INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Urszula Szumska      Urszula Szumska, wizerunek na podstawie fotografii z okresu młodości.

Urszula Szumska  

 
 
1907-02-22 - 1994-01-27
Biogram został opublikowany w XLIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2013-2014.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szumska Urszula (1907—1994), historyk, nauczycielka, działaczka konspiracyjna, adiunkt Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu.

Ur. 21 II w Stanisławowie, była najstarszą z siedmiorga dzieci Ludwika (zm. 1924) i Wincentyny z Mazepów (zm. 1965). Jej braćmi byli m.in. August (1912—1986) i Jan (1913—1983), żołnierze AK, Tadeusz (1918—1991), żołnierz II Korpusu, uczestnik bitwy pod Monte Cassino, i Zdzisław (1921—2002), współzałożyciel Technikum Wychowania Fizycznego w Katowicach, potem nauczyciel akademicki tamtejszej Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Akad. Wychowania Fizycznego.

Od r. 1911 mieszkała S. w Tustanowicach pod Borysławiem, gdzie jej ojciec pracował przy budowie szybów naftowych. Uczyła się od r. 1913 w szkole powszechnej w Borysławiu, a podczas pierwszej wojny światowej kształciła się w domu pod opieką prywatnej nauczycielki. Od poł. r. 1919 kontynuowała naukę w prywatnym Gimnazjum S.S. Nazaretanek w Stryju; po śmierci ojca zarabiała korepetycjami. Po zdaniu matury w r. 1925 podjęła studia na Wydz. Historyczno-Filozoficznym UJK; słuchała wykładów m.in. Franciszka Bujaka, Jana Ptaśnika, Kazimierza Twardowskiego, Adama Szelągowskiego oraz Stanisława Łempickiego, u którego w r. 1930 napisała pracę magisterską. Po studiach była nauczycielem kontraktowym historii, języka polskiego i języka łacińskiego w Państw. Gimnazjum w Łańcucie (1 IX 1930 — 31 VII 1932) i gimnazjum w Nisku (1 VIII 1931 — 20 VIII 1933). Na takim samym stanowisku uczyła od 1 IX 1933 historii i języka polskiego w Państw. Gimnazjum i Liceum im. Hetmana Jana Tarnowskiego w Tarnobrzegu; po zdaniu 18 V 1934 na UJK egzaminu pedagogicznego otrzymała stały etat nauczycielski. W Tarnobrzegu była członkiem Koła Przyjaciół Harcerstwa oraz opiekowała się II Żeńską Drużyną Harcerską im. Emilii Plater, z którą w r. 1935 wzięła udział w zlocie w Spale. Dn. 9 VII 1937 uzyskała na UJK stopień doktora na podstawie rozprawy Anglia a Polska w epoce humanizmu i reformacji (związki kulturalne) (Lw. 1938), napisanej pod kierunkiem Łempickiego. Dn. 15 VII 1939 otrzymała przeniesienie do Lwowa, gdzie 1 IX t.r. miała objąć stanowisko adiunkta na UJK oraz posadę nauczyciela w XI Gimnazjum i Liceum.

Podczas okupacji sowieckiej Lwowa uczyła S. w XI Gimnazjum, przekształconym w dziesięciolatkę, skąd 15 VIII 1940 została przeniesiona do szkoły nr 72. Brała udział w akcji niesienia pomocy osobom deportowanym w głąb ZSRR; zaopatrywała je w żywność i ciepłą odzież. Po zajęciu miasta przez Niemców podjęła 1 VII 1941 działalność w tajnym nauczaniu. W maju 1943 została aresztowana w swoim mieszkaniu wraz z matką i kilkuosobowym kompletem uczniów przez policję ukraińską, a 25 V t.r. przekazana Gestapo; przez kilka tygodni była przetrzymywana w więzieniu przy ul. Łąckiego. Po zwolnieniu kontynuowała działalność w tajnym nauczaniu i kierowała działem pomocy uchodźcom i poszkodowanym w Radzie Głównej Opiekuńczej (Polski Komitet Opiekuńczy Lwów-Miasto). W lipcu weszła w skład zarządu wołyńskiego Komitetu Ziem Wschodnich, kierowanego przez Stanisława Nowotyńskiego. Prowadziła ewidencję dokonywanych przez Ukraińców na Wołyniu, Podolu i Polesiu napadów oraz mordów na ludności polskiej; zbierała też relacje od uciekinierów. Po ponownym zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie w lipcu 1944 pracowała przez kilka miesięcy jako pielęgniarka w przychodni przeciwgruźliczej przy ul. Lindego 7, będącej równocześnie punktem kontaktowym i kryjówką dla żołnierzy AK. Dn. 14 II 1945 została aresztowana przez NKWD w «kotle» przy ul. Zielonej i osadzona w więzieniu «Brygidki». Zwolniona 29 III t.r. bez dokumentów, ukrywała się przez kilka tygodni u znajomych, po czym w maju wyjechała z rodziną ze Lwowa, zabierając materiały dotyczące zbrodni ukraińskich oraz protokoły matur tajnego nauczania.

