Starzewska z Noskowskich Aniela (1881–1977), właścicielka wypożyczalni książek w Krakowie.
Ur. 8 I w Warszawie, była trzecim dzieckiem Władysława Noskowskiego (zob.) i Anieli z Komarnickich, bratanicą Zygmunta Noskowskiego (zob.), siostrą Witolda Noskowskiego (zob.).
Po śmierci ojca, w r. 1881, wychowaniem Anieli Noskowskiej i jej brata zajął się dziadek, Jan Komarnicki. Dzieciństwo spędziła we Lwowie, gdzie ukończyła osiem klas prywatnej pensji Marii Bielskiej i kurs bibliotekarski oraz odbyła praktykę w wypożyczalni książek prowadzonej przez Matyldę Goldfluss-Gościeńską. W r. 1906 przybyła do Krakowa, gdzie jej brat Witold był zastępcą redaktora naczelnego „Czasu”, weszła w krąg osób związanych zarówno z tym dziennikiem, jak i z kabaretem «Zielony Balonik», a redaktor naczelny „Czasu”, Rudolf Starzewski, podsunął jej pomysł założenia wypożyczalni książek. Wakacje r. 1906 spędziła w Zakopanem, gdzie poznała Kazimierza Przerwę Tetmajera. Pod koniec t.r., za pieniądze uzyskane z podziału majątku rodzinnego Uroż koło Sambora (10 tys. guldenów), nabyła księgozbiór do przyszłej wypożyczalni. W r. 1908 pracowała kilka tygodni w redakcji „Czasu”, a w maju t.r. otworzyła wypożyczalnię p.n. Czytelnia Naukowa i Beletrystyczna przy ul. św. Jana 4 w Krakowie. W ogłoszeniach zamieszczanych w „Czasie” Czytelnia oferowała «najświeższe wydawnictwa polskie, francuskie i niemieckie z zakresu beletrystyki, literatury, sztuk plastycznych, muzyki». Firma prowadziła też wypożyczalnię miesięczników literackich i artystycznych oraz wysyłkę książek abonentom spoza Krakowa. Pobierano kaucję, która miała gwarantować zwrot książki. Koncesja na prowadzenie wypożyczalni opiewała na nazwisko Konrada Rakowskiego, dziennikarza „Czasu”, a liczba książek (głównie z zakresu beletrystyki) wynosiła ok. 4 tys. W październiku t.r. wprowadziła Aniela Noskowska dwa rodzaje abonamentu (1–6 koron) na literaturę wyłącznie powieściową albo powieściową i naukową. W styczniu 1912 wypożyczalnia została przeniesiona do lokalu przy ul. św. Jana 6, a w r. 1914 do pomieszczeń na tyłach Grand Hotelu przy ul. św. Jana 8; pod tym adresem pozostała już do końca życia właścicielki. Po śmierci Rakowskiego, w r. 1916, rozpoczęła Noskowska starania o uzyskanie koncesji na własne nazwisko; otrzymała ją w r. 1918. W prowadzeniu Czytelni pomagała jej Anna Starzewska (1883–1966), siostra Rudolfa oraz Jana, od 24 IV 1920 męża Noskowskiej, który po przejściu na emeryturę w r. 1931 również pomagał w pracy w firmie. Pomyślny rozwój placówki w dwudziestoleciu międzywojennym spowodował, że w r. 1937, na wniosek Tadeusza Żeleńskiego-Boya, S. otrzymała Srebrny Wawrzyn Akademicki Polskiej Akad. Literatury. W r. 1939 Czytelnia Naukowa i Beletrystyczna liczyła ok. 25 tys. woluminów.
W czasie drugiej wojny światowej firma S-iej działała nadal; książki były udostępniane ok. tysiącu abonentów. Z księgozbioru w języku niemieckim (ok. 2500 woluminów) korzystali okupanci i ich rodziny, a władze okupacyjne przyznały S-iej sąsiedni, pożydowski lokal. S. ukryła poza Krakowem zbiory mogące budzić zastrzeżenia. Wypożyczała książki również na potrzeby tajnego nauczania. Księgozbiór uzupełniała o pozycje nabywane od zubożałych rodzin ziemiańskich, lecz mimo to zmniejszył się on w tych latach o ok. 11 tys. woluminów. W r. 1945 Czytelnia powróciła do działalności przedwojennej; w r. 1949 liczyła znów ok. 25 tys. woluminów.
