INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Antoni Szczerkowski     
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szczerkowski Antoni, krypt.: A.S., B-ski, pseud.: Bolesław, Bolesławski, Półjan (1881–1960), działacz socjalistyczny i związkowy, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej.

Ur. 15 V we wsi Gorzew (pow. łaski) w rodzinie chłopskiej, był synem Mateusza i Katarzyny z Kałużków.

Po ukończeniu trzech klas szkoły gminnej w Górce Pabianickiej (pow. łaski) uczył się S. od r. 1896 przez trzy lata tkactwa; wyzwolony na czeladnika, pracował krótko w zakładach rzemieślniczych w pow. łaskim. Następnie służył w armii rosyjskiej, ale po pięciu miesiącach został zwolniony z przyczyn zdrowotnych. Osiadł w Pabianicach i w sierpniu 1900 zatrudnił się tam jako tkacz w fabryce «Braci Baruchów». W r. 1905 wstąpił do Narodowego Związku Robotniczego i uczestniczył w powołaniu 23 XII 1906 w Pabianicach, związanego z tą partią Stow. Zawodowego Robotników Przemysłu Włóknistego «Jedność»; został wybrany do jego komisji rewizyjnej. Wobec niechętnego stosunku tych organizacji do ruchu rewolucyjnego, przeszedł w poł. r. 1907 do nielegalnej PPS-Frakcji Rewolucyjnej, a w r. 1908 do PPS-Lewicy, w której objął przewodnictwo pabianickiego komitetu. Był odtąd wielokrotnie zatrzymywany przez policję, m.in. za agitację socjalistyczną i kolportaż nielegalnych druków. Współpracował ze związanymi z PPS-Lewicą legalnymi wileńskimi czasopismami, redagowanymi przez Tadeusza Rechniewskiego: w l. 1910–11 z tygodnikiem „Nowe Życie” i w l. 1913–14 z dwutygodnikiem „Kuźnia”. Aresztowany 27 IV 1912 za działalność w nielegalnej partii, został po dwóch miesiącach zwolniony. W PPS-Lewicy był współorganizatorem zarejestrowanego 8 X 1913 Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Włóknistego Gub. Piotrkowskiej. Ponownie aresztowany podczas zebrania Związku w Łodzi, 7 XII t.r. został zwolniony dzięki staraniom posła PPS-Lewicy do IV Dumy, Eugeniusza Jagiełły. Pod koniec grudnia zaprzestał pracy w fabryce «Braci Baruchów», kontynuował natomiast działalność związkową. Dn. 4 I 1914 założył oddz. Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Włóknistego w Pabianicach i objął jego kierownictwo; 16 III t.r. reprezentował go na Zjeździe Związku w Łodzi.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej w sierpniu 1914 wszedł S. w skład Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS-Lewicy w Łodzi. Po zajęciu 6 XII 1914 miasta przez Niemców uczestniczył w założeniu 9 IV 1915 Robotniczego Stow. Spożywczego «Związkowiec» i wszedł do jego zarządu. W maju 1915 został członkiem zarządu Robotniczego Stow. Oświatowego «Światło». Prawdopodobnie na łódzkiej konferencji PPS-Lewicy (22–24 XII t.r.) został wybrany do Centralnego Komitetu Robotniczego partii; był jego członkiem do r. 1916, dążąc do poszerzenia programu o hasła niepodległościowe i współpracując z organem partii „Głosem Robotniczym”. Wraz z łódzkim Okręgowym Komitetem Robotniczym PPS-Lewicy, działając w ukryciu, organizował bojkot w r. 1916 przymusowej wywózki robotników do Niemiec. Dn. 28 VI t.r. został przewodniczącym Komisji Zjednoczonych Robotniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych, a na III Zjeździe Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Włóknistego (12 XI) w Łodzi wybrano go na prezesa Zarządu Głównego (funkcję tę sprawował do wybuchu drugiej wojny światowej). Dn. 7 X 1917 wszedł do zarządu filii Robotniczego Stow. Oświatowego «Światło» w Pabianicach. Był także współzałożycielem tamtejszego oddz. Stow. Domów Robotniczych. Krytykował aktywistyczną taktykę PPS; równocześnie dążył do współpracy z