INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Antoni Jan Swaryczewski      Antoni Swaryczewski, wizerunek na podstawie fotografii.

Antoni Jan Swaryczewski  

 
 
Biogram został opublikowany w XLVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2009-2010.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Swaryczewski Antoni Jan Baptysta (1896–1969), mineralog, krystalograf, profesor Uniwersytetu Łódzkiego.

Ur. 21 IV w Stanisławowie, był najstarszym synem Zdzisława Jana (1868 – ok. 1940), urzędnika pocztowego, lutnika-amatora, i Wandy Franciszki z Niewiadomskich (1866–1951), córki burmistrza Drohobycza, Jana Niewiadomskiego (1840–1914), bratem (z sześciorga rodzeństwa połowa zmarła w dzieciństwie) Bronisławy (1899–1984), Janiny (1902–1994), tłumaczki m.in. dzieł włoskiej mistyczki Marii Valtorta, i Jana Sebastiana (ur. 1904).

S. uczył się w szkole powszechnej w Husiatynie, a od r. 1906 w Wyższym Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, gdzie zdał maturę w r. 1914. Po wybuchu pierwszej wojny światowej został zmobilizowany w r. 1915 do armii austro-węgierskiej. Walcząc w 13. pp, został w r. 1916 pod Czerniowcami ranny w głowę i dostał się do niewoli rosyjskiej. Przetrzymywany był głównie w Nowoczerkawsku, skąd we wrześniu 1917 zbiegł do Władykaukazu, a następnie pod koniec r. 1918 przedostał się do Odessy. Tam wstąpił do 4. Dyw. Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego, z którą wrócił do kraju w lipcu 1919. Od jesieni t.r. studiował nauki przyrodnicze na Wydz. Filozoficznym UJ, z przerwą w r. 1920, gdy zaciągnął się do 28. pp, by wziąć udział w wojnie polsko-sowieckiej. Po ukończeniu studiów w r. 1924 został asystentem w Zakł. Mineralogii u Stefana Kreutza. Od t.r. był słuchaczem Studium Pedagogicznego UJ, które ukończył w r. 1925. Pod kierunkiem Kreutza napisał rozprawę Studia nad układem: nasycony roztwór NH4Cl + ślad CdCl2 + stały NH4Cl, na podstawie której doktoryzował się 6 II 1930. Od t.r. uczył dodatkowo matematyki i fizyki w krakowskich szkołach średnich; w r. 1931 uzyskał dyplom nauczyciela szkół średnich, uprawniający do nauczania również chemii i mineralogii. Prowadził badania dotyczące morfologii, własności optycznych i stałych sieciowych kryształów trój- i jednoskośnych, a także metodyki badań właściwości optycznych kryształów dwuosiowych. Opublikował m.in. prace Über Guanidin-d-Tartrat. Kristallographisches Studium („Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres. Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles. Série A: Sciences Mathématiques” 1933 nr 9) oraz Über Guanidin mono-, bi- und trichromat. Kristallographisches Studium (tamże 1934 nr 5–7). Opracował nową metodę oznaczania kierunków optycznych (Konoskopowe oznaczenie położeń binormalnych w krysztale trójskośnym bez oznaczania współczynnika nβ, „Arch. Mineralogiczne Tow. Nauk. Warsz.” 1936 z. 12) oraz uniwersalny preparat własnego pomysłu, umożliwiający mierzenie wszystkich stałych optycznych (Przykład systematycznego opracowania własności optycznych kryształu trójskośnego, Kr. 1937).

