Spiess (Spiss) Aleksander Ludwik, pseud. Dzida (1818–1881), farmaceuta, powstaniec styczniowy, emigrant. Ur. 28 III w Warszawie, był synem Henryka Bogumira (zob.) i Elżbiety Marii z Marchandów; bratem Ludwika Henryka (zob.), bratem ciotecznym Ludwika Jenikego (zob.).
Praktykę farmaceutyczną odbył S. w aptece w Kaliszu, studia farmaceutyczne ukończył ok. r. 1842 na Uniw. Moskiewskim z tytułem prowizora. Po powrocie do Warszawy ożenił się 3 V 1843 z Emilią z Wilhelmów, a potem, za pożyczone od teściowej Augusty Wilhelm 28 tys. złp., kupił aptekę w Warszawie. Po śmierci żony (6 XI 1848) zlikwidował ją i przeniósł się do Kalisza, gdzie już w r. 1847 występował jako właściciel apteki. W czasie wojny krymskiej (1854–5) służył w armii rosyjskiej w stopniu kapitana; za udział w walkach otrzymał medal wojskowy. Po powrocie sprzedał aptekę i objął stanowisko naczelnika stacji telegraficznej w Łomży. Zajmował się w tym czasie pracami z dziedziny fizyki i chemii. W l. 1858–9 w „Księdze świata” L. Jenikego publikował w cyklu „Sprawozdania popularne z dziedziny nauk przyrodzonych i przemysłu” artykuły na temat rozwoju telegrafii, składu chemicznego wody morskiej, stroju nurka, projektu budowy łodzi podwodnej itp. Kolekcjonował też stare monety polskie i prowadził korespondencję na tematy numizmatyczne z Karolem Beyerem. W r. 1860 został odznaczony medalem za wyratowanie z pożaru dwojga dzieci. S. brał udział w powstaniu styczniowym. Dn. 25 V 1863 został mianowany porucznikiem z przeznaczeniem do jazdy pow. łęczyckiego. W oddziale dowodzonym przez Walentego Parczewskiego, a potem przez Roberta Skowrońskiego, używając pseud. Dzida, uczestniczył w napadzie na garnizony Łodzi (18 VI) i Kutna (1 VII); w potyczce pod Walewicami (8 VII) odniósł poważne rany. Po wyzdrowieniu był wykorzystywany jedynie do zleceń specjalnych (6 VIII – 1 IX), po czym wrócił do służby polowej i walczył pod Dalikowem (10 IX), gdzie siły powstańcze zostały rozbite. Dn. 25 IX t.r. otrzymał awans na kapitana, został zastępcą mjr. Aleksandra Lütticha i zajmował się organizowaniem oddziałów piechoty w pow. łęczyckim. W końcu r. 1863 został ranny i 15 XI otrzymał pozwolenie na opuszczenie kraju dla leczenia się. Przez Prusy, gdzie poszukiwała go miejscowa policja, przedostał się do Saksonii, skąd został wydalony i zamieszkał we Francji; dn. 27 VI 1864 zarejestrował się u agenta wojskowego Rządu Narodowego w Paryżu, płk. Eugeniusza Kaczkowskiego-Dębińskiego. Następnie przeniósł się do Szkocji, gdzie założył fabrykę parafiny. Wrócił do Kalisza z rozwijającą się chorobą. Zmarł 12 II 1881 w Kaliszu i pochowany został na tamtejszym cmentarzu.
Zarówno w pierwszym małżeństwie z Elżbietą z Wilhelmów, jak i w drugim z Julią z Wernerów był S. bezdzietny.
Więckowska, Zbiory batignolskie; – Łoza, Rodziny pol., I; – Szulc, Cmentarz Ewangelicko-Augsburski; Szulc E., Luterańscy organizatorzy życia kościelnego wobec powstania 1863 r. Materiały biograficzne, „Kalendarz Ewang.” 1969 s. 219; tenże, Nowe materiały biograficzne, dotyczące farmaceutów – uczestników powstania styczniowego, „Farmac. Pol.” 1967 nr 1 s. 12; – Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863–1864, Rapperswil 1913 s. 36 (jako Dzida); – Lista lekarzy i aptekarzy w Królestwie Polskim oraz weterynarzy, felczerów i akuszerek na r. 1847, [b.m.r.w.] s. 51; – Dok. Wydz. Wojny; Parczewski A., Powstanie styczniowe w okolicach Łodzi. Wspomnienia z lat chłopięcych, „Roczn. Oddz. Łódz. Pol. Tow. Hist.” 1929–30 s. 199; – „Kur. Warsz.” 1881 nr 35, 41; – AP w W.: Akta notarialne, kancelaria J. K. Bandtkiego, vol. 80 nr 8094 z 2 V 1843, kancelaria J. Noskowskiego, vol. 58 nr 6589 z 20 XII 1843; B. Czart.: rkp. 1795 (Teki emigrantów, ankieta personalna S-a z r. 1864); B. Ossol.: rkp. 12522 II s. 239–258.
Stanisław Konarski