nielegalną SDKPiL. Do PPS zbliżył się po zawarciu przez państwa centralne 9 II 1918 w Brześciu Lit. pokoju z Ukraińską Republiką Ludową. Doprowadził do połączenia łódzkich i pabianickich spółdzielni robotniczych związanych z PPS oraz PPS-Lewicą, a w marcu i kwietniu t.r. do podporządkowania łódzkich związków zawodowych pracowników drzewnych, szewców i kamaszników, kierowanej przez PPS Komisji Centralnej Związków Zawodowych. Za współpracę z PPS sąd PPS-Lewicy wykluczył go w maju z partii. W czerwcu założył S. nielegalną Opozycję Robotniczą PPS-Lewicy, której program przedstawił w wydanych przez siebie w Łodzi pojedynczych numerach czasopism: w czerwcu w „Informatorze”, a 15 X w „Zagadnieniach chwili”. Włączył się w organizowanie spółdzielczości i na Zjeździe Związku Stowarzyszeń Spożywczych (1–4 XI) wszedł do Tymczasowego Sekretariatu Robotniczych Stowarzyszeń Spożywców. Po utworzeniu w nocy z 6 na 7 XI w Lublinie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej Ignacego Daszyńskiego S. uczestniczył 10 XI w Łodzi, wraz z m.in. Aleksandrem Napiórkowskim, w popierającej rząd demonstracji; wzywał na niej do rozbrajania Niemców. Tego dnia zainicjował powołanie w Pabianicach Rady Robotniczej, która dwa dni później przejęła władzę w mieście; został jej przewodniczącym. Jako reprezentant Zarządu Głównego Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Włóknistego wszedł w Łodzi 21 XI do Rady Robotniczej, opozycyjnej wobec Rady Delegatów Robotniczych m. Łodzi i Okolic, utworzonej przez PPS-Lewicę i SDKPiL. Wraz z całą Opozycją Robotniczą PPS-Lewicy wstąpił w grudniu do PPS i na XV Zjeździe tej partii w Warszawie (8–10 XII) został wybrany do jej Centralnego Komitetu Robotniczego; został wtedy także inspektorem okręgowym PPS w Pabianicach, w związku z czym zrzekł się przewodnictwa tamtejszej Rady Robotniczej. Współpracował odtąd z wydawanymi przez PPS dziennikami: „Łodzianinem” i warszawskim „Robotnikiem”. W przeprowadzonych 26 I 1919 wyborach do Sejmu Ustawodawczego otrzymał mandat z listy PPS w okręgu łódzkim; wstąpił do klubu parlamentarnego Związek Polskich Posłów Socjalistycznych i zasiadał w komisjach przemysłowo-handlowej i spółdzielczej. W dn. 23–25 III t.r. uczestniczył w Warszawie w konferencji związków zawodowych PPS; wszedł wtedy do Komisji Centralnej Związków Zawodowych, a w czerwcu do komisji porozumiewawczej dla zjednoczenia organizacji związkowych socjalistycznych i komunistycznych. Na XVI Kongresie PPS w Krakowie (23–28 IV) został członkiem komisji statutowo-organizacyjnej, ale nie wszedł do Centralnego Komitetu Wykonawczego, utworzonego w miejsce Centralnego Komitetu Robotniczego. Wybrany wtedy do Rady Naczelnej PPS i na stanowisko przewodniczącego Okręgowego Komitetu Robotniczego Łódź-Podmiejska tej partii z siedzibą w Pabianicach, pełnił obie funkcje nieprzerwanie do wybuchu drugiej wojny światowej. Współorganizował powołany 11 V Związek Robotniczych Klasowych Stowarzyszeń Spółdzielczych i wszedł do jego Rady Tymczasowej, a 13 VII został wybrany do wspólnej dla komunistów i socjalistów Komisji Centralnej Klasowych Związków Zawodowych. Pod koniec t.r. wznowił w Pabianicach działalność Robotniczego Stow. Oświatowego «Światło» oraz został członkiem Wydz. Związkowego PPS. Dążył do reaktywowania ruchu zawodowego włókniarzy i 24 XI był w Łodzi współzałożycielem Związku Zawodowego Robotników i Robotnic Przemysłu Włóknistego (od r. 1927 Włókienniczego); został przewodniczącym jego Zarządu Głównego i Komitetu Wykonawczego; również te funkcje pełnił nieprzerwanie do wybuchu drugiej wojny światowej. Po powołaniu 16 V 1920 w Warszawie Związku Stowarzyszeń Zawodowych wszedł do jego zarządu.

