Schröder (Schroeder, Schröder von Trewen) Eliasz Konstanty h. własnego (1625–1680), prawnik gdański, sekretarz królewski. Ur. 16 XI w Gdańsku, był synem Eliasza, piwowara.
S. uczył się w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, m.in. pod kierunkiem Piotra Oelhafa. W r. 1643 wygłosił dysputę o charakterze prawnym pt. De possessionum natura, acquisitione et administratione. Był przyjacielem Jana Nixdorffa; wraz z nim studiował prawo w l. 1644–6 w Rostoku. Następnie w l. 1646–7 odbywał studia w Lejdzie. Odwiedził również uniwersytet francuski w Bourges. Po powrocie do Gdańska w r. 1648 S. rozpoczął praktykę adwokacką. Na poważniejszą karierę w Gdańsku nie miał szans, ponieważ był wyznawcą kalwinizmu. Publikował także utwory w języku łacińskim i niemieckim: o charakterze okolicznościowym – panegiryki wierszem i prozą (życzenia ślubne i epitafia), satyry, sonety, a w r. 1652 wydał rozprawkę o sporze między luteranami i kalwinami o gdański kościół Św. Trójcy. W marcu 1655 został S. powołany przez Radę Miasta do trzeciego ordynku. W t.r. wydał dwa druki ku czci króla Jana Kazimierza, a 15 II 1656 uzyskał tytuł sekretarza królewskiego. W t.r. ogłosił anonimowo broszurę Preussisches Haanen-Geschrey (Gd. 1656), w której uwydatnił odmienne od Torunia i Elbląga stanowisko Gdańska w czasie wojny szwedzko-polskiej. Określił wówczas Rzpltą mianem «wdowy», w czym Rada Miasta dopatrzyła się obrazy króla i wdrożyła dochodzenie przeciw autorowi i drukarzowi. Oskarżono też S-a o kontakty ze Szwedami, zapewne jednak nie udowodniono mu winy.
W r. 1657 ukończył S. pracę nad swoim największym dziełem Ius publicum Dantiscanum, hoc est privilegia, statuta […] civitati Gedano data et concessa…. Praca ta, poprzedzona kwiecistą dedykacją dla Jana Kazimierza, pozostała w rękopisie; zachowało się kilkanaście jej odpisów (m.in. w AP w Gd.). Jak sam pisał, za wzór posłużyły mu „Statuta Regni Poloniae…” Jana Herburta z r. 1597. W czterech księgach swojej pracy poświęconych prawom królewskim w Gdańsku, prawom władz i urzędów miasta, prawom obywateli gdańskich i prawom cechów przytoczył S. i usystematyzował wszystkie przywileje i prawa dotyczące Gdańska. Bardzo silnie podkreślił prawa królewskie w mieście. Przedstawił ustrój i prawa Gdańska wg litery prawa, która zdecydowanie różniła się od stanu faktycznego (np. zamieścił tzw. konstytucje Stanisława Karnkowskiego z r. 1570, uchylone przez Stefana Batorego w r. 1585).
Zapewne w grudniu 1658 przybył S. do obozu wojsk kor., oblegających zajęty przez Szwedów Toruń, i wręczył przebywającemu tam Janowi Kazimierzowi ozdobny odpis Ius publicum Dantiscanum. Dn. 8 XII t.r. król nadał mu szlachectwo szwedzkie. Używał odtąd S. przydomka von Trewen.
W r. 1657 ożenił się S., wówczas już owdowiały, z wdową po bogatym kupcu toruńskim Samuelu Edwardsie. Ożenek ten zapewnił mu niezależność i stabilizację materialną. W r. 1660 uzyskał S. przywilej królewski na prowadzenie drukarni; być może było to związane z jego planami publikacji Ius publicum… . W r. 1662 przeszedł S. na katolicyzm, dodając sobie drugie imię Konstanty. Został wówczas wykluczony z trzeciego ordynku, ponieważ we władzach gdańskich mogli zasiadać w tym czasie tylko protestanci. W r. 1663 wydał S. w Brunsberdze (Braniewie) rozprawkę jezuity J. Kedda o podstawach wiary rzymskokatolickiej; we wstępie zachęcał do zmiany wyznania swoich krewnych zasiadających we władzach Gdańska. Objął stanowisko notariusza w sądzie biskupim w Gdańsku, zajmował je (z ok. trzyletnią przerwą) do r. 1669. W sierpniu 1665 przedłożył Ius publicum… Radzie gdańskiej, prosząc o zezwolenie na druk. Rada uzasadniła swą odmowę szkodliwością pracy S-a dla interesów miasta. W marcu 1667 wyjechał S. do Wiednia, wydrukowawszy uprzednio panegiryk ku czci cesarza Leopolda I; miał audiencję na dworze cesarskim. Udał się następnie do Warszawy, gdzie uzyskał 20 XI t.r. przywilej królewski na druk swego dzieła. Po abdykacji Jana Kazimierza wydał broszurę Actus memorandarum solennitatum abdicationis et resignationis […] Ioannis Casimiri…, dotyczącą tego wydarzenia (dwa wydania Gd. 1668, trzecie, Leipzig 1707). W r. 1669 ogłosił Glückwünschungs Ode… (Dantzig) z okazji wyboru Michała Korybuta Wiśniowieckiego na króla. W r. 1672 popadł S. w konflikt z urzędnikami gdańskiego sądu biskupiego. Zaatakował ich, a zwłaszcza swego następcę, w broszurze Prodromus apologetici […] contra calumniosos venerabilis Consistorii Gedanensis officiantes…. Za sprawą opata pelplińskiego Jerzego Ciecholewskiego została ona z wyroku sejmiku stanów pruskich publicznie spalona w Grudziądzu. Nie udało się S-owi wydrukować kolejnych protestów przeciw temu, opat bowiem uzyskał w maju r.n. mandat bpa włocławskiego Kazimierza Floriana Czartoryskiego, zakazujący druku tych pism. Biskup zabronił S-owi drukowania czegokolwiek bez cenzury konsystorza.