W r. 1956 Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (MRN) w Krakowie podjęło decyzję o likwidacji wypożyczalni. Niedawno owdowiała S. rozpoczęła wtedy walkę o jej utrzymanie; wspierali ją abonenci, którzy skierowali do Wydz. Kultury Prezydium MRN zbiorowy protest. Wśród obrońców wypożyczalni byli m.in.: Jan Dąbrowski, Konstanty Grzybowski, Jerzy Dobrzycki, Tadeusz Lehr-Spławiński, Kazimierz Nitsch, Stanisław Pigoń, Tadeusz Sinko, Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Stefan Otwinowski, Jan Wiktor, Witold Zechenter; działania te, zbiegające się w czasie z polityczną «odwilżą» ocaliły firmę. W r. 1974 Czytelnia Naukowa i Beletrystyczna S-iej liczyła ok. 43 tys. woluminów i miała ok. 1400 czytelników. W ciągu blisko 70 lat istnienia stała się w Krakowie swego rodzaju instytucją, z której korzystały kolejne pokolenia. S. mimo podeszłego wieku i choroby oczu osobiście nadzorowała pracę i sama dokonywała wyboru nowości. W listopadzie t.r. zwróciła się do prezydenta miasta z ofertą odpłatnego przejęcia Czytelni przez Zjednoczone Zespoły Gospodarcze; transakcja nie doszła do skutku. Dn. 22 IX 1976 w Urzędzie Miasta przekazała Krakowowi 40 950 woluminów; przy tej okazji została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotą Odznaką «Za pracę społeczną dla miasta Krakowa». Pozostałe 2 287 woluminów literatury niebeletrystycznej zakupiła Miejska Biblioteka Publiczna (MBP) za 200 tys. zł; kwotę tę wykorzystała S. na pokrycie zobowiązań wobec pracowników i czytelników. Decyzją Wydz. Kultury i Sztuki Prezydium MRN miała MBP przekształcić Czytelnię w jedną ze swych filii. S. zmarła 7 II 1977, została pochowana na cmentarzu Rakowickim w grobowcu rodziny Starzewskich (kw. 12).
Mężem S-iej był Jan Starzewski (1867–1955), brat Rudolfa (zob.), przyrodni brat Tadeusza (zob.), doktor praw UJ, związany podobnie jak bracia z kabaretem «Zielony Balonik», gdzie wykonywał swe amatorskie piosenki, po r. 1918 naczelnik w Min. Skarbu, kierownik II Wydz. Izby Skarbowej w Krakowie, kawaler Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski (1923). Starzewscy dzieci nie mieli.
Dn. 28 IX 1977 otwarto filię MBP na bazie Czytelni S-iej, a 10 III r.n. nadano jej nazwę Filia Starej Książki im. Anieli Starzewskiej. Filia mieściła się do kwietnia 2001 przy ul. św. Gertrudy. Obecnie księgozbiór znajduje się w Woj. Bibliotece Publicznej w Krakowie.
Portret z r. 1914 przez Józefa Mehoffera, węgiel, w: Katalog Tow. Zachęty Sztuk Pięknych, Warszawa, Józef Mehoffer – czerwiec – lipiec – sierpień 1935, W. 1935; Portret męża S-iej z r. 1924 przez Józefa Mehoffera, węgiel, w: tamże; Fot. w: Gawlik J. P., Powrót do Jamy, Kr. 1961 (fot. zbiorowa po s. 72); – Grodziska-Ożóg, Rakowice; – Brzeziński B., W stylu krakowskim, „Dzien. Pol.” 1956 nr 163; Kubiak J., Czytelnia Naukowa i Beletrystyczna Anieli Starzewskiej w Krakowie w latach 1908–1976 (praca magisterska, mszp. w Inst. Informacji Nauk. i Bibliotekoznawstwa UJ); pł, Cenny dar Anieli Starzewskiej, „Dzien. Pol.” 1976 nr 217 (fot.); Weiss T., Legenda i prawda Zielonego Balonika, Kr. 1976 (dot. męża S-iej); Winklowa B., Nad Wisłą i Sekwaną, W. 1998; Zagórska E., Książka wyszła zza krat, „Dzien. Pol.” 1957 nr 104; Zbijewska K., Legenda i rzeczywistość, „Dzien. Pol.” 1976 nr 127 (fot.); Ziomek M. J., Czytelnictwo powieści. Najulubieńsi pisarze i najpoczytniejsze książki, „Przegl. Współ.” 1931 nr 114 s. 68–89 (odb. Kr. 1931); tenże, Czytelnictwo powieści w Polsce w świetle cyfr, Kr. 1933; – Dodatek do Katalogu Czytelni Naukowej i Beletrystycznej w Krakowie, Kr. 1910, 1913; Katalog Czytelni Naukowej i Beletrystycznej w Krakowie, Kr. 1911, 1921, 1929; – Gołąb Z., Wspomnienie z pracy w czytelni A. Starzewskiej, „Biul. Inform.-Instrukcyjny. Miejska B. Publ. w Kr.” 1978 nr 114 s. 48–9; Kaszyński S., Filia Starej Książki im. Anieli Starzewskiej, tamże 1978 nr 113 s. 53–62 (fotokopie dok.); Rowiński A., Z miłości – szpalta reportażu, „Kultura” 1975 nr 35 s. 7 (relacja z rozmowy ze S-ą); Starzewska A., Moje drobne wspomnienia, w: Miałem kiedyś przyjaciół. Wspomnienia o Kazimierzu Tetmajerze, Oprac. K. Jabłońska, Kr. 1972 s. 199–202; – „Czas” z l. 1908–12, 1914, 1921, 1925, 1927–31, 1933 (ogłoszenia); „Dzien. Pol.” 1977 nr 33 (nekrolog); „Przekrój” 1978 nr 1732 s. 13; „Życie Liter.” 1978 nr 12 s. 15 (kronika); – B. Jag.: sygn. 8980 III t. 10 (koresp. S-iej z K. Czechowskim), sygn. JF 6419 (fot. męża S-iej z bratem Rudolfem w wieku dziecięcym); – Mater. rodu Starzewskich w posiadaniu Katarzyny Krajewskiej z W.; – Informacje Zygmunta Gołąba z Kr.
Anna Gruca