Sobociński Bolesław pseud. konspiracyjne: Bum, Rawicz (1906–1980), logik, profesor Notre Dame University w South Bend (USA). Ur. 28 VI w Petersburgu, był synem Antoniego i Walerii z Jasiewiczów.
S. zdał maturę jako ekstern 23 II 1926 po nauce na Akademickich Kursach Maturalnych w Warszawie, a następnie studiował filozofię i matematykę na Uniw. Warsz. pod kierunkiem Tadeusza Kotarbińskiego, Stanisława Leśniewskiego, Jana Łukasiewicza i Władysława Tatarkiewicza. Już na studiach zainteresował się bliżej logiką matematyczną. Magisterium uzyskał w r. 1930 na podstawie pracy Z badań nad teorią dedukcji („Przegl. Filozof.” 1935 nr 35). W r. 1934 został asystentem w kierowanej przez Leśniewskiego katedrze filozofii matematyki. Doktoryzował się w r. 1937 na podstawie rozprawy Aksjomatyzacja pewnych wielowartościowych systemów teorii dedukcji („Roczniki Prac Nauk. Zrzeszenia Asystentów Uniw. Józefa Piłsudskiego w W.” R. 1: 1937); promotorem był Łukasiewicz. Dwa lata później habilitował się, przedłożywszy pracę Z badań nad protoetyką, ogłoszoną w „Collectanea Logica” (T. 1: 1939). Jak się zdaje, Min. WRiOP nie zdążyło zatwierdzić habilitacji S-ego z powodu wybuchu wojny.
S. był sekretarzem redakcji „Przeglądu Filozoficznego” w l. 1931–9, a od r. 1937 – kierownikiem administracyjnym nowo utworzonego w wyniku starań Łukasiewicza pisma „Collectanea Logica”. Przygotował dwa jego tomy, oba (pierwszy już wydrukowany, drugi złożony) uległy zniszczeniu w latach wojny (ocalały jedynie odbitki poszczególnych artykułów z t. 1, w tym i pracy habilitacyjnej S-ego). W l. 1938–9 S. był również sekretarzem czasopisma „Organon”. W r. 1936 wraz z o. Józefem M. Bocheńskim, Janem F. Drewnowskim i ks. Janem Salamuchą założył tzw. Koło Krakowskie, grupę filozoficzną, której celem była modernizacja filozofii neoscholastycznej przez zastosowanie logiki matematycznej. Był członkiem Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR), ale nie odgrywał w nim większej roli.
Po wybuchu wojny w r. 1939 S. udał się na Litwę, a po jej włączeniu do Związku Radzieckiego powrócił do Warszawy i rozpoczął działalność konspiracyjną (pseud.: Bum, Rawicz). Był pod pseud. Rawicz szefem Referatu IV A – Ogólnopolitycznego – w Centralnej Służbie Wywiadowczej Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ); w pionie politycznym NSZ – Organizacji Polskiej (OP), wywodzącej się (wg L. Żebrowskiego) z ONR – S. wchodził do najwyższej władzy OP – Komitetu Politycznego (poziom «A») od stycznia 1945 (?) do jesieni 1946. Po rozłamie w NSZ (1944) należał do odłamu związanego z «Grupą Szańca» i Brygadą Świętokrzyską, który do końca nie podporządkował się Armii Krajowej (AK). S. uważał komunizm za największe zagrożenie dla Polski i w związku z tym podjął współpracę z Niemcami; sporządzał instrukcje, wedle których Otmar Wawrzkowicz prowadził rozmowy z ramienia NSZ z P. Fuchsem, dowódcą SS w Radomiu. Z nazwiskiem S-ego łączono sprawę wydania Niemcom Marcelego Handelsmana i Haliny Krahelskiej, a także śmierci Ludwika Widerszala, Eugeniusza Czarnowskiego i Jerzego Makowieckiego. Sprawy te jednak nie są wyjaśnione do końca, podobnie jak domniemany udział S-ego w przygotowaniu pod koniec wojny listy osób o poglądach lewicowych w celu ich likwidacji (na liście tej miał znajdować się m.in. Kotarbiński).
W czasie okupacji S. nauczał w podziemnym Uniw. Warsz. W r. 1943 objął po Łukaszewiczu wykłady z logiki; do jego słuchaczy należeli m.in. Klemens Szaniawski i Krzysztof Tatarkiewicz. Opiekował się również pracą magisterską Heleny Rasiowej. Cały czas pracował naukowo, przygotowując obszerną monografię o logicznych systemach Leśniewskiego. Wziął udział w powstaniu warszawskim 1944 r. Po jego upadku prowadził nadal działalność konspiracyjną. Otrzymał zaproszenie do udziału w spotkaniu przywódców Polski podziemnej z gen. I. Sierowem 27 III 1945. S. przybył na miejsce spotkania w Pruszkowie, ale podejrzewając zasadzkę, ostatecznie nie przyłączył się do innych. Uniknął aresztowania i procesu w Moskwie.
