Malawski Artur (1904–1957), kompozytor, dyrygent, pedagog. Ur. 4 VII w Przemyślu, był jedynym synem Mariana Kornela, radcy skarbowego w Starym Samborze, a następnie w Brodach i Zaleszczykach, oraz Matyldy Idy Theobald, nauczycielki gry na fortepianie. Ojciec jego grał na skrzypcach, flecie, gitarze i cytrze. Od 7 roku życia M. uczył się gry na skrzypcach u prywatnych nauczycieli oraz u matki gry na fortepianie. W Przemyślu uczęszczał do szkoły podstawowej, a następnie do gimnazjum. W r. 1920 przeniósł się, wraz z matką, do Krakowa i wstąpił do Konserwatorium tamtejszego Tow. Muzycznego, do klasy skrzypiec Jana Chmielewskiego, kontynuując obok tego naukę w gimnazjum. W czasie nauki w konserwatorium wielokrotnie występował publicznie zarówno w zespołach kameralnych, jak i jako solista na popisach uczniów konserwatorium i na innych koncertach, głównie w Krakowie. Dn. 20 VI 1928 M. ukończył ze srebrnym medalem konserwatorium w zakresie gry skrzypcowej, a następnie został powołany na stanowisko wykładowcy gry na skrzypcach i teorii w tejże uczelni (1928–36). Równocześnie w l. 1929–30 wykładał w Śląskiej Szkole Muzycznej w Katowicach, a w l. 1930–2 – w Żeńskim Seminarium Nauczycielskim w Krakowie. Obok działalności pedagogicznej M. występował w tym okresie jako wykonawca w koncertach kameralnych oraz jako solista. W r. 1934 na skutek «przećwiczenia» lewej ręki musiał zaprzestać działalności koncertowej
W r. 1936 M. przeniósł się do Warszawy, gdzie rozpoczął studia w konserwatorium w klasie kompozycji K. Sikorskiego i dyrygentury W. Bierdiajewa. Studia ukończył z odznaczeniem w czerwcu 1939, przedstawiając jako pracę dyplomową I część symfonii i kantatę na sola, chór i wielką orkiestrę symfoniczną, pt. Wyspa Gorgon do słów T. Micińskiego. W lipcu 1939 M. otrzymał w drodze konkursu nominację na Dyrektora Instytutu Muzycznego im. S. Moniuszki w Lublinie oraz dyrygenta orkiestry i chóru tamtejszego Tow. Muzycznego. W związku z tym w sierpniu 1939 przeniósł się do Lublina, gdzie zastał go wybuch wojny. W l. 1940–1 przebywał w Tarnopolu, pracując jako wykładowca teorii, dyrygentury i skrzypiec w szkole muzycznej, a następnie wrócił do Lublina, gdzie organizował konspiracyjne koncerty dla Polaków. Występowali na nich m. in. E. Umińska, E. Bandrowska Turska, W. Lutosławski, W. Kędra i in. W r. 1944, na skutek rosnących represji gestapo, musiał opuścić Lublin i przeniósł się do Czarnego Dunajca; powstał tu szkic partytury późniejszych Wierchów. W r. 1945 M. wrócił do Krakowa i rozpoczął pracę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej, początkowo jako wykładowca teorii, a następnie profesor kompozycji i dyrygentury. Pracę tę kontynuował do 22 XI 1957. Ponadto w l. 1950–4 był wykładowcą dyrygentury w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. M. wykształcił wielu wybitnych kompozytorów i dyrygentów, jak K. Penderecki i B. Schäffer oraz J. Semkow, J. Katlewicz, K. Missona, S. Marczyk, S. Has, J. Ambros i in. Obok działalności pedagogicznej, zajmował się w tym czasie dyrygowaniem. Prezentował przede wszystkim własne utwory, a z dzieł innych kompozytorów szczególnie chętnie dyrygował symfoniami L. Beethovena i J. Brahmsa.
Główną domeną działalności M-ego była jednak kompozycja. Zaczął komponować już w r. 1920, ale publiczny debiut kompozytorski przypadł na r. 1928, kiedy otrzymał I nagrodę na konkursie kompozytorskim w Krakowie za utwór Bajka na skrzypce i fortepian. Wczesne jego utwory charakteryzują się jeszcze wyraźnym wpływem kompozytorów poprzednich generacji, zwłaszcza Debussy’ego i Szymanowskiego, jakkolwiek zaznaczają się już pewne rysy indywidualne. Należą tu m. in.: Allegro capriccioso, Sinfonietta, Wariacje symfoniczne. W utworach późniejszych, pochodzących mniej więcej z czasów wojny, następuje krystalizacja własnego języka kompozytorskiego (m. in. I symfonia, II kwartet smyczkowy i wersja Wierchów). Najwybitniejsze dzieła M-ego, jak np. Toccata na małą orkiestrę, Etiudy symfoniczne na fortepian i orkiestrę, Toccata w formie wariacji na fortepian i orkiestrę, Uwertura oraz nowa wersja Wierchów, powstały po wojnie. Charakteryzują się one dużą zwartością, organicznością formy, dzięki konsekwentnie stosowanej technice wariacyjnej i kontrapunktycznej oraz oryginalnym językiem orkiestrowym, w którym czynnik metro-rytmiczny i kolorystyczny wydobywa się na plan pierwszy. W tym okresie M. konsekwentnie odchodzi od ekspresji typu romantycznego. Powraca do niej natomiast w ostatnich swych kompozycjach (Trio fortepianowe, II symfonia, Hungaria). Stanowią one jakby syntezę dotychczasowych zdobyczy kompozytora. M. był najwybitniejszym twórcą w muzyce polskiej po Karolu Szymanowskim. Dokonał w swej twórczości syntezy tradycji Szymanowskiego ze zdobyczami współczesnego języka muzycznego. Zaznaczają się w niej tendencje typowe dla muzyki I połowy XX wieku: klasycystyczne i folklorystyczne, przy czym zainteresowania folklorem dotyczą przede wszystkim folkloru góralskiego (Wierchy, Stara baśń, Tryptyk góralski). Muzykę M-ego cechuje duża intensywność melodyczna i znaczna rola czynnika rytmicznego.
