INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Andrzej Stano h. Gozdawa  

 
 
brak danych - wiosna 1659
Biogram został opublikowany w latach 2003-2004 w XLII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stano Andrzej h. Gozdawa (zm. 1659), podkomorzy sanocki, poseł na sejmy. Był synem Jerzego (zob.) i Zofii z Fredrów.

W młodości S. służył zapewne w wojsku, być może zaciągnął się do oddziałów lisowczyków, które wyprawiły się późną jesienią 1619 na Górne Węgry, aby wspomóc Habsburgów w walce z najazdem ks. siedmiogrodzkiego Gabora Bethlena. Zapewne wtedy, jak podaje Kasper Niesiecki, «pod Tokajem w niewolą się dostał». Elekcję Władysława IV w r. 1632 podpisał z woj. ruskim. Uczestniczył w walkach z Tatarami Abazy paszy w październiku r.n., zapewne w bitwie pod Kamieńcem Podolskim ubito pod nim konia. Być może wziął udział w kampanii smoleńskiej 1633–4. Pod komendą hetmana polnego kor. Mikołaja Potockiego walczył z kozackim powstaniem Pawluka i w starciu pod Kumejkami 16 XII 1637 został postrzelony w ramię. W r. 1640 posłowie woj. ruskiego na sejm mieli prosić króla o nagrodę dla S-y za zasługi wojenne.

Od r. 1639 aktywnie uczestniczył S. w samorządzie szlacheckim woj. ruskiego. Był na okazowaniu szlachty lwowskiej pod Lwowem w maju t.r. i od tego czasu kilkakrotnie reprezentował woj. ruskie na sejmie, wybierany na posła z ziemi lwowskiej, sanockiej lub przemyskiej. Na sejmie 1642 r. wszedł do komisji ds. zapłaty wojsku kor. Dn. 19 IV t.r. otrzymał urząd podczaszego lwowskiego. Posłował też na sejm w r. 1643. Dn. 10 I 1647 marszałkował obradom relacyjnego sejmiku wiszeńskiego. Na sejmie t.r. wybrany został do komisji ustanowionej dla rozpatrzenia spornych spraw na pograniczu węgierskim. Po wybuchu powstania Bohdana Chmielnickiego w r.n. poniósł S. znaczne straty, gdyż Kozacy zniszczyli kilka jego wsi. Wziął udział w sejmiku woj. ruskiego we Lwowie 4 VI 1648, a także w sejmiku przedkonwokacyjnym w Wiszni 25 VI t.r. Na sejmiku przedkoronacyjnym w Przemyślu 15 XII, na którym obrano go znowu posłem na sejm, podpisał uchwaloną wówczas protestację przeciw postanowieniom zgromadzenia zorganizowanego 27 XI w Warszawie przez część szlachty ruskiej po elekcji Jana Kazimierza. Na sejmie koronacyjnym w r. 1649, kiedy marszałek poselski odczytał listę osób, za którymi posłowie postanowili wstawić się do króla, S. prosił o włączenie do tego spisu niejakiego Corparda; być może chodziło o poparcie jego starań o indygenat. Na sejmie tym wybrano S-ę do komisji ds. traktatów ze Szwecją. T.r. za zasługi wojenne w walkach z Turcją, Moskwą i Kozakami otrzymał włókę na Podgrodziu Krakowskim we Lwowie. Z pospolitym ruszeniem szlachty przemyskiej i pow. przeworskiego wziął udział w bitwie pod Zborowem 15–16 VIII, a 18 VIII w popisie pospolitego ruszenia.

W r. 1650 przewodniczył S. sądom nad chłopami, którzy napadli na Annę Mohylankę w jej star. mościskim; pięciu uczestników zajść skazano na śmierć. Dn. 30 VI t.r. król Jan Kazimierz wyznaczył S-ę do komisji, która miała doprowadzić do oddania przemyskiemu bp. unickiemu Atanazemu Krupeckiemu monasteru Świętego Spasa i innych dóbr, zagarniętych przez prawosławnego bp. Antoniego Winnickiego. Na sejmiku w Przemyślu 23 V 1651 obrany rotmistrzem, wziął udział w bitwie pod Beresteczkiem 28–30 VI t.r. na czele pospolitego ruszenia ziemi lwowskiej. Na sejmiku deputackim we wrześniu t.r. odebrał od ziem przemyskiej i sanockiej pieniądze przeznaczone na zapłatę jednej ćwierci dla wystawionych przez nie żołnierzy. Jako poseł woj. ruskiego na sejm zwycz. 1652 r. sprzeciwiał się oskarżaniu króla o celowe wypuszczenie Chmielnickiego po zwycięstwie beresteckim. Na sesji 9 III t.r. stanął po stronie star. przemyskiego Marcina Madalińskiego, któremu instygator kor. Daniel Żytkiewicz zarzucał tamowanie obrad sejmu prywatnymi sprawami. Przed czerwcem t.r. otrzymał urząd podkomorzego ziemi sanockiej.