Po krótkim pobycie w Krakowie S. osiedliła się w Bytomiu, gdzie 12 VII 1945 objęła posadę nauczycielki w Państw. Gimnazjum Żeńskim im. Ludwiki Radziejewskiej; równocześnie uczyła w miejscowym technikum oraz szkole handlowej w Chorzowie. W Bytomiu kontynuowała działalność w konspiracyjnym Komitecie Ziem Wschodnich (do jego rozwiązania w r. 1947). Jako «element podejrzany politycznie» była inwigilowana przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego; podczas jednej z rewizji zabrano jej w kwietniu 1947 zeszyt z wykazem Polaków zamordowanych na Wołyniu w l. 1942—3. W r. 1948 wykładała na Wyższym Kursie Nauczycielskim oraz kursie wstępnym Akad. Lek. w Bytomiu. Była inicjatorką powstałego t.r. gimnazjalnego Kółka Krajoznawczego; organizowała dla uczniów obozy wędrowne i kolonie letnie. Przez kilka lat była członkiem bytomskiego koła PTTK i działała w Bytomskim Klubie Literackim. W r. 1951 została przeniesiona do Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Smolenia. Większość dokumentów dotyczących mordów wołyńskich przekazała w r. 1958 do Biblioteki Ossolineum we Wrocławiu. W l. 1960—2 pracowała jako instruktor Ośrodka Metodycznego w Bytomiu dla nauczycieli historii. W r. 1961 podjęła pracę jako adiunkt w Katedrze Historii Epoki Feudalnej (później Historii Polski) Inst. Historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu; w związku z tym w r. 1962 przestała uczyć w Liceum Ogólnokształcącym im. Smolenia. Opublikowała Materiały pomocnicze do nauki historii Śląska od XVI do XIX wieku (Kat. 1962 z. 4—5), a wspólnie z językoznawcą Henrykiem Borkiem pracę Nazwiska mieszkańców Bytomia od końca XVI wieku do r. 1740. Studium nazewnicze i społecznościowo-narodowościowe (W. 1976). Była członkiem Opolskiego Tow. Przyjaciół Nauk, w którym przez pewien czas pełniła funkcję sekretarza. W r. 1976 przeszła na emeryturę. Po powstaniu w r. 1980 NSZZ „Solidarność” wspierała finansowo jego działalność, również po wprowadzeniu w grudniu 1981 stanu wojennego. Zmarła 27 I 1994 w Bytomiu, została pochowana na cmentarzu Mater Dolorosa. Była odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi oraz Złotym Medalem KEN.

S. nie założyła rodziny; od r. 1953 wychowywała siostrzenicę, Małgorzatę Kaganiec.

Z inicjatywy władz miejskich Bytomia w lutym 2014 została umieszczona tablica pamiątkowa na kamienicy przy ul. Piekarskiej 61, gdzie S. mieszkała.

 

Baran A. F., Z dziejów harcerstwa tarnobrzeskiego, Tarnobrzeg 1995; Brodacka Adamowicz E., Stanisław Łempicki, człowiek i historyk, Tor. 2002; Dąbrowski E., Bez broni, W. 1969 s. 39; Hulewicz J., Stanisław Łempicki (25 V 1886 — 2 XII 1947), Kr. 1948 s. 11; Kozimala I., Lwowska Chorągiew Harcerek ZHP w latach 1911—1939, Przemyśl 2003 s. 142; Liceum Ogólnokształcące w Tarnobrzegu. Szkoła w rysie historycznym i wspomnieniach, Tarnobrzeg 1987 s. 99, 142; Nicieja S. S., Alma Mater Opoliensis. Ludzie, fakty, wydarzenia. Księga jubileuszowa w 50. rocznicę Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu i 10. rocznicy powstania Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004 s. 224; tenże, Między Opolem a Stanisławowem. Urszula Szumska 1907—1994, „Indeks. Pismo Uniw. Opolskiego” 2003 nr 3—4 s. 61—3; Studencki W., Wieczory bytomskie, Wr. 1967 s. 222, 229—41; Suchmiel J., Działalność naukowa kobiet w Uniwersytecie we Lwowie do roku 1939, Częstochowa 2000; Szulakiewicz W., Stanisław Łempicki (1886—1847). Twórca lwowskiej szkoły wychowania, Tor. 2012; Universitati Leopoliensi. In memoriam, Kr. 2011; — Antypolska akcja nacjonalistów ukraińskich w Małopolsce Wschodniej w świetle dokumentów Rady Głównej Opiekuńczej 1943—1944, Oprac. L. Kulińska, A. Roliński, Kr. 2003; Obercowa M., Kilka wspomnień o I. Dąmbskiej, w: Izydora Dąmbska Kr. 2001; taż, Z wycieczką do Lwowa? Z wycieczką do mego domu?, Kr. 1996 s. 63, 115; — „Gaz. Śląska” 2013 nr 10; „Kwart. Opolski” R. 26: 1980 nr 3 (102) s. 62—3; „Na rubieży” 2006 nr 86 s. 43, 50; „Roczn. Lwow.” 2008—9 s. 24; „Życie Górnośląskie” 1994 nr 5 (wspomnienie pośmiertne); — IPN w Kat.: Akta dot. S-iej, członka organizacji p.n. Komitet Ziem Wschodnich, w l. 1943—5 we Lw., w l. 1945—7 w Bytomiu, sygn. 15245 II (meldunki, protokoły z przesłuchań, odpisy koresp. z rodziną i przyjaciółmi); — Dok. i mater. dot. S-iej (m.in. świadectwa chrztu, szkolne, dyplom doktorski, życiorys, część materiałów dot. zbrodni wołyńskiej) w posiadaniu rodziny; — Informacje Zofii Zielińskiej z W.

 

Red.

 
 

Powiązane artykuły

 

Polskie Państwo Podziemne 1939-1945

Polska była pierwszym państwem, które powiedziało "Nie!" żądaniom ustępstw terytorialnych ze strony nazistowskiej Rzeszy Niemieckiej. Polska była pierwszym państwem, które zbrojnie przeciwstawiło......
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.