Dn. 13 VI 1920 został S. wybrany do Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS, ale za dystansowanie się od Rządu Obrony Narodowej Wincentego Witosa został z niego 28 VII t.r. wykluczony. Pod koniec wojny polsko-sowieckiej włączył się w Sejmie do prac nad ustawą o spółdzielczości (uchwalona 20 X). Wraz z Janem Kwapińskim i Kazimierzem Czapińskim opowiadał się we wrześniu i październiku t.r. za opuszczeniem koalicji rządowej i wspierał nurt lewicowy w PPS; mimo to poparł wykluczenie w marcu 1921 współpracującego z komunistami Jerzego Czeszejko-Sochackiego. Należał do utworzonej w r. 1922 przez Adama Pragiera nieformalnej grupy «Młot», mającej ograniczać w PPS wpływy Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego (grupa została rozwiązana w styczniu 1926). Wszedł do redakcji łódzkiego dwutygodnika „Włókniarz”, organu Związku Zawodowego Robotników i Robotnic Przemysłu Włóknistego oraz jego niemieckiej mutacji, miesięcznika „Der Textilarbeiter”, wydawanych w l. 1921–30 i 1933–9. We wrześniu 1921 ponownie wszedł do Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS, a w r. 1922 został wiceprzewodniczącym zarządu Związku Stowarzyszeń Zawodowych; obie te funkcje pełnił do wybuchu drugiej wojny światowej. Na Zjeździe Związku Zawodowego Robotników i Robotnic Przemysłu Włóknistego (19–21 VI 1921) oraz na II Kongresie Związku Stowarzyszeń Zawodowych (25–27 V 1922) postulował taktykę lewicową, przy jednoczesnym zwalczaniu komunistów. Od 20 do 26 IV 1922 uczestniczył w Rzymie w II Kongresie Międzynarodowej Federacji Związków Zawodowych. W wyborach do Sejmu przeprowadzonych 5 XI t.r. otrzymał mandat z listy państw. PPS; wszedł do klubu Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów oraz do sejmowych komisji: dla badania kryzysu przemysłowego i przemysłowo-handlowej; został też przewodniczącym komisji spółdzielczej. Wstąpił do powołanego 21 I 1923 przez PPS Tow. Uniw. Robotniczego (TUR). Podczas rozpoczętego 12 VII t.r. strajku w przemyśle włókienniczym łagodził postulaty robotników i 21 VII podpisał z pracodawcami umowę kończącą strajk. W październiku przeciwstawił się radykalizacji ruchu strajkowego, po czym opowiedział się przeciw proklamowaniu 5 XI strajku generalnego (S. traktował strajki jako ostateczność, po wyczerpaniu innych możliwości rozwiązania konfliktu). Opublikował artykuł Z dziejów opozycji niepodległościowej w P.P.S. Lewicy („Księga pamiątkowa P.P.S.”, W. 1923). W dn. 2–6 VI 1924 uczestniczył w III Kongresie Międzynarodowej Federacji Związków Zawodowych w Wiedniu. T.r. wszedł do Tymczasowej Rady Spożywców Związku Robotniczych Klasowych Stowarzyszeń Spółdzielczych. W działalności związkowej i parlamentarnej domagał się zwiększenia kredytów dla przemysłu, regulacji cen i zwiększenia płac; poparł także ustawę o ubezpieczeniach na wypadek bezrobocia z 18 VII t.r. Dn. 20 V 1925 został przewodniczącym Rady Miejskiej Pabianic.

