Stopa Antoni, pseud.: AS, As, Antoni Sygoń, Antoni Sygoń spod Babiej Góry, Biedni z Makowa, Boruta, Chłop spod Babiej Góry, Chłop ze wsi, Świtoniec, Jan Kwaśny, Jantek z Ostrysa, Jaźwiec, Kitaj, L.M., Leszczak, Walenty Sygoń (?); sam wymieniał jeszcze Ostrysiak i Racławiak (1849–1922), malarz, pisarz i działacz ludowy.
Ur. 5 VIII w przysiółku na górze Ostrysz koło Makowa (obecnie Maków Podhalański), w małorolnej rodzinie chłopskiej, był jednym z siedmiorga dzieci Józefa i Rozalii z Chudzików. Miał siostrę Rozalię (1852–1937).
Dzięki pomocy stryja Jana Kantego (1811–1873), od r. 1853 proboszcza w Brzesku, uczył się S. w szkole ludowej w Makowie, a następnie w gimnazjum w Tarnowie. Po ukończeniu szóstej klasy wyjechał do Krakowa, gdzie od r. 1872 studiował w Szkole Sztuk Pięknych (SSP), m.in. pod kierunkiem Jana Matejki; do jego kolegów należał Jacek Malczewski. Dn. z 10 III 1875 przeniesiony został z tzw. oddziału IV na malarstwo; 22 III t.r. otrzymał pierwszą nagrodę za rysunek Gladiator. T.r. zadebiutował jako poeta, publikując we „Włościaninie” wiersze: Pożegnanie (nr 13) i Wieś (nr 16). W r. 1876 porzucił studia. W tym czasie rozpoczął malowanie nowo zbudowanego kościoła św. Floriana w miejscowości Bachoř koło Přerova na Morawach; wykonana tam polichromia była jego pierwszą większą pracą malarską. Przez kilka lat po zakończeniu nauki w SSP mieszkał w Krakowie; wg własnego świadectwa („Słowo Pol.” 1912 nr z 17 X), pozował w tym czasie Matejce do postaci Litwina, godzącego włócznią w wielkiego mistrza na obrazie „Bitwa pod Grunwaldem” (1878). Współpracował z „Wieńcem” i „Pszczółką” ks. Stanisława Stojałowskiego, lecz gdy obrał on orientację rusofilską, zaniechał tych kontaktów. W l. osiemdziesiątych korespondował z Izydorem Kopernickim, któremu dostarczał opisy zwyczajów ludowych z okolic Makowa. W r. 1882 został aresztowany, następnie wydalony z Krakowa, wg wspomnień samego S-y, za udzielenie noclegów nihilistom rosyjskim (wg S. Pigonia za współpracę z «Proletariatem» Ludwika Waryńskiego) i zmuszony do powrotu do domu rodzinnego. Mieszkał w Ostryszu z siostrą Rozalią do śmierci. Został członkiem powstałego w r. 1895 Stronnictwa Ludowego i w jego organach: „Przyjacielu Ludu”, a po r. 1913 w „Piaście” zamieszczał artykuły i wiersze. Pisywał też do m.in. „Nowin”, „Prawa Ludu”, „Obrony Ludu”, „Kuriera Lwowskiego” i „Krytyki”. W swoich utworach przedstawiał sytuację ekonomiczną i edukacyjną wsi oraz wyrażał własne uczucia patriotyczne. Krakowski dziennikarz Piotr Wyrobek zanotował w poświęconym S-ie wspomnieniu, że zanosił jego teksty do redakcji „Naprzodu”, w którym publikowano je «podpisane przez Ignacego Daszyńskiego». Wg Andrzeja Matuszczyka S. w sierpniu 1912 spotkał się dwukrotnie z W. Leninem i S. Bagockim podczas ich pobytu w Makowie.
