Petrykowski (Potrykowski) Aleksander h. Paprzyca (zm. 1672), starosta nurski, poseł na Krym. Był synem Waleriana (zob.), starszym bratem Hieronima (zob.). Dziedziczył rodową wieś Petrykozy (Potrykozy) w ziemi warszawskiej. Pierwszym śladem jego działalności jest podpis (z ziemią różańską) pod elekcją Jana Kazimierza w r. 1648. W latach następnych brał udział w wojnach z Kozakami, Tatarami, Szwedami i Siedmiogrodzianami. Związanie się ojca w r. 1654 ze stronnictwem dworskim i zasługi poniesione w obronie ojczyzny ułatwiły P-emu karierę. Dn. 21 VIII 1658 został mianowany podstolim warszawskim. W r. 1660 uzyskał Długołękę i Niedrzaków, wsie królewskie w woj. rawskim. Dn. 8 VIII 1664 awansował na podczaszego warszawskiego. T. r. został również starostą nurskim i dworzaninem pokojowym JKM, w listopadzie – wysłany przez króla – wyjechał w poselstwie na Krym do chana Mohameda Gereja. Na Krymie przebywał do maja 1665. Misję jego, która miała doprowadzić do antymoskiewskiego sojuszu polsko-tatarskiego w porozumieniu ze Szwecją, można uznać za nieudaną, uzyskał bowiem jedynie chańskie zapewnienie o przyjaźni, lecz bez konkretnych zobowiązań. W r. 1666 wypłacono mu tytułem zwrotu wydatków na poselstwo 7 930 złp., uchwałą rady senatu uzyskał dodatkowe 2 000 złp., z których 12 IV 1667 kwitował administratora ceł. W czasie rokoszu Jerzego Lubomirskiego należał do gorliwych stronników królewskich. Z polecenia Jana Kazimierza prowadził, wraz z innymi przedstawicielami króla, przed i po bitwie pod Mątwami układy z rokoszanami. Przed 17 II 1668 zrezygnował ze starostwa nurskiego, chociaż nadal był tytułowany starostą. W lipcu 1672 został znowu wysłany jako wielki poseł do chana Selim Gereja; miał starać się odciągnąć Tatarów od wzięcia udziału w spodziewanym najeździe tureckim. W sierpniu t. r., w drodze na Krym, bardzo ciężko zachorował i prawdopodobnie wkrótce potem zmarł we Lwowie.
Z małżeństwa z Heleną Oleśnicką P. pozostawił syna Jana oraz córki: Annę, żonę Krzysztofa Jarzyny, i Teofilę, żonę Bogusława Hulewicza.
Niesiecki; Uruski; – Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 I 434; Polska służba dyplomatyczna XVI–XVIII w., W. 1966; Wójcik Z., Traktat andruszowski 1667 r. i jego geneza, W. 1959; – Lustracje województwa rawskiego XVII w., W. 1965; Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, Wyd. J. Woliński, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1964–5 X–XI; Pisma do wieku Jana Sobieskiego; Sobieski J., Listy do Marysieńki, Oprac. L. Kukulski, W. 1970 s. 137, 140; Vol. leg., IV 240; – AGAD: Arch. Skarbu Kor., VI ks. 12 k. 522, Metryka Kor., t. 203 k. 163v.–164, 352, t. 364 k. 109–110, Sigillata, t. 1 s. 66, t. 8 k. 34, t. 10 s. 133; B. Czart.: rkp. 1657 s. 412; B. Ossol.: rkp. 2984 II T. L. 12 s. 165–6.
Jan Dzięgielewski