Lubieniecki Andrzej młodszy h. Rola (1590 – po 1667), twórca sylwy zawierającej cenne materiały do dziejów arianizmu. Był synem Krzysztofa starszego (zob.) i Anny z Otwinowskich, bratem zaś Krzysztofa młodszego (zob.). Początkowo próbował zapewne służby dworskiej; jako trzynastoletni chłopiec przebywał w Heidelbergu na dworze Fryderyka IV, palatyna reńskiego z domu Wittelsbachów. W dwa lata później, 1 XI 1605, L. zapisał się, w towarzystwie Sieniutów, na uniwersytet w Lejdzie, podając swój wiek na lat 15. Po powrocie do Polski osiadł przypuszczalnie w Lublinie; świadczyłby o tym fakt, iż L. był obecny na dysputacji stoczonej tamże w r. 1615 przez Jana Stoińskiego z jezuitą Mikołajem Łęczyckim. L. bił się 1 VIII 1627 w obronie tamtejszego zboru braci polskich; z opresji uratował go wówczas współwyznawca i przyszły szwagier Mikołaj Borzęcki. Obowiązki, jakie pociągała za sobą jego służba u hetmana Krzysztofa Radziwiłła, pełniona w l. 1626–30, polegały na pośredniczeniu między hetmanem a jego plenipotentami w Koronie oraz szlachtą.

L. żenił się zresztą pięciokrotnie; m.in. z Krystyną Przypkowską, siostrą Samuela, Zofią Rupniowską i Zofią Wierzbicką; ostatnią z jego małżonek, poślubioną 1 IX 1653, była Zuzanna Malinowska, za którą otrzymał w posagu majątek Kalnicę; jak przypuszcza A. Kossowski, chodzi tu o miejscowość leżącą obecnie w pow. Bielsk Podlaski w woj. białostockim. W czasie najazdu szwedzkiego oraz związanych z tym nastrojów antyariańskich L., nie czując się bezpieczny w swym majątku, szukał schronienia u współwyznawców będących wówczas dzierżawcami folwarków radziwiłłowskich położonych na terenie czy w pobliżu dzisiejszego Białegostoku. Należał do nich również Białystoczek, nazywany także Białymstokiem, którego posesorką była Jadwiga z Greków Kuroszowa, wdowa po Stanisławie. Zapewne krewna L-ego, skoro pisze on, iż w maju i lipcu 1657 przebywał «u pani Kuroszowej siostry mej». W marcu 1660 znajdujemy go w Ropocicach pod Secyminem. Kolejne miejsca pobytu odnotował L. w swojej obszernej sylwie, do której wciągał różne interesujące go listy, wiersze, mowy i dokumenty związane z działalnością braci polskich oraz ich walką w obronie swobód wyznaniowych. Do materiałów tych, spisywanych mniej więcej od r. 1651 aż do śmierci, L. wplatał własne interesujące komentarze; ocalał niestety tylko drugi tom jego sylwy (obecnie w B. Remonstrantów w Rotterdadamie, rkp. 527, liczący ponad 1 000 stron). Odkrył go Kot, który też ogłosił kilka fragmentów tego rękopisu. Fragment innego z manuskryptów, spisany przez L-ego „w Kodniu 1652, d. 8 Ianuarii”, odnalazł ostatnio Kukulski w Archiwum Państwowym m. Krakowa i woj. krakowskiego na Wawelu (inw. tymcz. 113, dawn. teka XVI Podhorce). Ostatnie ćwierćwiecze przyniosło dalsze publikacje zawartych w tych rękopisach tekstów; wyzyskują je również badacze poezji barokowej XVII w.

Po ogłoszeniu edyktu banicji L. udał się na emigrację do Prus, gdzie brał aktywny udział w obronie ariańskich egzulantów przed atakami ze strony ich przeciwników. Jego ostatnia w sylwach notatka chronologiczna pochodzi z września 1667 roku i była pisana w Borkach koło Jańsborka. Data śmierci L-ego nie jest nam znana; pozostawił syna Tomasza, którego majątek uległ w sierpniu 1661 konfiskacie jako «kaduk» poariański.

Nowy Korbut (Pism. staropolskie), II; – Kossowski A., Materiały do dziejów Lubienieckich w Lubelskiem w latach 1648–1660, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 5: 1960; Sukertowa-Biedrawina E., Bracia Polscy na Ziemi Mazurskiej, w: taż, Karty z dziejów Mazur, Olsztyn 1961 s. 40; Tazbir J., Arianie w Białymstoku i okolicach, w: Studia i materiały do dziejów miasta Białegostoku, Białystok 1968; tenże, List Jana Preussa do Jakuba Trembeckiego, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 15: 1970; tenże, Stanisław Lubieniecki, przywódca ariańskiej emigracji, W. 1961; – Bock F. S., Historia Socinianismi Prussici, Regiomonti 1753 s. 63; Descriptio gentium di poeti polacchi dei secolo XVII, Wyd. S. Kot, „Ricerche Slavistiche” 1958 nr 6 s. 150–2; Dysputacyj Braci Polskich katalog z rękopisu Andrzeja Lubienieckiego młodszego, Wyd. S. Kot., „Reformacja w Pol.” T. 9/10: 1937–9 s. 456–8; Morsztyn J. A., Utwory zebrane, Oprac. L. Kukulski, W. 1971 s. 680.

Janusz Tazbir