Dn. 12 VI 1652 część szlachty sanockiej na sejmiku w Wiszni obrała S-ę posłem na sejm, zaś wybór ten potwierdziła grupa obywateli tej ziemi zebrana na sejmiku w Przemyślu 14 VI. Dn. 4 VII t.r. wydał S. w Byszkowicach uniwersał do szlachty sanockiej, w którym przekazał jej do wiadomości uniwersał królewski zwołujący sejmik do Wiszni na 8 VII dla ustalenia porządku pospolitego ruszenia. W dn. 11–12 III 1653 marszałkował S. wiszeńskiemu sejmikowi przedsejmowemu, a 10 VI t.r. w Sanoku objął uroczyście urząd podkomorzego i wykonał stosowną przysięgę. Przeprowadził też pod Sanokiem popis żołnierza łanowego. W r. 1654 obrany dysponentem czopowego, w r.n. został deputatem ziemi sanockiej do właściwego rozporządzenia wyprawą łanową. W sierpniu 1655 wybrano go na rotmistrza pospolitego ruszenia ziemi sanockiej. Podczas «potopu» szwedzkiego dochował wierności Janowi Kazimierzowi, a po przybyciu króla do Lwowa (luty 1656) otrzymał list przypowiedni na zaciąg na Mazowszu własnej 150-konnej chorągwi pancernej. Wraz z tą chorągwią wziął udział w walkach ze Szwedami – w wyprawie wielkopolskiej 1656 r. pod komendą kaszt. kijowskiego Stefana Czarnieckiego, a następnie w bitwie warszawskiej (28–30 VII t.r.). W obliczu zagrożenia woj. ruskiego najazdem wojsk siedmiogrodzkich wystawił w styczniu 1657, zgodnie z uchwałą sejmiku, trzech pachołków do piechoty łanowej do obrony Przemyśla oraz wpłacił 15 zł. W ostatnich latach życia nadal zajmował się administrowaniem podatkami woj. ruskiego; w kwietniu 1658 rozliczył się z dwuletniego dysponowania czopowym, a we wrześniu t.r. z administracji akcyzy. Szlachta ruska poleciła swym posłom na sejm w r. 1659 starać się u króla o nadanie S-ie wójtostwa szczerzeckiego. Po śmierci S-y okazało się jednak, że w jego rozliczeniach były pewne niedobory.

W r. 1655 rozpoczął S. budowę nowego kościoła w Rudkach, którą jednak wkrótce przerwano. Wdzięczny za doznane w młodości cudowne uzdrowienie, przypisywane otoczonej kultem na Sądecczyźnie księżnej Kunegundzie (Kindze), złożył wotum przy jej grobie w Starym Sączu.

S. odziedziczył dobra Nowotaniec w ziemi sanockiej, składające się z miasteczka Nowotaniec z Zagórzanami i wielu wsi. Miał Buszkowice, Kowenice i Barańczyce w ziemi przemyskiej, które przejął po Łukaszu Stawskim, oraz Pohorce, Podolce, Tuligłowy, Hołodówkę, Koniuszki i Susułów w ziemi lwowskiej. S. zmarł wiosną 1659.

Zapewne pierwszą żoną S-y była nieznana z nazwiska Teresa, którą w r. 1649 uczynił współwłaścicielką części dóbr. Po raz drugi ożenił się z Elżbietą z Dzieduszyckich, córką kaszt. lubaczowskiego Jerzego (zob.), wdową po Stanisławie Korytce.

 

Niesiecki, VIII; Święcki, Historyczne pamiątki, II; Żychliński, IV 71 (Dzieduszyccy); – Elektorowie; Urzędnicy, III/1; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii w l. 1655–60, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1958 t. 4; – Czapliński W., Dwa sejmy w roku 1652, Wr. 1955; Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, W. 1992; Łoziński W., Prawem i lewem, Kr. 1957 i 354 (jako podczaszy przemyski); Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, Cz. 1: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, Red. J. K. Ostrowski, Kr. 1999 VII; Ochmann S., Sejm koronacyjny Jana Kazimierza w 1649 r., Wr. 1985: Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, Wr. 2000 I–II; Trawicka Z., Sejm z roku 1639, „Studia Hist.” R. 15: 1972 z. 4 (59) s. 592; Trzyna E., Ziemia sanocka i struktura jej własności feudalnej od połowy XVI do drugiej połowy XVII wieku, „Roczn. Woj. Rzeszowskiego” R. 9: 1978 s. 172–3; Wiater P., Reprezentacja parlamentarna sejmików województw krakowskiego, lubelskiego, sandomierskiego i ruskiego za panowania Jana Kazimierza (1648–1668), Acta Univ. Wratislaviensis 1990, Historia, t. 75 s. 29; Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, W. 1965; – Akta grodz. i ziem., XX, XXI, XXIV; Frankowicz M., Wizerunek świętej doskonałości…, Kr. 1718 s. 396–7; Okolski S., Diariusz transakcji wojennej między wojskiem koronnym i zaporoskim w r. 1637, Wyd. K. J. Turowski, Kr. 1858 s. 57–8; Radziwiłł, Pamiętnik, III 342; Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1651, Oprac. Z. Budzyński, K. Przyboś, Rzeszów 1997 s. 16, 62; Rejestr poborowy ziemi sanockiej 1640, Oprac. ciż, Rzeszów 1998 s. XLIX, 22, 92; Rejestr poborowy ziemi sanockiej 1655, Oprac. ciż, Rzeszów 1998 s. 10, 79; Vol. leg., IV 45, 53, 264, 268; – AGAD: Metryka Kor., nr 185 (1642) k. 496v–7 (nominacja S-y na podczaszego lwow.), nr 191 k. 74v, 382v–3, ASW, Dz. VI (asygnacje) nr 6 f. 423, 439, nr 9 s. 563, nr 11 s. 578.

Mirosław Nagielski

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.