Buchholz Eugeniusz (1865–1928), literat warmiński, urodził się w Ornecie z rodziców Augusta B. i Berty z Thielów, katolików Niemców. W Gietrzwałdzie, dokąd jako chłopiec odbył pielgrzymkę, odezwała się w nim sympatia do Polaków, która go już całe życie nie opuściła. Uczęszczając do szkoły handlowej w Gdańsku i odbywając tam służbę wojskową, uczył się gorliwie języka polskiego, aż doszedł do biegłości w czasie dwuletniej nauki księgarstwa w Poznaniu; dowodem tego są jego Szkice warmińskie, ogłoszone w r. 1888 w »Dzien. Poznańskim«. Rok praktykował jako księgarz w Katowicach; krótki czas był korespondentem w pewnej firmie królewieckiej, poczem od Adama Napieralskiego (późniejszego redaktora »Katolika« bytomskiego) nabył w Wartemborku księgarnię i skład papieru. Ale i tu długo nie pozostał, bo za namową ks. wik. dr Schreibera, Polaka, sprowadził się do Olsztyna, by działać wśród ludności polskiej odmiennie od »Gazety Olsztyńskiej«, mianowicie w łączności z niem.-katol. centrum, ale z pełnym zachowaniem i popieraniem języka polskiego i kultury polskiej. Pracował tedy B. w organizacjach polskich, miewając w nich wykłady, wydał polską książkę do nabożeństwa, kalendarz pol.-warmiński 1892 i 1890 »Nowiny Warmińskie«, po których upadku (wychodziły 9 mies.) był wydawcą »Allensteiner Volkszeitung« (1891) i »Allensteiner Volksblatt« (1893). Niepowodzenia finansowo-handlowe kazały mu zaprzestać samodzielnych wydawnictw dziennikarskich i zwrócić się ku literaturze religijno-społecznej, tym bardziej, że od połowy lat dziewięćdziesiątych paraliż nóg nie pozwalał mu wyruszać poza własne mieszkanie. Był niezmordowanym współpracownikiem pism niemieckich i polskich, ogłaszając liczne artykuły i recenzje. Opisał podróż swoją przez Warszawę, Łódź, Częstochowę do Górnego Śląska (niem., 2. wyd. 1907), wydał popularny podręcznik języka polskiego: Der echte Pole (2. wyd. 1898), pisał o najeździe Moskali na Prusy Wsch. 1914 (w »Pielgrzymie«), o kwestii unii cerkwi wschodniej z Rzymem (Paderborn 1906), o katolicyzmie w Polsce i Rosji (tamże 1909), dotykał także kwestii mazurskiej, warmińskiej i kaszubskiej w opisach krajoznawczych. Największą jego pracą było dzieło apologetyczne: Gdzie prawda, wydane w Poznaniu 1911 i 1913. Wspomnienia swoje redaktorskie i literackie (po niem. 1907) powtórzył i uzupełnił pod koniec życia w »Gazecie Olsztyńskiej«, lecz nie zdążył ich dokończyć. Oddany był poza tym pracy charytatywnej, także wobec jeńców rosyjskiech, których język doskonale znał. Umarł w przytułku ss. Katarzynek w Ornecie 17 II 1928. Pochowany w habicie tercjarskim św. Franciszka.

Buchholz Eugen, Aus der Praxis eines Redakteurs und Schriftstellers, Gdańsk 1907; Buchholz Franz, Schriftsteller Eugen Buchholz, Braunsberg 1928; Mańkowski A. ks., Pamięci dwóch literatów warmińskich (Mestwin 1928, nr 8).

Ks. Alfons Mańkowski