Szachno Bohdan (1868–1955), prawnik, ziemianin, poseł do Dumy, działacz społeczny.
Ur. 14 X w rodzinnym majątku Józefowo (pow. dyneburski) w gub. witebskiej, był wnukiem Wiktora (ur. 1809), uczestnika powstań listopadowego i styczniowego, synem Bronisława i Kazimiery z Kamieńskich. Miał siostrę Marcelinę, zamężną z Józefem Koziełł-Poklewskim, lekarzem, oraz brata Mariana (1870–1923), dziedzica majątku Hoftenburg, członka Tow. Rolniczego w Witebsku, działacza POW, ożenionego z Marią z Montwiłłów.
Po ukończeniu niemieckiego gimnazjum klasycznego w Rydze S. od r. 1887 studiował prawo na uniw. w Dorpacie (obecnie Tartu). Był wtedy członkiem Konwentu korporacji studenckiej «Polonia» oraz polskiej organizacji patriotycznej, zarejestrowanej oficjalnie jako Stow. Miłośników Przyrody. Studia ukończył w r. 1892, uzyskując stopień kandydata na podstawie pracy Darowizna w prawie rosyjskim. Podjął następnie pracę kuratora gimnazjalnego w Dyneburgu (w l. 1893–1917 Dźwińsk). Od r. 1893 był tam zatrudniony w przedstawicielstwie Min. Majątków Państw. W r. 1898 zrezygnował z pracy państw. i osiadł w liczącym 5 tys. ha majątku Józefowo, zwanym Starym Zamkiem. Wzniósł tam w r. 1900 nowy budynek mieszkalny oraz założył ogród botaniczny z unikatowym zbiorem roślinności (drugim po ogrodzie botanicznym w Rydze), który stał się częstym celem wycieczek naukowych. Zgromadził też bibliotekę liczącą ok. 2 tys. tomów, w tym starodruki i rękopisy. Prowadził działalność społeczną; był sędzią honorowym sądu okręgowego w Dźwińsku, a także deputowanym (w l. 1901–11 przewodniczącym) Ziemstwa Dyneburskiego (Dźwińskiego). Należał do Tow. Rolniczego w Witebsku i w r. 1901 był jego delegatem z gub. witebskiej na wystawę rolniczą w Mińsku. W l. 1902–3 był członkiem dźwińskiego komitetu powiatowego, a w związku z narastającym kryzysem gospodarczym, także rady nadzwycz. ds. potrzeb i reformy produkcji rolnej przy Komitecie Gubernialnym Witebskim. Jako reprezentant gub. witebskiej wchodził od marca 1902 do r. 1919 w skład poszerzonej rady nadzorczej Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń Rolnych w Mińsku. Był współorganizatorem w Dźwińsku (11–21 IX 1903) wystawy z okazji dwudziestopięciolecia witebskiego Tow. Rolniczego; został wówczas jego członkiem honorowym. W r. 1905 wszedł w skład Komitetu Gubernialnego Witebskiego.
W wyborach do I Dumy w marcu 1906 został S. obrany posłem z gub. witebskiej; w Dumie wszedł do Koła Terytorialnego Litwy i Białej Rusi. Nie wyróżniał się jako parlamentarzysta. Reprezentując poglądy zbliżone do działającego w Król. Pol. Stronnictwa Polityki Realnej, propagował w Kole jego program agrarny, m.in. sprzeciwiał się przymusowym wywłaszczeniom oraz sprzyjał naturalnej parcelacji i długoterminowym kredytom na powiększenie gospodarstw. Po rozwiązaniu I Dumy 8 VII t.r. był jednym z sygnatariuszy opublikowanej w „Kurierze Litewskim” (1906 nr 158) „Odezwy posłów Polaków z Litwy i Rusi”, krytykującej rząd Iwana Goremykina i wzywającej do udziału w przyszłych wyborach. Jako przedstawiciel gub. witebskiej uczestniczył w zjeździe delegatów polskich komitetów wyborczych z tzw. Ziem Zabranych (6–7 XII), na którym zadecydowano o utrzymaniu w przyszłej Dumie Koła Terytorialnego oraz ustalono prerogatywy dla przyszłych posłów. W styczniu 1907 został ponownie wybrany na posła do II Dumy z kurii ziemskiej w Dźwińsku, ale rozczarowany działalnością parlamentarną, odmówił przyjęcia mandatu. Od t.r. był prezesem Tow. Rolniczego w Dźwińsku i do r. 1912 sprawował także funkcję prezesa Rady Tow. Wzajemnego Kredytu Ziemian w Witebsku. Był w Witebsku sędzią honorowym sądu okręgowego. W r. 1909 nie zgodził się kandydować w wyborach ani do III Dumy, ani do Rady Państwa. Nadal uczestniczył w pracach Ziemstwa, m.in. t.r. skutecznie przeciwstawiał się finansowaniu przez samorząd ziemski wyłącznie szkół cerkiewnych. W pierwszych wyborach do ziemstw w r. 1911 został z kurii polskiej radnym Ziemstwa Pow. Dźwińskiego; z kandydowania na jego prezesa zrezygnował, natomiast w listopadzie 1912 objął w Ziemstwie przewodnictwo komisji oświatowej. Był członkiem Rady Ziemskiej Gub. Witebskiej, a w r. 1918 marszałkiem szlachty witebskiej.