S. wykonał prace malarskie w ok. trzydziestu kościołach, m.in. w podkrakowskich Wróblowicach i Zielonkach (w r. 1913), a także w Alwerni, Chrzanowie, Oświęcimiu, Wadowicach, Żywcu, Makowie, Osielcu, Sidzinie i Czarnym Dunajcu (zachowała się tam polichromia z l. 1890–1918 ze scenami z życia Chrystusa i Marii, przedstawieniami świętych i dekoracją ornamentalną). Malował też obrazy do ołtarzy i feretronów oraz pejzaże i portrety. Jedno z jego płócien, przedstawiające oddział górali prowadzony przez rycerza z polskim sztandarem, przeznaczone do domu ludowego w Zawoi, zostało zreprodukowane na karcie pocztowej pt. „Przebudzenie wojska w Babiej Górze” i wydane nakładem Klemensa Piergiesa. W liście do Wyrobka opisał S. dwa «obrazy własnego pomysłu» o treści symboliczno-patriotycznej, nad którymi pracował ok. r. 1915; jeden przedstawiał «niby anioła, niby królową Jadwigę, ze skrzydłami husarza jako Polskę wysuwającą się z ruin zamczyska i oddającą chłopu sztandar polski i karabelę...», drugi – Matkę Boską Częstochowską na tronie, w towarzystwie husarzy i ubranych w kontusze aniołów, ku którym zmierza Polska z trzema legionistami. Wiele swych obrazów sprzedawał S. tanio okolicznym mieszkańcom. Jedną z ostatnich jego prac była naprawa obrazu Matki Boskiej, wykonana w r. 1920 w kościele paraf. w Makowie; być może łączy się z tą pracą jego wiersz Do Matki Boskiej („Wieś – Jej pieśń” 1934 nr 6). S. mógł być autorem rysunku (sygn. Stopa), wykonanego węglem i kredką z użyciem gwaszu, przedstawiającego ukrzyżowaną Polskę (wystawiony w r. 2000 na ekspozycji „Polonia Polonia” w gmachu Zachęty w Warszawie). S. zmarł 13 II 1922 (w niektórych opracowaniach błędny r. 1924), został pochowany na cmentarzu w Makowie; grób nie zachował się.
S. nie założył rodziny.
W Izbie Regionalnej im. Emila Wacyka w Makowie Podhalańskim znajdują się dwa obrazy S-y: Kościuszko (sygn. A.S. Ostrysz 1905) i Matka Boska (sygn. A. Stopa, niedatowany), nadto 15 plansz z jego projektami polichromii wnętrz kościelnych oraz szkice ołówkiem.
Literatura Pol. Enc., II; Nowak A., Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786–1985, Tarnów 2004 IV (dot. stryja S-y, Jana Kantego); Słown. pseudonimów, I–IV; – Polonia Polonia. Katalog wystawy w Galerii Sztuki Współczesnej Zachęta, W. 2000 s. 69, 140; – Burkot S., Marchołt na Parnasie, W. 1980; Pigoń S., Na drogach kultury ludowej, W. 1974; tenże, Wybór pisarzy ludowych, Wr. 1948 cz. 2; tenże, Zarys nowszej literatury ludowej, Kr. 1946; Matuszczyk A., Antoni Stopa (1854–1924) – pisarz, poeta i malarz okolic Makowa, „Zesz. o Makowie Podhalańskim” 1990 nr 3; tenże, Maków Podhalański i okolice. Monografia turystyczno-krajoznawcza, Maków Podhalański 1988; Skorupa A., Zabytkowe kościoły Niżniego Podhala, Kr. 2004; Ziejka F., Poeci, misjonarze, uczeni, Kr. 1998; – Hertz, Zbiór poetów pol., IV, VII; Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, I; Wyrobek P., Antoni Stopa, „Wieś” T. 3: 1946 nr 2 (30); tenże, Wspomnienia o Antonim Stopie, tamże nr 30 (58); – Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: Copiae metricarum natorum ecclesiae parochialia in Maków. Pro pago Maków. Ab anno 1826 usq. 1843 inclus., Ab anno 1844 usq. 1858 inclus.; B. Jag.: sygn. 10924 IV (mater. do biogr. S-y przesłane przez Wyrobka Pigoniowi); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: sygn. 2149 (mater. leksykogr. i bibliogr. J. Karłowicza ułożone przez J. Bystronia); B. Ossol.: sygn. 7192, 7193 (papiery B. i M. Wysłouchów); Muz. Tatrzańskie w Zakopanem: Teki biogr. Zborowskiego; Izba Regionalna im. E. Wacyka Tow. Przyjaciół Ziemi Makowskiej w Makowie Podhalańskim: Notatki, bruliony listów S-y, fot.; Paraf. rzymskokatol. Przemienienia Pańskiego w Makowie Podhalańskim: Liber natorum pro pago Maków ab anno 1837–1865, nr 68, s. 117, Liber mortuorum pro pago Maków ab anno 1906, nr 13 s. 169, Status animarum Maków.
Wiesław A. Wójcik