S. powrócił do praktyki adwokackiej. W l. 1674–8 wraz z J. Nixdorffem doradzał występującym przeciw Radzie Miasta przedstawicielom cechów gdańskich, pisał dla nich supliki do Jana III, dotyczące m.in. stanowiska prawnego katolików w mieście. Szczególną aktywność rozwinął S. podczas pobytu króla w Gdańsku w r. 1677. Znalazł się wśród pierwszych sześciu katolickich członków trzeciego ordynku, których wyznaczył sam Sobieski. Uzyskał też potwierdzenie przywileju Jana Kazimierza na druk Ius publicum…, rozszerzone na swego syna Konstantego. Na polecenie Jana III, ogłoszone w dekrecie królewskim z 25 I r.n., dzieło S-a miało być sprawdzone przez komisję trzech ordynków dla stwierdzenia zgodności przytoczonych przez niego dokumentów z oryginałami znajdującymi się w archiwum miejskim; po tej weryfikacji odpisy z pracy S-a miały mieć moc równą odpisom z oryginałów. Nie doszło to jednak do skutku z powodu oporu władz miejskich. W r. 1678 S. bezskutecznie starał się o wybór do ławy (drugiego ordynku); po wyborach złożył protest przeciw niewybraniu żadnego katolika. Podczas rozruchów religijnych w t.r. w Gdańsku S. ostrzegł burmistrza gdańskiego, swego krewnego Krystiana Schrödera, przed planowanym przez protestanckie pospólstwo demolowaniem klasztorów i atakiem na ratusz. Największą popularnością cieszyła się za życia S-a jego praca z historii starożytnego Rzymu Fasti Romanorum Liviani… (Gd. 1675). S. zmarł w Gdańsku 24 II 1680, pochowany został w marcu t.r. w kościele św. Brygidy.
Pierwszą żoną S-a była (od 21 VI 1649) Adelgunda Koenig (zm. 1656), drugą (od 2 VII 1659) – Elżbieta z domu Werner, wdowa po Samuelu Edwardsie. Z pierwszego małżeństwa pozostawił córkę Adelgundę Konkordię (ur. 1653) i syna Konstantego (ur. 1655).
Część biblioteki S-a przeszła na własność Biblioteki Miejskiej w Gdańsku w r. 1704.
Estreicher; Zasłużeni ludzie Pomorza Nadwiślańskiego XVII wieku, Wr. 1982 s. 183–8; Katalog der Stadt Danzig betreffenden Handschriften der Danziger Stadtbibliothek, Hrsg. v. A. Bertling, Danzig 1892 I 695; – Cieślak E., Miasto wierne Rzeczypospolitej, W. 1959; tenże, Walki społeczno-polityczne w Gdańsku w drugiej połowie XVII w., Gd. 1962; Historia Gdańska, Pod red. E. Cieślaka, Gd. 1993 III; Matysik S., Eliasz Konstanty Schröder, gdański prawnik (1625–1680), „Roczn. Gdań.” T. 13: 1954 (bibliogr. prac S-a i o S-rze); tenże, Eliasz Konstanty Schröder. Gdański prawnik i sekretarz królewski z XVII wieku, „Czas. Prawno-Hist.” T. 6: 1954 s. 1; Mokrzecki L., W kręgu prac historyków gdańskich XVII wieku, Gd. 1974; Pauli L., Nixdorff Jan, gdański prawnik (1625–1697), „Roczn. Gdań.” T. 14: 1955; Salmonowicz S., Z dziejów walki o tzw. restaurację autonomicznych aspiracji Prus Królewskich w XVIII wieku, „Annalecta Cracoviensia” T. 7: 1975; – Register zur Matrikel d. Universität Rostock, Hrsg. v. E. Schäfner, Schwerin 1917 III 136.
Stanisław Salmonowicz