Skorulski Andrzej h. Kościesza odm. (zm. 1637), rycerz Grobu Świętego, poseł na sejmy, marszałek kowieński. Pochodził z litewskiego rodu Skorulców osiadłego w Skorulach w pow. kowieńskim. Myli się Stanisław Kazimierz Kossakowski, uważając S-ego za syna Bartłomieja Michnowicza (zm. 1604), który był jego stryjem. Współczesnego sobie Melchiora Skorulskiego, sędziego ziemskiego kowieńskiego, a syna Bartłomieja, nazywał S. swoim bratem stryjecznym, był więc prawdopodobnie synem występującego w r. 1567 na popisie wojskowym Mikołaja Michnowicza.
Nie wiadomo, gdzie się S. uczył; znał nie tylko języki polski i ruski, lecz także łacinę i włoski. Służbę publiczną rozpoczął w młodym wieku, jak zanotowano w przywileju nominacyjnym na marszałka kowieńskiego, «na dwore i w kancelaryi» Zygmunta Augusta. Wcześnie wstąpił w służbę najpierw u sługi Radziwiłłowskiego Balcera Lewalt Jezierskiego, a następnie u marszałka nadwornego lit. Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła zw. Sierotką. W okresie wojen Stefana Batorego z Moskwą brał udział z własnym pocztem w ekspedycjach litewskiej służby ziemskiej pod Zelbork (1577), Połock (1579) oraz Psków (1581). W l. 1582–4 uczestniczył w orszaku M. K. Radziwiłła w pielgrzymce do Ziemi Świętej; zwiedził Kretę, Cypr, Syrię, Egipt i Włochy. W czasie pobytu w Jerozolimie 29 VI 1583 został pasowany na rycerza Grobu Świętego. Po powrocie z peregrynacji pozostał nadal klientem Radziwiłła i z biegiem czasu stał się jednym z jego najbardziej zaufanych sług i doradców. Występując najczęściej z tytułem starosty bądź namiestnika nieświeskiego, zawiadywał dobrami ziemskimi swego chlebodawcy, a po jego śmierci, co najmniej do r. 1626, administrował majątkiem najstarszego z jego synów Jana Jerzego, kaszt. trockiego. Przebywał najczęściej w Nieświeżu, centrum ustanowionej przez «Sierotkę» ordynacji. Często wyjeżdżał w licznych interesach familijnych Radziwiłłów na uroczystości odbywające się na dworach innych magnatów, a w związku z zarządzaniem majątkami m. in. na roczki sądowe i trybunały w sprawach procesowych. Żona S-ego pomagała Halszce Eufemii z Wiśniowieckich Radziwiłłowej w wychowywaniu dzieci.
Wg przywileju na marszałkostwo S. bywał wielokrotnie posłem na sejmy. Niewątpliwie posłował, prawdopodobnie z sejmiku kowieńskiego, na sejm w r. 1621. Wyznaczony został wówczas na deputata do Trybunału Skarbowego, który miał rozpatrywać sprawy o zaległe podatki na początku 1622 r. w Wilnie. Posłował, także z Kowieńskiego, na sejm 1627 r. i 26 XI został za poparciem kanclerza lit. Albrychta Stanisława Radziwiłła mianowany marszałkiem kowieńskim. Mimo informacji niektórych heraldyków, brak potwierdzenia w Metryce Lit., jakoby wcześniej pełnił urząd chorążego kowieńskiego (w l. 1596– 1631 sprawował ten urząd Jan Dziewałtowski).
Związkom z Radziwiłłami zawdzięczał S. także powodzenie materialne. Poza odziedziczonymi cząstkami w Skorulach oraz zapewne w Kulwie (pow. kowieński) nabył Naczę w pobliżu Nieświeża. Należały też do niego jakieś majętności w Muśnikach (pow. upicki). Od Radziwiłłów trzymał w zastawie przez dłuższy czas Howieznę koło Nieświeża. W r. 1596 pożyczył «Sierotce» 1 800 kóp gr lit., biorąc w zastaw na półtora roku dobra Mikołajewszczyzna (dwór i trzy wsie w woj. nowogródzkim). «Sierotka» zadbał również o uposażenie S-ego w wioski należące do podległych sobie królewszczyzn. Dn. 23 V 1586 wyrobił mu przywilej królewski na sioło Poobele z Wojszwidami (45 włók), leżące w dzierżawie szawelskiej (pow. upicki). W r. 1591 trzymał S. również włość kurklewską, wchodzącą w skład uposażenia wojewodów trockich; natomiast 12 XII 1611 otrzymał od pryncypała sioło Moguny (włók 60) we włości niemieskiej, należącej do uposażenia wojewodów wileńskich. Zobowiązania pieniężne stały się bezpośrednią przyczyną nieporozumień S-ego z trzecim z kolei ordynatem nieświeskim, kaszt. trockim Albrychtem Władysławem Radziwiłłem, i odejścia ze służby u Radziwiłłów.