Po wojnie w r. 1945 S. został mianowany profesorem logiki Uniw. Łódz., ale tuż przed podjęciem wykładów wyjechał z Polski razem z Ewą Wrześniewską, swoją późniejszą żoną (wg niektórych źródeł przebywał w Polsce jeszcze w r. 1946). Zdawał sobie sprawę, że w razie pozostania w kraju groziło mu aresztowanie (faktycznie był poszukiwany przez Urząd Bezpieczeństwa), proces i może nawet najwyższy wymiar kary. Jego nazwisko często pojawiało się w trakcie powojennych procesów politycznych. L. 1946–9 S. spędził w Europie Zachodniej, głównie w Belgii, bardzo aktywnie pracując w emigracyjnym ruchu naukowym. Przez pewien okres prawdopodobnie kontynuował działalność polityczną, ale potem całkowicie jej zaniechał, zapewne z powodu wykluczenia go z ruchu NSZ za kontakty z Janem Kamieńskim, związanym na emigracji ze środowiskiem wywodzącym się z AK. W r. 1949 wyjechał z żoną do USA. Początkowo uczył w Saint Thomas College w Saint Paul (Minnesota). W r. 1951 został dyrektorem badań naukowych w Inst. Logiki Stosowanej w tym mieście, założył pismo „Journal of Computing Systems”. Inst. Logiki Stosowanej, choć związany był z badaniami mającymi znaczenie dla amerykańskiego kompleksu zbrojeniowego, znalazł się w r. 1956 w kłopotach finansowych. S. przeniósł się wówczas do Notre Dame University w South Bend (Indiana), gdzie otrzymał stanowisko naukowo-badawcze, a w r. 1961 nominację na profesora logiki. Wcześniej założył pismo „Notre Dame Journal of Formal Logic”. W r. 1972 przeszedł na emeryturę, ale wykładał do r. 1975.
S. opublikował 80 prac naukowych. Niemal wszystkie dotyczyły technicznych problemów logiki matematycznej, a kilka – historii warszawskiej szkoły logicznej, której sam był znaczącym przedstawicielem. Główne kierunki jego badań to: logiki zdaniowe, logiki wielowartościowe, logiki modalne i systemy Leśniewskiego. Zajmował się również wieloma innymi problemami logicznymi i matematycznymi, m.in. algebrą wektorów, rozstrzygalnością i teorią mnogości. Był najwybitniejszym znawcą systemów Leśniewskiego, wiele prac poświęcił ich rozwinięciu i popularyzacji. Miał uczniów w Notre Dame University i stworzył pewnego rodzaju szkołę logiczną, zajmującą się głównie logiką Leśniewskiego. Zmarł 2 XI 1980 w South Bend. Tam też został pochowany.
Z małżeństwa z Ewą Wrześniewską S. nie pozostawił potomstwa.
Jadacki J. J., Bibliografia logiki polskiej, Cz. II 1918–1939, „Studia Filoz.” R. 2: 1980 s. 166; – Lejewski C., Bolesław Sobociński, „Znak” 1982 nr 351–2 s. 400–3; tenże, Powojenna działalność logików na Zachodzie, w: Filozofia polska na obczyźnie, Pod red. W. Strzałkowskiego, Londyn 1987 s. 169–72; Siemaszko Z. S., Narodowe Siły Zbrojne, Londyn 1982; Tatarkiewicz K., Logik i polityk (Bolesław Sobociński), w: Materiały z XI Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Pod red. S. Fudalego, Szczecin 1998 s. 176–82; tenże, Profesor Sobociński i kolega Bum, „Wiad. Mat.” T. 34: 1998 s. 122–46; Woleński J., Logic and Philosophy in the Lvov-Warsaw School, Dordrecht 1989 (fot.); – Narodowe Siły Zbrojne. Dokumenty, struktury, personalia. Zebrał, oprac. […] L. Żebrowski, W. 1994–6 z. 1, 3; Sobociński B., Listy do Józefa M. Bocheńskiego, w: Zdziesiątkowane pokolenie, Pod red. J. J. Jadackiego i B. Markiewicza, W. 1995; – „Tyg. Powsz.” 1981 nr 6; – Arch. Uniw. Warsz.: Akta osobowe S-ego; – Kilkadziesiąt listów S-ego, w tym wiele o treści naukowej, znajduje się w dokumentach pozostałych po o. J. M. Bocheńskim (w archiwach oo. dominikanów).
Jan Woleński