Ogiński Bogdan Marcjan h. własnego (zm. 1625), rotmistrz, potem pułkownik wojsk lit., podkomorzy trocki. Pochodził z kniaziowskiej rodziny litewskiej z Ogint, był synem Matwieja Bohdanowicza, ciwuna wileńskiego, i Katarzyny Iwanówny Jurłówny. W młodości został dworzaninem królewskim, w r. 1577 przyprowadził królowi Stefanowi Batoremu własny poczet na wojnę z Gdańskiem. Brał następnie udział w wojnie inflanckiej: podczas wyprawy połockiej (1579) był rotmistrzem chorągwi husarskiej w litewskim wojsku zaciężnym Krzysztofa Radziwiłła «Pioruna», hetmana polnego lit.; w drugiej wyprawie (1580) uczestniczył w zdobyciu Wielkich Łuków, a następnie przez zimę 1580/1 pozostawał na czele roty 120 jazdy wchodzącej w skład wzmocnionego garnizonu wielkołuckiego, dowodzonego przez Filona Kmitę. W okresie lipiec–październik 1581 wziął udział w wyprawie dywersyjnej K. Radziwiłła w głąb państwa moskiewskiego: w rejonie Białej dowodził wzmocnionym podjazdem (ok. 700 jazdy lekkiej) i zdołał rozpoznać siły moskiewskie (ok. 3 000) pod dowództwem wojewodów: M. Nozdrowatego i P. Bariatyńskiego. Po zawarciu rozejmu w Jamie Zapolskim (15 I 1582), jako jeden z komisarzy wyznaczonych przez Janusza Zbaraskiego, przekazywał w styczniu 1582 Moskwie te zamki, z których Rzeczpospolita rezygnowała na mocy rozejmu.
Jeszcze podczas wojny, w r. 1580 otrzymał O. od króla podkomorstwo trockie. W r. 1590 organizował w woj. trockim sądy kopne. W końcu lutego 1596 na polecenie K. Radziwiłła objął dowództwo nad wojskiem litewskim, skierowanym przeciwko powstaniu Semena Nalewajki. W marcu wyruszył w kierunku Mozyrza, zagrożonego przez Kozaków współdziałającego z Nalewajką Matwieja Sawuły, a następnie – 24 V – połączył się z wojskiem koronnym hetmana polnego Stanisława Żółkiewskiego i brał udział w oblężeniu obozu Nalewajki nad rzeką Sołonicą koło Łubni, zakończonym kapitulacją Kozaków (10 VI). W lipcu t.r. złożył rezygnację z dowództwa, mimo iż proponowano mu urząd pisarza polnego litewskiego. W wojnie ze Szwedami w Inflantach, podczas kampanii letniej 1601 r. prowadzonej przez hetmana w. lit. Krzysztofa Radziwiłła, dowodził, wspólnie z synem hetmana Januszem, pułkiem wysłanym 11 V pod twierdzę Kokenhausen. Odznaczył się w bitwie pod Kokenhausen (23 VI), a następnie pozostał w Inflantach i kontrolował w Rydze prace przygotowawcze do jesiennej kampanii Jana Zamoyskiego. Z początkiem listopada dostarczył pod oblegany przez Zamoyskiego Wolmar artylerię, co przyspieszyło zdobycie twierdzy (grudzień 1601). W zimie 1602 pozostawał nadal w Rydze, nadzorował tam przygotowywanie artylerii na potrzeby dalszej kampanii Zamoyskiego.
Podczas rokoszu 1606 r. pozostał O. w obozie regalistów. Posłował na sejm 1607 r. i został wyznaczony do powołanej przy Zygmuncie III komisji «do uspokojenia» rokoszu. Na sejmie tym wszedł nadto do grona komisarzy, powołanych w celu dopilnowania budowy zamków na granicy wschodniej Rzpltej. Był posłem na sejm 1609 r. i został deputatem z woj. witebskiego do korektury praw i Trybunału Lit., którą miano rozpocząć w listopadzie t.r. w Wilnie. Dn. 6 IV t.r. król wezwał go, aby towarzyszył mu w wyprawie na Smoleńsk. Udział O-ego w oblężeniu Smoleńska nie jest pewny. Na sejmie 1611 r. wyznaczono go na jednego z komisarzy do boku hetmanów na czas wojny moskiewskiej. Był następnie na sejmie nadzwycz. 1613 r. i został delegowany do komisji wileńskiej do «zapłaty żołnierzom» oraz do komisji, powołanej w celu uregulowania sprawy osiedlonych na terenach Rzpltej Tatarów. Podczas sejmu 1615 r. był w marcu jednym z komisarzy do prowadzenia traktatów z Moskwą. Był marszałkiem Trybunału Głównego W. Ks. Lit. W wyprawie chocimskiej 1621 r. nie wziął udziału; wyprawił na nią: synów Aleksandra i Samuela oraz wnuka Jana Stetkiewicza.