Dn. 14 V 1926 poparł S. przewrót Piłsudskiego. Wraz z m.in. Zygmuntem Zarembą redagował od maja do listopada t.r. organ łódzkiego Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS „Sztandar Pracy”. Na III Zjeździe TUR (2–3 II 1927) został wybrany do jego Zarządu Głównego. W grudniu 1926, jako jeden z pierwszych działaczy PPS, postulował przejście tej partii do opozycji, a 4 II 1927 głosował w Sejmie przeciw pozbawieniu immunitetu posłów Białoruskiej Włościańsko-Robotniczej Hromady i Niezależnej Partii Chłopskiej. W okręgu łódzkim współorganizował strajk w przemyśle włókienniczym i po jego rozpoczęciu 7 III 1927 wszedł do Międzyzwiązkowej Komisji Strajkowej; wobec uzyskania podwyżek płac, zgodził się wbrew komunistom na zakończenie strajku 21 III t.r. W maju poparł przejście PPS do opozycji. Uczestniczył w IV Kongresie Międzynarodowej Federacji Związków Zawodowych w Paryżu (1–6 VIII), po czym był od r. 1928 członkiem Rady Generalnej Międzynarodowego Stow. Robotników Włókienniczych w Londynie. W wyborach do Sejmu 4 III t.r. uzyskał ponownie mandat z listy państw. PPS. W Sejmie należał do klubu Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów; pracował w komisjach przemysłowo-handlowej i ochrony pracy. Wraz z m.in. Emilem Zerbe dążył do podniesienia wysokości zasiłków dla bezrobotnych i wydłużenia czasu ich pobierania. Dn. 19 V w Pabianicach blok centroprawicowy w Radzie Miejskiej odwołał S-ego z funkcji przewodniczącego. W kierownictwie PPS należał obok Zaremby, Pragiera i Adama Ciołkosza do grupy wykluczającej możliwość kompromisu z sanacją. Mimo to, podczas strajków włókniarzy w Łodzi (21–24 IX i 15–22 X), którymi kierował, był przez komunistów oskarżany o ugodowość. W r. 1929 poparł wraz z PPS powstanie Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu (Centrolew). Od 20 I 1930 do 22 VI 1933 kierował Wydz. ds. Młodzieży Komisji Centralnej Związków Zawodowych, a w dn. 7–11 VII 1930 uczestniczył w V Kongresie Międzynarodowej Federacji Związków Zawodowych w Sztokholmie. W wyborach do Sejmu 16 XI t.r. zdobył mandat z okręgu łódzkiego z listy Centrolewu. W Sejmie nadal pracował w komisjach przemysłowo-handlowej i ochrony pracy. Swoje wystąpienia parlamentarne opublikował jako broszury: Klasa robotnicza w obliczu nędzy i głodu (Ł. 1930) oraz W kleszczach głodu (Kr. 1931). Przewodniczył polskiej delegacji na XIII Kongres Międzynarodowego Zrzeszenia Włókniarzy w Berlinie (17–22 VIII 1931). Podczas trwającego 6 III – 3 IV 1933 w okręgu łódzkim strajku powszechnego włókniarzy, dążył do współdziałania z komunistami, a na Zjeździe Związku Zawodowego Robotników i Robotnic Przemysłu Włókienniczego w Łodzi (30 IX – 1 X t.r.) wezwał do wyboru wspólnych komitetów robotniczych w fabrykach. W Sejmie bezskutecznie przeciwstawiał się ustawom ograniczającym prawa pracownicze i socjalne; swe wystąpienia parlamentarne w tych kwestiach ogłosił w kolejnej broszurze Bezrobotni w walce o prawo do życia (Ł. 1934). Zwalczał ordynację wyborczą z 8 VI 1935, ale był przeciwnikiem bojkotu wyborów wyznaczonych na 6 IX t.r. Z prokomunistycznymi związkami zawodowymi współpracował również podczas strajku powszechnego włókniarzy okręgu łódzkiego (2–15 III 1936); wszedł wtedy do Głównej Komisji Strajkowej. W r. 1936 został wybrany na wiceprezydenta Pabianic i w r.n. uczestniczył w Zjeździe Związku Miast Polskich. W dn. 3–7 VII 1939 brał udział w Kongresie Międzynarodowego Zrzeszenia Włókniarzy w Sztokholmie.

W okresie okupacji niemieckiej wstąpił S. w październiku 1939 do tajnej Organizacji Orła Białego i działał w zarządzie jej okręgu łódzkiego. W listopadzie t.r. został aresztowany przez Gestapo i przez trzy miesiące był więziony w obozie na Radogoszczu w Łodzi. Przedostał się następnie do Generalnego Gubernatorstwa i w Warszawie nawiązał kontakt z Antonim Zdanowskim, który w marcu 1943 wprowadził go do PPS-Wolność, Równość, Niepodległość (PPS-WRN). Dn. 5 VI t.r. wszedł do Centralnego Komitetu Wykonawczego tej partii, a w r. 1944 został członkiem jej Wydz. Zawodowego. W działającym przy Delegaturze Rządu na Kraj Komitecie ds. Związków Zawodowych organizował sieć związkowych komitetów fabrycznych. Po wybuchu powstania warszawskiego 1944 r. współredagował do końca sierpnia t.r. na Starym Mieście organ warszawskiego Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS-WRN, dziennik „Warszawiankę”. Po upadku powstania został w październiku wywieziony przez Niemców do obozu w Pruszkowie, a następnie w okolice Kielc.

