił się znacznego majątku. Pisał się z Mierucina, ale zapewne posiadał tylko dział w tej wsi. W r. 1434 kupił od niejakiej Sędki poł. Czołnochowa (obecnie Czołnuchów) w pow. kaliskim za 50 grzywien szerokich gr praskich, a w r. 1437 wygrał sprawę o tę dziedzinę z roszczącymi sobie prawo bliższości Tomisławem i Michałem z Szymanowic (koło Żerkowa). Ostatni raz jako żyjący S. pojawia się 5 IX 1439; dn. 28 II 1440 wystąpił jego następca na kaszt. ksiąskiej, Stefan Rola z Borkowa.
Niewiele wiadomo o rodzinie S-a. Z r. 1438 pochodzi wzmianka o jego nieznanej z imienia żonie. Przed r. 1437 zmarł jego syn. Zapewne synami S-a byli występujący w r. 1435 bracia z Mierucina: Jan, Mikołaj, Jakub i Kiełcz. Spośród nich Jan jest zapewne identyczny z Janem z Czołnochowa, który w r. 1435 był burgrabią w Szamotułach, zapewne z ramienia Dobrogosta z Szamotuł. Zatem przypuszczalnie potomkowie S-a podtrzymywali dobre stosunki z tą rodziną możnowładczą.
Niesiecki, VI 401; Uruski, IX 26; – Gąsiorowski A., Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, W. 1981 s. 79; Gąsiorowski, Urzędnicy wpol.; Gąsiorowski, Urzędnicy zarządu lokalnego, s. 316–17; Urzędnicy, I/1; – Kozierowski S., Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Polski, „Roczniki Tow. Przyjaciół Nauk Pozn.” T. 48: 1922 s. 28, 35; tenże, Ród Porajów-Różyców, „Roczn. Tow. Herald.” T. 9: 1928–29 s. 133–4; – Kod. Wpol., IX, X; Teki Dworzaczka CD-ROM, Kórnik–P. 1997; Wielkopolskie roty sądowe XIV– XV wieku, Wyd. H. Kowalewicz, W. Kuraszkiewicz, W. 1960 II nr 1130; – AP w P.: Księgi Gniezno, Z. 1 k. 27, Z. 2 k. 6 (dawniej k. 4), Z. 5 k. 36 (dawniej k. 60), Kalisz, Gr. 17 s. 148 (dawniej k. 154v), s. 149, 153, 155, 157–8, 162, 164–6, 169, 171, 173–4, 179, 181–2, 184–7, 189, 191–2 (s. 192 dawniej k. 176v), Gr. 18 s. 3 (dawniej k. 4), s. 4, 15, 17–18, 20–4, 26–30, 41–2, 44–5, 47, 49, 59, 62–3, 65–6, 68–9, 71, 75, 77–9, 81, 88–9, Kalisz, Z. 6 k. 271v, Z. 7 k. 92, 154–4v, 208v, 227, 236v, 240, 257, 274, 291, 292–4v, 295v–8v, 299v, Poznań, Gr. 1 s. 15 (dawniej k. 7), s. 119, 255, Pyzdry, Z. 5 k. 312, 319, 334v, Z. 6 k. 10v, 17, 57v, 77, 93v, 105, 119v, Z. 7 k. 168, 190, 208v, 224v, 239v, 264v, 298, 300, 325v, 348, Z. 8 k. 1a, 19, 41v, 52v, 72, 87, 109, 125; IH PAN w P., Pracownia Słown. Hist.-Geogr. Wpol. w Średniowieczu: Kartoteka (Mierucino i Czołnochów).
Paweł Dembiński