Na początku okupacji niemieckiej został S. aresztowany 6 XI 1939 wraz z krakowskimi profesorami w tzw. Sonderaktion Krakau i z nimi wywieziony 10 XI t.r. do Wrocławia, a stamtąd 28 XI do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Zwolniony 8 II 1940 z grupą najstarszych profesorów, wrócił do Krakowa. Podczas okupacji utrzymywał się z lekcji prywatnych i prowadzenia wraz z żoną pracowni trykotarskiej. W r. szk. 1940/1 uczył matematyki w krakowskiej Szkole Handlowej, a także za wiedzą wybranych przed wojną władz UJ pracował w Institut für Deutsche Ostarbeit (tzw. Ostinstitut) jako kreślarz, rachmistrz i tłumacz sekcji leśnej. Skłoniła S-ego do tej pracy m.in. możliwość czuwania nad zasobami Zakł. Mineralogii i wg jego własnej relacji udało mu się ocalić od wywiezienia kilka cennych przyrządów. Od początku r. 1944 prowadził na tajnym UJ wykłady z chemii w Studium Farmaceutycznym, a od listopada t.r. także zajęcia z krystalografii i mineralogii na Wydz. Filozoficznym. Po wyzwoleniu Krakowa spod okupacji niemieckiej wrócił jesienią 1945 do pracy w Zakł. Mineralogii UJ oraz dodatkowych zajęć w krakowskim szkolnictwie średnim. Dn. 12 V 1947 habilitował się z krystalografii na podstawie przedwojennej pracy Przykład systematycznego opracowania… Ogłosił rozprawę Krystalizacja chlorku amonu z chlorkiem kadmu II („Arch. Mineralogiczne Tow. Nauk. Warsz.” 1947 z. 17) oraz prace popularyzatorskie, m.in. Kamienie szlachetne (Kr. 1946) i Meteoryty („Wszechświat” 1947 z. 9).

Dn. 1 IX 1948 został S. przeniesiony służbowo na Uniw. Łódz., gdzie jako zastępca profesora objął kierownictwo Zakł. Mineralogii i Krystalografii, a w maju 1949 także Katedrę Mineralogii i Krystalografii na Wydz. Matematyczno-Fizyko-Chemicznym. W r. 1949 otrzymał stypendium rządu holenderskiego i od 1 XI t.r. odbywał studia specjalistyczne z zakresu krystalografii u J. M. Bijvosta w Van’t Hoff Laboratorium w Utrechcie i Zakł. Krystalografii uniw. w Groningen. Wracając 12 VI 1950 do kraju samochodem razem z Ksawerym Pruszyńskim, został ciężko ranny w wypadku na autostradzie koło wsi Rhynern pod Düsseldorfem (kierujący pojazdem Pruszyński zginął) i przez kilka miesięcy przebywał w szpitalu w Hamm. Po rekonwalescencji w kraju wrócił do pracy 10 XI 1950. Pod koniec t.r. został członkiem zwycz. Łódzkiego Tow. Naukowego. Dn. 21 VII 1951 otrzymał nominację na profesora nadzwycz. Uniw. Łódz. Kontynuował badania nad strukturą kryształów (Stałe geometryczne i optyczne kryształów CuCl · 3CSN2H4, „Łódz. Tow. Nauk.” 1952 z. 20, Studia nad strukturą kryształów AgJO3, tamże 1952 z. 22) i nad metodyką prac badawczych, opracowując prostsze i sprawniejsze narzędzie badawcze niż przyrząd Wülfinga (O nowym przyrządzie do sporządzania orientowanych preparatów z kryształów, tamże 1952 z. 23). W l.n. głównym polem zainteresowań S-ego stała się krystalografia teoretyczna grup przestrzennych, m.in. opracował podstawy zastosowania teorii grup abstrakcyjnych, odkrył nadgrupę względem wszystkich krystalograficznych grup wielościennych, sprecyzował ujęcie elementów symetrii i ich niezmienników z uogólnieniem pojęć do przestrzeni n-wymiarowych oraz wprowadził permutacyjny algorytm mnożenia elementów symetrii. Opublikował m.in. skrypt Krystalografia (Ł. 1955) oraz prace An extension of the rotation group of the (Noncrystallographic) regular dodecahedron and its crystallographic importance („Bulletin de la Société des Sciences et des Lettres de Łódź” Vol. 12: 1961 nr 18) i Crystallographic regular polyhedral groups in multidimensional space (tamże Vol. 18: 1967 nr 4).

Dn. 30 IX 1966 przeszedł S. na rentę specjalną, przyznaną przez Prezesa Rady Ministrów, ale nadal działał w towarzystwach naukowych. Zainicjował powołanie utworzonej 26 III 1969 Komisji Krystalograficznej Wydz. III Łódzkiego Tow. Naukowego i został jej przewodniczącym. Był też członkiem założycielem powstałego 17 IV 1969 Polskiego Tow. Mineralogicznego. Zmarł nagle 2 VI 1969 w Łodzi, został pochowany w Krakowie na nowym cmentarzu Podgórskim (kw. XI–5–3).

