Karski Augustyn h. Jastrzębiec (ok. 1765 – 1. poł. XIX w.), działacz powstania kościuszkowskiego, sekretarz generalny Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji, nadzwyczajny radca stanu. Najmłodszy syn Michała, podkomorzego różańskiego, posła na sejmy, i Anny z Glinków. Dokładniejsze informacje o życiu i działalności K-ego odnoszą się do okresu powstania kościuszkowskiego. Wcześniej już K. wstąpił na drogę urzędniczą, o czym zdaje się świadczyć jeden z aktów insurekcyjnych, wymieniający K-ego w grupie «dawnych oficjalistów policyjnych, skarbowych i prowizorów szpitalnych». Wnosząc z jego funkcji powstańczych, można przypuszczać, że był urzędnikiem policyjnym lub skarbowym. Do powstania 1794 r. K. przystąpił najpóźniej bezpośrednio po zwycięstwie insurekcji warszawskiej, podpisał bowiem „Akces obywatelów i mieszkańców Ks. Mazowieckiego”. Nie wiemy natomiast, czy uczestniczył w walkach w stolicy 17 i 18 IV. Już 27 IV Rada Zastępcza Tymczasowa powołała K-ego na stanowisko asesora w tworzonej właśnie Dyrekcji Wykonawczej Departamentu Policji, lecz funkcji tej nie pełnił długo. Dn. 5 V prosił Radę, by wraz z wojskiem, które będzie osłaniało akcesy ziem Ks. Mazowieckiego, wysłała «kogo z obywateli… do stania się pomocą komendantowi wysłanemu» i – jako «w tamtym zrodzony kraju, od mieszkańców znany, pozycji miejscowej znajomy» – sam ofiarował się do tej misji. Rada ofertę przyjęła i już następnego dnia wysłała K-ego do ziem: łomżyńskiej i różańskiej, z zadaniem przyspieszenia ich akcesów do powstania, zorganizowania miejscowych władz i pomagania im w realizacji zarządzeń dotyczących zwłaszcza rozwoju sił zbrojnych.
W praktyce K. mógł działać tylko w ziemi łomżyńskiej. W Ostrołęce zastał już «kilkaset ochotników» pod komendą J. i N. Zielińskich oraz S. Wosińskiego, odpierających własnymi siłami nieprzyjaciela. K. jednak zignorował wcześniejsze akcesy ziemi (z 26 IV i 3 V) i 15 V przeprowadził w Ostrołęce jeszcze jeden akces. W ciągu maja raportował o ruchach nieprzyjaciela i alarmowaniu Ostrołęki; domagał się przysłania komend regularnych, niezbędnych również do zamierzonego przeniesienia powstania za Narew i pozyskania Kurpiów. Pod koniec t. m. K. powrócił do Warszawy, gdzie nazbyt optymistycznie przedstawił osiągnięcia organizacyjno-wojskowe ziemi łomżyńskiej, gotowość do walki Kurpiów, a przede wszystkim ogółu obywateli. Dn. 2 VIII Rada Najwyższa Narodowa powołała K-ego na stanowisko jednego z siedmiu faktycznych, płatnych dyrektorów utworzonej wówczas Dyrekcji Biletów Skarbowych. K. należał do aktywniejszych dyrektorów, uczestniczył w większości sesji Dyrekcji. Dn. 12 VIII wszedł do komisji dla natychmiastowego wypuszczenia biletów zdawkowych (5, 10, 20 gr i 1 zł). Dn. 24 X K. został jednym z dyrektorów Inspekcji Biletów Skarbowych, powołanej na miejsce Dyrekcji. Podobno K. był ponadto w toku powstania członkiem Komisji Porządkowej Księstwa Mazowieckiego.