O. był dziedzicem Ogint, Kroń i Jewia w woj. trockim. Z nadania Stefana Batorego otrzymał dzierżawy: Kormiałowską (1579), Kojryszki (ok. 1582) i Dorsuniszki (24 III 1586), na której nowe sumy darował mu Zygmunt III (1607). Należał do obrońców Kościoła prawosławnego. W r. 1612, wraz z synami Janem i Aleksandrem, podpisał protest szlachty prawosławnej przeciw przystąpieniu duchowieństwa prawosławnego do unii brzeskiej. Ok. r. 1600 fundował w Jewiu cerkiew (p. wezw. «Uspienia») i monaster. Gdy unici opanowali monaster i Bractwo Świętej Trójcy w Wilnie, którego był opiekunem, udzielił wygnanym mnichom schronienia w Jewiu, a gdy król 1 IV 1610 polecił zlikwidować drukarnię wileńskiego Bractwa Św. Ducha, udzielił jej schronienia w Jewiu i umożliwił uruchomienie tam w r. 1611 drukarni, w której wydawano jego nakładem prawosławne księgi liturgiczne. Drukarnia ta funkcjonowała nadal po r. 1615, chociaż właściwy ośrodek wydawniczy przeniósł się znów do Wilna, dokąd powróciło Bractwo, uzyskawszy od O-ego dwa domy w Wilnie przylegające do ich nowej cerkwi Św. Ducha. Przy prawosławnym Bractwie Św. Ducha powstała szkoła określana mianem kolegium, do którego uczęszczali alumnowie bursy fundowanej przez O-ego. Dn. 20 VI 1619 nowym zapisem rozszerzył wcześniejsze nadania dla monasteru w Jewiu, przekazując mu dwór w Jewiu, wsie i jeziora. Zastrzegł jednocześnie zależność monasteru od prawosławnej cerkwi brackiej Św. Ducha w Wilnie i utrzymywanie szkoły przy monasterze. Obdarował ziemią monaster w Kroniach i wymurował cerkiew, w której został z żoną pochowany. Zmarł w r. 1625.
Był O. żonaty (ślub przed r. 1583) z Reginą z Wołłowiczów (zm. między r. 1637 a r. 1646), z którą miał synów: Dymitra (zmarłego 23 VII 1610 po powrocie spod Smoleńska), Aleksandra (zob.), Jana, kasztelana mścisławskiego (zob.), i Samuela Lwa (zm. 1657), stolnika trockiego w r. 1620, rotmistrza królewskiego w r. 1625, ciwuna trockiego w r. 1633, dworzanina Władysława IV w r. 1635, oraz cztery córki: Annę, żonę podkomorzego brasławskiego Wilhelma Stetkiewicza, Barbarę zamężną za podkomorzym wileńskim Melchiorem Szemetem, Dorotę – za kuchmistrzem lit. Pawłem Pieczyhojskim, i Apolonię, 1. v. za Jerzym Szemiotem, chorążym żmudzkim, 2. v. za Michałem Despotem Zenowiczem, strukczaszym brasławskim.
Estreicher; Drukarze dawnej Pol., Z. 5 s. 55–7, 59, 63, 104–5; Słown. Geogr., IV 695; Dworzaczek; Kojałowicz, Compendium, s. 189; Wolff J., Kniaziowie lit.-rus., s. 294–6; – Charlampowič K., Zapadnorusskie pravoslavnye školy, Kazań 1898; Herbst S., Wojna inflancka 1600–1602, W. 1938; Kotarski H., Wojsko polsko-litewskie podczas wojny Inflanckiej 1576–1582, Cz. I, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1970–1 XVII cz. 1 s. 96, XVII cz. 2 s. 129; Maciszewski J., Polska a Moskwa 1603–1618, W. 1968; Ochman S., Sejmy z lat 1615–1616,Wr. 1970 s. 122; Prochaska A., Hetman Stanisław Żółkiewski, W. 1927; – Akty Vil. Archeogr. Kom., VIII 29–36, 94–5, 120, XI 73, 85–92, 105–7, 117, 167–73, XVIII 88–9; Archiwum domu Radziwiłłów, Script. Rer. Pol., VIII; Archiwum domu Sapiehów, Wyd. A. Prochaska, Lw. 1892 s. 137–8, 140, 371; Arch. Zamoyskiego, III; Bobrykowicz J., Kazanie na znamienity pogrzeb Bohdana Ogińskiego, Jewie 1625; Epicedion albo żałosny rym o ześciu z świata tego… Dymitra Bohdanowicza Ogińskiego…, Wil. 1610; Jurewicz J. O., Tropheum Gloriae ill. d. d. Alexandra Ogiński etc. erectum ad pompam funebrem, Vilnae 1667; Księga Batoriańska, Zbiór dokumentów…, Oprac. R. Mienicki, Wil. 1939 s. 42–4; Księgi podskarbińskie; Threnograph albo żałosne opisanie żywota, testamentu y śmierci … Bohdana Marcina Ogińskiego…, [Jewie] 1625; Vol. leg., II 1529, 1600, 1635, 1638, 1684, 1685, III 2, 242, 251; Zbiór dawnych dyplomatów i aktów miast mińskiej guberni, prawosławnych monasterów, cerkwi i w różnych sprawach, Mińsk 1848 s. 130; – B. Kórn., rkp. 289 k. 421; – Informacje Henryka Kotarskiego.
Tadeusz Wasilewski