Po zakończeniu okupacji niemieckiej wrócił S. w lutym 1945 do Pabianic. Wraz z m.in. Zarembą i Zygmuntem Żuławskim wziął udział w Krakowie 15 III t.r. w obradach Rady Naczelnej PPS (wybranej jeszcze w r. 1937), na której postanowiono kontynuować działalność konspiracyjną PPS-WRN. Jako członek Centralnego Komitetu Wykonawczego uczestniczył (10–13 VII 1945) w pertraktacjach z legalną PPS o warunkach połączenia obu partii. Gdy jednak pod koniec września 1945 Centralny Komitet Wykonawczy PPS przedstawione warunki odrzucił, S. razem z Zarembą i Żuławskim utworzył w październiku t.r. Polską Partię Socjalno-Demokratyczną. Po odmowie rejestracji nowej partii przez władze poparł w listopadzie t.r. (wbrew Zarembie) taktykę Żuławskiego, zalecającą indywidualne wstępowanie do PPS i w konsekwencji w marcu 1946 został do tej partii przyjęty. Od 1 IV t.r. pracował w Związku Gospodarczym Spółdzielni RP «Społem» w Łodzi, a od 6 XII jako instruktor w jego oddziale w Pabianicach. W r. 1947 rozpowszechniano pogłoskę o inspirowaniu przez niego strajku włókniarek łódzkich. Dn. 31 III 1948 został zwolniony z pracy (pozbawiony środków do życia, utrzymywał się z wyprzedaży rzeczy osobistych), a 6 X t.r. usunięty z PPS. Zrehabilitowany po przełomie politycznym w październiku 1956, wstąpił 18 X t.r. do PZPR. Wszedł w skład Miejskiej Rady Narodowej w Pabianicach i podjął pracę w jej komisji gospodarki komunalnej. Powierzono mu honorową prezesurę oddziału pabianickiego ZBoWiD oraz przyznano rentę dla zasłużonych działaczy. W opinii Zaremby S. «uosabiał ideał proletariusza oddającego się całą duszą sprawie wyzwolenia swojej klasy [...]. Klasowa, ostro zarysowana świadomość nie zasłoniła mu szerokiego horyzontu życia narodowego». Zdaniem Pragiera był S. «człowiekiem niezrównanej prawości, nie miał śladu ambicji osobistej, która tak często cechowała przywódców ruchu zawodowego». Opinia Józefa Chruścika przypisująca S-emu prowadzenie opozycyjnej walki w PPS-Lewicy «przy pomocy antysemickich i antyinteligenckich plotek» jest odosobniona. S. zmarł 18 X 1960 w Pabianicach, został pochowany na cmentarzu rzymskokatolickim przy ul. Kilińskiego. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości (1937).

S. był żonaty z Balbiną Lewandowską, działaczką PPS-Lewicy, a następnie PPS i TUR; małżeństwo było prawdopodobnie bezdzietne.

 

