Pawsza (Pausza) Tadeusz h. Leliwa (zm. 1826?), szambelan, Sybirak. Ur. w majątku Kleszcze w pow. owruckim, był synem Jana, podkomorzego owruckiego, i Anny z Niemiryczów, bratem Michała (zob.). Miał tytuł szambelana (o czym nie wspomina Magier, „Estetyka Warszawy”). Zajmował się głównie gospodarowaniem i dopiero w l. 1793/4 zaangażował się w spisku przygotowywanym na Wołyniu. Miał szczególnie bliski kontakt z Józefem Kopciem, który w kwietniu 1794 przeprowadzał koncentrację szwadronów pod Owruczem w Lisowszczyźnie, majątku P-y, aby podążyć ku Krzemieńcowi w celu połączenia się z armią powstańczą. Dzięki pomocy braci Pawszów, którzy dostarczyli ze swych dóbr podwód, Kopciowi udało się zrealizować swój plan. Znaczny udział miała w tych działaniach żona P-y, której odwagę i zręczność umiał ocenić Kopeć, wspominając z wdzięcznością jej pomoc; Kościuszko przesłał Pawszynie list dziękczynny i ofiarował jej złoty medalion z brylantami. Po wykryciu spisku P. został aresztowany na wiosnę 1794. Wywieziony z Żytomierza, oskarżony o złamanie przysięgi na wierność carowej i o współudział w konspiracji, został uwięziony w Smoleńsku i poddany ostremu śledztwu. Ukazem z 20 VI 1795 zaliczony do drugiej kategorii skazańców, zesłany został – wg pamiętnika syna – do Ustjuga w gub. wołogdziańskiej. Majątki jego uległy konfiskacie, ale mu je częściowo zwrócono po zwolnieniu z zesłania. Powróciwszy w lutym 1797 do kraju, «bardzo źle mówił po polsku, bo przez trzy lata z nikim mówić nie mógł ojczystym językiem» (pamiętnik syna). Zamieszkał w Lisowszczyźnie, gdzie odwiedził Pawszów J. Kopeć, również zwolniony z zesłania. P. zmarł 21 VI 1826 (?).
Żoną P-y była od lipca 1788 Joanna z Lubańskich, wdowa po podstolim żytomierskim Michale Czaplicu (zm. 1785), która zmarła 24 IV 1827 w Lisowszczyźnie i została pochowana razem z mężem w Uszomierzu. Z pierwszego małżeństwa z M. Czaplicem miała trzy córki (Feliksę, Franciszkę i Józefę), z małżeństwa z P-ą miała synów: Ksawerego Onufrego (1789–1849) i Antoniego Pawła (zob.)
Bibliografia – jak przy życiorysie Michała Pawszy oraz Boniecki, (Czaplicowie).
Helena Wereszycka