Nie znamy losów K-ego po upadku insurekcji. U początków Księstwa Warszawskiego K. otrzymał od ks. Józefa Poniatowskiego upoważnienie do zorganizowania i pobierania ofiar na rzecz wojska pol. Dn. 3 III 1807 r. Komisja Rządząca mianowała go członkiem Izby Administracyjnej Departamentu Płockiego, a 1 IX t. r. przekazywała marszałkowi Davout jego raport o nadużyciach dokonywanych przez wojska francuskie w Ostrołęce. Nie wiemy, odkąd K. był radcą Ministerium Spraw Wewnętrznych Ks. Warsz. Funkcję tę pełnił do 14 II 1816 r., kiedy to namiestnik Król. Pol. mianował go sekretarzem generalnym Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. Na tym stanowisku widzimy K-ego jeszcze w lipcu 1831 r. Rada Administracyjna powierzała mu też zastępstwa (na czas ich nieobecności) dyrektorów generalnych Wydziałów Policji i Poczt (1817 i 1818) oraz Przemysłu, Kunsztów i Handlu (1817 i 1819 – w związku z wyjazdami S. Staszica na lustracje zakładów górniczych). Z obowiązków służbowych K. wywiązywał się zapewne dobrze, skoro 23 XI 1819 r. został mianowany nadzwycz. referendarzem stanu, a 8 V 1827 r. postąpił na stanowisko nadzwycz. radcy stanu. Trzy dni wcześniej Rada Stanu wezwała K-ego i Andrzeja Zamoyskiego «do ciągłego w Radzie Stanu zasiadania» do czasu jej reorganizacji i reprezentowania w niej Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji, ponieważ dyrektorowie generalni z tej komisji nie zawsze mogli uczestniczyć w ogólnych zgromadzeniach.
Nie jest znana całość stanu majątkowego K-ego. Wiadomo, że już wcześniej był dzierżawcą «znacznego klucza rządowego», w r. zaś 1824 uzyskał zatwierdzenie kontraktu na wieczystą dzierżawę wójtostwa Maków w ekonomii różańskiej. W r. 1826, jako sukcesor zmarłego właśnie Stanisława Karskiego, otrzymał po nim od Rady Administracyjnej dobra pojezuickie Szelkowo w pow. pułtuskim w wieczyste posiadanie «z warunkiem dopełnienia zobowiązań konstytucjami dawnymi przepisanych». Brak podstaw do sądzenia o społeczno-politycznych poglądach K-ego. Ale zapewne to, iż sam był dzierżawcą, tłumaczy fakt, że w sporach chłopów z dzierżawcami K. popierał tych ostatnich; wyzyskując swoje stanowisko urzędowe, przyczynił się do pozbawienia urzędu podprefekta pow. ostrołęckiego Kazimierza Łagiewnickiego (1816), który przychylnie ustosunkowywał się do skarg chłopskich.
Dalsze losy K-ego nie są znane. Wiadomo jeszcze, że już w r. 1794 był żonaty z Teklą z Jasieńskich, córką Stanisława, stolnika wyszogrodzkiego (A. M. Skałkowski omyłkowo podaje ją jako matkę K-ego). W r. 1820 K. był członkiem loży kapitularnej «Rycerze Gwiazdy», w której miał IV stopień rytu siedmiostopniowego, oraz był członkiem czynnym loży «Bracia Zjednoczeni». Odznaczony był Orderem Św. Stanisława I kl.
Boniecki; – Grodek A., Pieniądze papierowe podczas insurekcji 1794 r., w: Wybór pism, W. 1963 II 158 i nn.; Grynwaser H., Przywódcy i „burzyciele” włościan, Pisma, Wr. 1951 II; Konarski Sz., Kanoniczki warszawskie, Paryż 1952; Korzon, Wewnętrzne dzieje, III; Kowecki J., Pospolite ruszenie w insurekcji 1794 r., W. 1963; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Skałkowski A. M., Obrona Narwi w r. 1794, Z dziejów insurekcji 1794 r., W. 1926; Twardowski B., Spis osób, które uczestniczyły w działaniach wojennych Kościuszki 1794 r., P. 1894; – Akty powstania Kościuszki, I–III; Arch. Wybickiego, II; Korespondencja Lubeckiego, Wyd. S. Smolka, Kr. 1909; Materiały do dziejów Komisji Rządzącej z r. 1807, Wyd. M. Rostworowski, Kr. 1918 I; – „Gaz. Rządowa” 1794 nr 38 s. 151; – AGAD: Arch. Król. Pol. sygn. 253, 290, Tzw. Militaria Jabłonny sygn. 55, Protokoły posiedzeń Rady Administracyjnej Król. Pol. sygn. 1, 3, 5, 6, 7, 12, 14, 15; Arch. rodzinne Karskich (w posiadaniu rodziny) teczka 39 A.
Jerzy Kowecki