S. był dwukrotnie żonaty. W pierwszym małżeństwie zawartym w r. 1925 z Bronisławą ze Smolków (1901–1958), nauczycielką nauczania początkowego miał troje dzieci: Marię (ur. 1927), żołnierza zgrupowania «Żelbet» AK, podporucznik czasu wojny, zamężną za Stanisławem Zygadlewiczem, Andrzeja (1928–1983), żołnierza zgrupowania «Żelbet» AK, uczestnika bitwy na Łabowej, architekta, konserwatora zabytków, znawcę i kolekcjonera militariów, autora m.in. publikacji „Płatnerze krakowscy” (W. 1987) i współautora kilkakrotnie wznawianego „Małego słownika terminologicznego dawnej architektury obronnej w Polsce” (Wr. 1974), i Wandę (ur. 1932), aktorkę Teatru Ludowego w Krakowie, zamężną za Jerzym Wrońskim. W r. 1963 ożenił się z Jadwigą Marią z Urbanów (ur. 1922), kierownikiem działu finansowego Przedsiębiorstwa Robót Instalacyjnych w Łodzi.

 

Grodziska K., Cmentarze Podgórza, Kr. 1992; – Bolewski A., Pierzchała H., Losy polskich pracowników nauki w latach 1939–1945, Wr. 1989; Czarniecki S., Zarys historii geologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, Kr. 1964 s. 93; Dybiec, UJ; Kronika Uniwersytetu Jagiellońskiego za lata akademickie 1945/1946–1955/1956, Red. L. Hajdukiewicz, Kr. 1971 s. 96; Sroka S., Działalność Polaków w Ostinstitut, w: Nauka polska wobec totalitaryzmów, W. 1994 s. 50; Uniwersytet Łódzki 1945–1970, Red. A. Kłoskowska, Ł. 1970 s. 97; Wyrok na Uniwersytet Jagielloński 6 listopada 1939, Red. L. Hajdukiewicz, Kr. 1989 s. 229–30 (fot.); – Barcik M., Kronika Sonderaktion Krakau, „Alma Mater” 2004 nr 64 (specjalny) s. 17; Gwiazdomorski J., Wspomnienia z Sachsenhausen, Kr. 1964 s. 273; Podstępne uwięzienie profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej (6 XI 1939 r.). Dokumenty, Oprac. J. Buszko, I. Paczyńska, Kr. 1995; Relacje pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego o ich losach osobistych i dziejach uczelni w czasie drugiej wojny światowej, Oprac. J. Michalewicz, Kr. 2005; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Łódz.” 1969 nr 132, 134, „Głos Robotn.” 1969 nr 135, „Mineralogia Polonica” Vol. 1: 1970 s. 79–82 (M. Grabowski, bibliogr. prac, fot.); – Arch. UJ: sygn. S II 619 (teczka osobowa, fot.), sygn. PKEN 26 (Kom. Egzaminacyjna dla Nauczycieli), sygn. WF II 504 (teczka doktorska), sygn. WMP 46 (teczka habilitacyjna); Arch. Uniw. Łódz.: Teczka osobowa S-ego (fot.); USC w Ł.: sygn. IV–280/1963 (akt ślubu), sygn. IV–789/1969 (akt zgonu); – Informacje córek S-ego, Marii Zygadlewicz z Nowego Sącza i Wandy Swaryczewskiej-Wrońskiej z Kr.

Dariusz Kukuć

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Roman Chociszewski

1837-02-28 - 1914-11-11
pisarz ludowy
 

Jan Fethke

1903-02-26 - 1980-12-16
reżyser filmowy
 

Tadeusz Leszek Pluciński

1926-09-25 - 2019-04-23
aktor filmowy
 

Leopold Julian Kronenberg

1849-07-27 - 1937-02-23
finansista
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Lucjan Sołtan

1906-05-02 - 1951-01-21
ksiądz rzymskokatolicki
 

Gustaw Józef Studnicki

1935-05-24 - 1999-05-15
matematyk
 

Wiktor Sukiennicki

1901-07-25 - 1983-04-10
prawnik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.