M. jest autorem wielu utworów orkiestrowych (2 symfonie 1944, 1956, Allegro capriccioso, 1929, Sinfonietta na małą orkiestrę, 1936, Wariacje symfoniczne, 1937, Toccata na małą orkiestrę, 1947, Uwertura, 1948, Tryptyk góralski na małą orkiestrę 1950, Suita popularna, 1952, Hungaria, 1957, Etiudy symfoniczne na fortepian i orkiestrę, 1947, Toccata z fugą w formie wariacji, 1949), kameralnych (m. in. 2 kwartety smyczkowe, Trio fortepianowe 1953), utworów na skrzypce i fortepian (m. in. Bajka, 1928, Burleska, 1940, Mazurek, 1950, Sonata na tematy Janiewicza, 1951, Andante i Allegro, 1951), fortepianowych (Mazurek, 1946, Pięć miniatur, 1947), pieśni na głos i fortepian, utworów chóralnych, kantat (Wyspa Gorgon, 1939, Stara Baśń, 1950), baletu-pantomimy Wierchy na głosy solowe, chór i orkiestrę (1950) oraz wielu ilustracji do sztuk teatralnych i filmów.
Ponadto M. brał czynny udział w polskim życiu muzycznym, uczestnicząc w jury wielu konkursów kompozytorskich, był prezesem Krakowskiego Oddziału Związku Kompozytorów Polskich oraz prezesem Sekcji Polskiej Międzynarodowego Tow. Muzyki Współczesnej (1948–51). Był laureatem wielu nagród i wyróżnień na konkursach kompozytorskich: I nagrody Sekcji Muzyki Współczesnej Tow. Bratniej Pomocy uczniów Konserwatorium Krakowskiego za utwór Bajka na skrzypce i fortepian (1928), nagrody za projekt hejnału «Dni Krakowa» (1938), II nagrody za Wariacje symfoniczne i III nagrody za utwór Toccata z fugą w formie wariacji na chopinowskim konkursie kompozytorskim (1949), wyróżnienie na krajowym konkursie na hymn olimpijski (1954) oraz wyróżnienia na chopinowskim konkursie kompozytorskim za Tryptyk góralski (1949). Ponadto otrzymał nagrody: woj. krakowskiego za całokształt działalności, w szczególności za organizowanie w czasie okupacji koncertów polskich w Lublinie (1946), państwową III stopnia za Wierchy (1952), ministra kultury i sztuki za Etiudy symfoniczne i Trio fortepianowe (1955), państwową II stopnia za twórczość i działalność w minionym 10-leciu (1955), muzyczną m. Krakowa (1957), Związku Kompozytorów Polskich (1956).
Zmarł M. 26 XII 1957 w Krakowie, pochowany został w Kwaterze Zasłużonych na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony Orderem Sztandaru Pracy II kl. (1956). Żonaty od r. 1931 z Anną Darowską, uczennicą konserwatorium muzycznego, dzieci nie miał.
Die Musik in Geschichte und Gegenwart, Kassel 1960 VIII 1539–40 (Z. Lissa); Leksykon kompozytorów XX wieku, Kr. 1965 II (fot.); Słownik Muzyków Polskich, Kr. 1967 II; – A. M., życie i twórczość. Praca zbiorowa. Pod red. B. Schäffera, Kr. 1969; Bacewiczówna G., Baird T., Rowicki W., Baranowski M., Wspominając A. M-ego, „Ruch Muzycz.” 1958 nr 6; Gorczycka M., „Trio fortepianowe” A. M-ego, „Muzyka” 1962 nr 4; Kisielewski S., Po pierwszym wrażeniu, „Ruch Muzycz.” 1958 nr 6; Pociej B., „Hungaria” A. M-ego, tamże nr 7; tenże, „Symfonia” A. M-ego, tamże nr 6; Rutkowski B., Po zgonie A. M-ego, tamże; Schäffer B., A. M., tamże; Stankiewicz A., Folklor góralski w „Wierchach” M-ego, „Muzyka” 1962 nr 4; – Wysocki T., Rozmowa z A. M-m, „Ruch Muzycz.” 1958 nr 6; – Informacje żony M-ego.
Zofia Chechlińska