Penther Daniel (1837–1887), malarz, konserwator obrazów. Pochodził z rodziny niemieckiej; ur. we Lwowie, uczył się tamże zapewne u Jana Maszkowskiego, a od 1 X 1855 w Akad. Sztuk Pięknych w Wiedniu. W l. 1858–9 studiował w Monachium, m. in. prywatnie u F. Lenbacha. Należał tam do grona kształcących się w Akademii Polaków, jak Parys Filippi, Artur Grottger, Aleksander Gryglewski, Izydor Jabłoński, Marceli Maszkowski, Jan Matejko, Karol Młodnicki i in. Zwłaszcza Matejko, nie znający niemieckiego, trzymał się blisko P-a, który towarzyszył mu nieraz w mieście i podczas wycieczek w okolice Monachium. Przestając z monachijską kolonią polską P. zwracał na siebie uwagę jako entuzjasta klasyków literatury niemieckiej, których wiersze z upodobaniem deklamował na wspólnych spotkaniach. W l. 1863–4 P. był w Rzymie, gdzie prawdopodobnie zapisał się do Akademii Św. Łukasza. W r. 1867 z okazji wystawy sztuki odwiedził Paryż i spotkał się z Grottgerem, któremu przywiózł wiadomości od Wandy Monné, a 5 XI t. r. – z listem Grottgera do Wandy – wrócił do Lwowa, gdzie pozostawał do r. 1870. Wówczas namalował dla zaprzyjaźnionego z nim Grottgera ładny portret Wandy Monné.
Ok. r. 1872 (może w r. 1870) P. wyjechał ze Lwowa do Wiednia na stałe. W l. 1873–4 odbył również podróże do Tyflisu, Anglii i Włoch. W grudniu 1880 (wg innych wiadomości 1 I 1881) został mianowany rządowym kustoszem i konserwatorem Galerii Obrazów w wiedeńskiej Akad. Sztuk Pięknych. Z tej racji w r. 1883 korespondował z Franciszkiem Tepą, jak się zdaje, w sprawie proponowanego mu kupna obrazu Lampiego. P. grawitował emocjonalnie ku niemieckiej kulturze, przyjaźnił się także z A. Böcklinem. Wykształcony w duchu akademizmu, lecz nie pozbawiony indywidualności, był niezłym portrecistą. Malował miękko, jakby w stylu J. J. Hennera i M. Carrière’a. Robiąc liczne kopie dzieł wielkich mistrzów (np. Rembrandta: „Autoportret”, „Córka burmistrza Amsterdamu”) doszedł do dużej biegłości technicznej. Główny dorobek malarski P-a stanowią portrety olejne, mianowicie: Autoportret młodzieńczy, Autoportret (1870, Muz. Narod. w W.), oraz portrety: Karola Libelta (1869), Jana Maszkowskiego (1861), Seweryna W. K. Smarzewskiego, Józefa Bohdana Zaleskiego, Franza Grillparzera (1872, Muz. Historyczne w Wiedniu), Ludwiki Chądzyńskiej (dawniej w Muz. im. Lubomirskich we Lw.) oraz Grzegorza i Pauliny Sochaniewiczów (oba z r. 1869). P. malował również obrazy: rodzajowe (Żebrak, Chłopiec z gołąbkiem), religijne (Memento mori), biblijne (Mojżesz z 12 tablicami przykazań, 1868), mitologiczne (Junona i Eol – dawniej w Muz. im. Lubomirskich we Lw.); robił liczne studia głów, wykonał też 11 kartonów z postaciami alegorycznymi do auli Politechniki Lwowskiej. Obrazy P-a były wystawiane m. in. w Genewie, w Krakowie w l. 1869, 1874, we Lwowie w l. 1869, 1870, 1874, 1875, 1877, 1894, 1925, 1937, w Warszawie w r. 1898 i w Wiedniu w r. 1873.
P. był miłośnikiem, zbieraczem, znawcą i cenionym konserwatorem obrazów. W r. 1883 przeprowadzał renowację «Kazania Skargi» Jana Matejki, które uległo uszkodzeniu podczas licznych transportów na wystawy; w r. 1885 odkrył i odrestaurował obraz A. Correggia „Przenajświętsza Rodzina”. Zmarł 11 (nie 10) II 1887 w Wiedniu i tam został pochowany.
Brak danych o stosunkach rodzinnych P-a, poza wiadomością, że z jego synem Arnoldem była zaręczona, jako młoda dziewczyna, późniejsza poetka Maryla Wolska, córka malarza Karola Młodnickiego i Wandy Monné.
Autoportret (olej. na płótnie, 1870) w Muz. Narod. w W. (reprod. w: Malarstwo pol. od XVI do XX w.); Autoportret młodzieńczy (olej., ok. 1865) – dawniej w Galerii Obrazów Akad. Sztuk Pięknych w Wiedniu; – W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Bénézit, Dictionnaire, (1966); Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler; Antoniewicz, Katalog Wystawy Sztuki Pol. 1764–1886; Güttler J., Sto lat malarstwa lwowskiego 1790–1890, Katalog wystawy, Lw. 1937; Malarstwo pol. od XVI do XX w.; Piątkowski H., Album sztuki polskiej, W. 1901; Zarewicz S., Katalog wystawy starych mistrzów lwowskich, Lw. 1925; – Antoniewicz [Bołoz] J., Grottger, Lw. [1910]; Jabłoński-Pawłowicz I., Wspomnienia o Janie Matejce, Lw. 1912 s. 29, 36, 37; Mycielski J., Sto lat dziejów malarstwa w Polsce, Kr. 1896 s. 563; – Arthur i Wanda. Dzieje miłości Arthura Grottgera i Wandy Monné. Listy-pamiętniki, Medyka–Lw. 1928; Matejko J., Listy do żony Teodory 1863–1881, Kr. 1927; Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, 1887 s. 60; Wolska M., Obertyńska B., Wspomnienia, W. 1974; – „Gaz. Lwow.” 1887 nr 34 s. 6, nr 38 s. 4; „Kur. Warsz.” 1883 nr 330b z 15 XII; „Lamus” T. 2: 1910 z. 8 s. 514–15; „Tydzień Pol.” 1880 nr 52 s. 823; „Tyg. Illustr.” 1868 t. 1 s. 217, 1869 t. 2 nr 81 s. 31, 1872 t. 1 nr 232 s. 303, 1885 t. 2 s. 95, 1887 t. 1 nr 218 s. 159 (nekrolog); – B. PAN w Kr.: rkp nr 2170 cz. 2 (Hajdecki A., Vestigia artificum Polonorum Vienensia); IS PAN: Materiały Słown. Artystów Pol.
Michał Domański