Dopart A., Stary cmentarz katolicki w Pabianicach 1824–2004, Pabianice 2008; Kaszubina W., Bibliografia prasy łódzkiej 1863–1949, W. 1967; Kormanowa, Mater. do bibliogr. 1866–1918; Kormanowa, Mater. do bibliogr. 1918–1939; Kto był kim w Drugiej RP? Słown. pseudonimów, IV; – Wiedza – Nowe Życie – Światło – Kuźnia 1906–1914, Oprac. J. Czachowska, A. Czachowski, Wr. 1956; – Dunin-Wąsowicz K., Polski ruch socjalistyczny 1939–1945, W. 1993; Dymek B., Niezależna Partia Chłopska (1924–1927), W. 1972; Dzieje Pabianic, Red. G. Missalowa, Ł. 1968 s. 216, 236, 243, 245, 249–51, 253, 255, 257, 266, 269–70, 283, 285, 290, 292, 294, 301, 306, 318, 332, 359; Głowacki B., Polityka Polskiej Partii Socjalistycznej 1929–1935, W. 1979; Hass L., Organizacje zawodowe w Polsce 1918–1939, W. 1963; Kalicka F., Międzynarodowa Federacja Związków Zawodowych, W. 1978; Karwacki W. L., Łódzka organizacja PPS-Lewicy 1906–1919, Ł. 1964; Kasprzakowa J., Ideologia i polityka PPS-Lewicy w latach 1907–1914, W. 1965; Kieszczyński L., Ruch strajkowy w przemyśle włókienniczym okręgu łódzkiego w latach kryzysu gospodarczego 1924–1939, Ł. 1969; Kowalski J., Trudne lata. Problemy rozwoju polskiego ruchu robotniczego 1929–1935, W. 1966; Kronika ruchu zawodowego w Polsce, W. 1972; Michałowski S., Myśl polityczna Polskiej Partii Socjalistycznej (1918–1939), L. 1994 s. 204, 221, 234, 240, 286; Mroczka L., Łódzka organizacja Polskiej Partii Socjalistycznej w latach 1918–1926, Ł. 1971; Niedziałkowski M., [Życiorys S-ego], „Robotnik” 1932 nr 42 s. 3; Piechowicz S., Związek Robotniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych, W. 1963; Pluta-Czachowski K., Organizacja Orła Białego, W. 1987 s. 98, 190; Reiss A., Z problemów odbudowy i rozwoju organizacyjnego PPS 1944–1946, W. 1971; Syzdek B., Polska Partia Socjalistyczna w latach 1944–1948, W. 1974; Świetlikowa F., Komunistyczna Partia Robotnicza Polski 1918–1923, W. 1968; Tomicki J., Lewica socjalistyczna w Polsce 1918–1939, W. 1982; tenże, PPS 1892–1948, W. 1982; Tych F., PPS-Lewica w latach wojny 1914–1918, W. 1960; Tymieniecka A., Polityka PPS w latach 1924–1928, W. 1969; Wachowska B., Antoni Szczerkowski (1881–1960), „Kwart. Hist. Ruchu Zawodowego” 1985 nr 3–4 s. 181–206; taż, Z działalności związkowej Antoniego Szczerkowskiego (1881–1960), „Roczn. Łódz.” T. 36: 1986 s. 99–114; Więch K., Polska Partia Socjalistyczna 1918–1921, W. 1978; tenże, Polska Partia Socjalistyczna w pierwszych latach parlamentaryzmu 1921–1923, W. 1987; Żarnowski J., Polska Partia Socjalistyczna w latach 1935–1939, W. 1965; – Chruścik J., Wspomnienia robotnika – działacza PPS-Lewicy, KPRP i PPR, „Z pola walki” 1970 nr 4 s. 120, 123–5; Ciołkoszowa L., Spojrzenie wstecz, Paryż 1995; Mościcki–Dzwonkowski, Parlament RP 1919–27, s. 281 (fot. tabl. XXVI); „My tu żyjemy jak w obozie warownym”. Listy PPS-WRN, Warszawa–Londyn 1940–1945, Londyn 1992; NKWD i polskie podziemie 1944–1945. Z „teczek specjalnych” Józefa W. Stalina, Kr. 1998; Pragier A., Czas przeszły dokonany, Londyn 1966; Pużak K., Wspomnienia 1939–1945, „Zesz. Hist.” (Paryż) 1977 nr 441 s. 4, 39, 51, 91; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7; Rzepecki, Sejm 1919, s. 126 (fot.), s. 128, 277, 279, 287; Zaremba Z., Wojna i konspiracja, Londyn 1957 s. 46; tenże, Wspomnienia. Pokolenia przełomu, Wr. 1983; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1960: „Dzien. Łódz.” R. 16 nr 250, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” nr 280 (A. Ciołkosz), „Głos Robotn.” R. 16 nr 250, 252, „Trybuna Ludu” R. 13 nr 293; – AAN: sygn. 391 (spuścizna S-ego), sygn. 852 k. 33, sygn. 853 k. 80, sygn. 854 k. 28, sygn. 856 k. 87, sygn. 1130 k. 122, sygn. 1138 k. 99, 178, 217, 246, sygn. 1140 k. 270, 288, 292, 346, sygn. 1214 k. 12, 35, 58 (MSW), sygn. 1373 k. 5 (Ambasada RP w Londynie), sygn. 305/VI–3 pdt. 5 k. 7 (Arch. PPS), Zw. Weteranów Walk Rewol. 1905–18, t. 7 k. 82; AGAD: sygn. 7995 k. 159 (Prokurator Warsz. Izby Sąd.); CAW: Akta Krzyża Niepodległości (Rozporządzenie prezydenta RP z 26 X 1937); – Informacje Aleksandra Kochańskiego z W.

Alicja Pacholczykowa

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Anatol Stern

1899-10-24 - 1968-10-19
krytyk literacki
 

Jan Maklakiewicz

1899-11-24 - 1954-02-07
kompozytor
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Anna Smoleńska

1920-02-28 - 1943-03-19
harcerz
 

Bolesław Londyński

1855-01-05 - 1928-09-30
tłumacz
 

Kazimierz Czarnik

1859-01-22 - 1931-01-12
adwokat
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.