S. był dobrodziejem zakonów; szczególnymi względami darzył jezuitów. W r. 1620 zapisał 20 tys. złp. na konwikt dla ubogiej młodzieży szlacheckiej, uczącej się w kolegium jezuickim w Nieświeżu, w tamtejszym kościele jezuickim p. wezw. Bożego Ciała, ufundował kaplicę i organy oraz ustanowił fundusz na nabożeństwo (officium parvum) na cześć Matki Boskiej. Kolegium jezuickiemu w Kownie w r. 1627 zapisał uposażenie na swoich Skorulach (fundację tę zrealizował dopiero syn S-ego Rafał Zygmunt). Także w r. 1627 ufundował i uposażył klasztor Benedyktynek w Kownie; ksienią tego klasztoru została córka S-ego – Anna Eufemia. Dn. 2 III 1636, jako sędziwy starzec, powitał na zamku w Kownie długą mową przybywającego z Prus na Litwę Władysława IV. Zmarł w r. 1637 i pochowany został w kościele jezuickim w Nieświeżu. Z okazji jego pogrzebu studenci kolegium nieświeskiego ogłosili panegiryk pt. „Problemata ab Amaside, Aegyptorum rege, proposita” (Wil. 1637), dedykowany synom S-ego.
W małżeństwie z Zofią (nazwisko rodowe nie znane) miał S. prawdopodobnie siedmioro dzieci, oprócz wspomnianej Anny Eufemii, córkę Katarzynę Konstancję, zamężną za star. perstuńskim Felicjanem Łukaszem Mosalskim (Masalskim), oraz synów: Gabriela, franciszkanina, Zachariasza i Pawła, jezuitów, Mikołaja oraz Rafała Zygmunta, marszałka kowieńskiego.
Estreicher; Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, Oprac. L. Grzebień, Kr. 1996 (Kowno, Nieśwież); Kojałowicz. Compendium, s. 102; Kossakowski, Monografie, II 314–8; Niesiecki; Wolff, Kniaziowie lit.-rus.; tenże, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie, Wil. 1912 s. 474 (błędnie jako Jerzy); Pietrzak J., Po Cecorze i podczas wojny chocimskiej. Sejmy z lat 1620 i 1621, Wr. 1983; Załęski, Jezuici, IV; – Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła peregrynacja do Ziemi Świętej, Wyd. J. Czubek, Kr. 1925, Arch. do Dziej. Liter., XV/2; Radziwiłł, Pamiętnik, I; Rostowski S., Lituanicarum Societatis Jesu historiarum provincialium pars prima, Wil. 1768 s. 359; Russkaja Istoričeskaja Biblioteka, T. 33, Pet. 1915, kol. 719; Script. Rer. Pol., VIII (Arch. domu Radziwiłłów); Vol. leg., III 430, V 154 (błędnie jako Skorupski); – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. II ks. 4 s. 2, 143, ks. 8 s. 15. 34, 115–16, Dz. IV kop. 175, Dz. V nr 14476, 14485, 14486, Dz. XI nr 75 s. 121, nr 84 s. 78–103, nr 90 s. 25–27, Dz. XV teka 8 p. 4, teka 15 plik 2 (bez pagin.), p. 13 (bez pagin.); B. Czart.: rkp. 1352 (Herbarz Kojałowicza z r. 1658) s. 294; Rossijskij gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: Fond 389 (Metryka Lit.) nr 72 k. 38v.–39, nr 99 k. 212–212v.; Vilniaus Universiteto Biblioteka (VUB): Fond 7 nr 25/13779 k. 101v–107.
Henryk Lulewicz