W r. 1918 został S. mianowany naczelnikiem pow. dźwińskiego oraz wstąpił do Samoobrony Litwy i Białorusi. Od października 1919 do r. 1920 był z ramienia państwa polskiego pierwszym starostą w Brasławiu; dokonał wtedy scalenia linii kolejowej Dukszty–Opsa–Druja. W r. 1919 przeniósł się do Wilna. Był tam sędzią honorowym sądu okręgowego, członkiem zarządu Tow. Dobroczynności, wiceprezesem Banku Ziemskiego i od r. 1922 Polskiej Macierzy Szkolnej, prezesem Zjednoczenia Byłych Studentów Uniw. Dorpackiego oraz, również od r. 1922, Związku Ziemian Inflantczyków. Na Łotwie, w wyniku reformy rolnej, jego majątek został okrojony do 50 ha. Na początku t.r. złożył S. w Genewie w sekretariacie Ligi Narodów opracowany z Antonim Romerem memoriał w sprawie tej reformy. W r. 1923, po śmierci brata, sprzedał odziedziczony Hoftenburg. W r. 1926 wszedł w Wilnie do komisji historycznej komitetu, przygotowującego obchody 100-lecia Konwentu «Polonia». Od r. 1933 był członkiem zarządu wileńskiego Stow. im. Stanisława i Józefa Montwiłłów.
W chwili wybuchu drugiej wojny światowej mieszkał S. nadal w Wilnie. Od 12 X 1939 do r. 1940 był tam, m.in. podczas przejęcia miasta przez władze litewskie, ostatnim prezesem Banku Ziemskiego. W Wilnie przebywał także podczas okupacji sowieckiej i niemieckiej. Z tego czasu pochodzą jego wspomnienia Dorpat 1887–1892. Fragmenty pamiętnika pisanego w Wilnie w latach 1940–1945 (Arch. Archidiec. w W., zespół Konwent Polonia) oraz Dwa fragmenty pamiętnika pisanego w Wilnie w latach 1940–1945: Dorpat 1887–1892 i Jubileusz Konwentu 1928 w Wilnie („Konwent Polonia 1828–1999. Materiały do dziejów”, Oprac. Z. Augustowski, W. 1999). Po wojnie osiadł S. w Łodzi. Zmarł tamże 13 IX 1955, został pochowany na cmentarzu w dzielnicy Doły. Był odznaczony Orderem Odrodzenia Polski IV kl. (1926).
W małżeństwie zawartym w r. 1911 w Wilnie z Natalią z Ledóchowskich miał S. córkę Marię Kazimierę (ur. 1913), zamężną Łubieńską.
Biografii členov Gosudarstvennoj Dumy, Pet. 1906; Brzoza C., Stepan K., Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906–1917. Słownik biograficzny, W. 2001; Chwalewik, Zbiory pol.; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Aftanazy, Dzieje rezydencji, III; Albin J., Polski ruch narodowy na Łotwie w latach 1919–1940, Wr. 1993; Isakow S. G., Szor T. K., Związki uniwersytetu w Tartu ze sprawami polskiej kultury i państwowości w latach 1919–1940, w: Uniwersytet w Tartu a Polacy. Rola dorpatczyków w polskiej nauce, kulturze i polityce XIX i XX w., Red. S. G. Isakow, J. Lewandowski, L. 1999; Jurkowski R., Sukcesy i porażki. Ziemiaństwo polskie Ziem Zabranych w wyborach do Dumy Państwowej i Rady Państwa 1906–1913, Olsztyn 2009; tenże, Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich 1864–1904. Działalność społeczno-gospodarcza, W. 2001; Paluszyński T., Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, W. 1999; Szpoper D., Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904–1939, Gd. 1999; – Mineyko J., Wspomnienia z lat dawnych, Oprac. M. Wrede, M. Sierocka-Pośpiechowa, W. 1997; Romer E., Dziennik, Oprac. P. Łossowski, W. 1995 I–II; Ruszczyc F., Dziennik, Oprac. E. Ruszczyc, W. 1996 II; Skirmunt K., Moje wspomnienia 1866–1945, Oprac. E. Orlof, A. Pasternak, Rzeszów 1998; – „Kur. Lit.” 1906 nr 107; „Kur. Wil.” 1911 nr 128, 170, 182.
Agnieszka Kidzińska