Sokołowska (Sokołowska-Poźniak) Eulalia Jadwiga (1925–1991), historyk literatury, profesor KUL. Ur. 19 I w Tulczynie (Podole), była córką Czesława Sokołowskiego, inżyniera, i Marii z Kownackich.
W l. 1926–43 mieszkała z rodzicami i rodzeństwem w Równem na Wołyniu. Na przełomie l. 1943 i 1944 wyjechała wraz z rodziną do Lublina, gdzie w r. 1946 zdała maturę w Liceum im. Unii Lubelskiej. W l. 1946–9 studiowała filologię polską na KUL-u i jednocześnie uczęszczała na wykłady z filozofii (m.in. Stefana Swieżawskiego). W drugim roku studiów była prezeską Koła Polonistów. W r. 1949 przeniosła się do Warszawy, gdzie mieszkała do końca życia. W r. 1950 ukończyła filologię polską na Uniw. Warsz. i uzyskała stopień magistra filozofii na podstawie pracy Liryka Lucjana Rydla (niedruk.), przygotowanej pod kierunkiem Wacława Borowego. W l. 1950–2 uczyła języka polskiego w Technikum Handlu Zagranicznego w Warszawie; w l. 1952–68 pracowała w Państwowym Inst. Wydawniczym na stanowisku starszego redaktora i zastępcy kierownika redakcji staropolskiej (po r. 1956 przemianowanej na redakcję historii kultury). Dn. 4 II 1960 zawarła związek małżeński ze Stefanem Poźniakiem (z wykształcenia prawnikiem, z zawodu dziennikarzem specjalizującym się w problematyce transportu), ale w publikacjach używała nadal nazwiska panieńskiego. Pracę redaktorską łączyła z własnymi badaniami. Ich efektem była m.in., opracowana wraz z Kazimierą Żukowską, antologia Poeci polskiego baroku (W. 1965). Napisana przez S-ą część wstępu do niej, poszerzona i zatytułowana: Swoiste cechy poezji barokowej w Polsce, została przyjęta na wniosek Juliana Krzyżanowskiego jako rozprawa doktorska (1969).
Od IX 1969 S. pracowała na KUL-u jako starszy asystent, od 1 X 1970 – jako adiunkt. Dn. 8 XII 1970 habilitowała się na Uniw. Warsz. na podstawie rozprawy: Główne kierunki badań nad barokiem europejskim. W poszukiwaniu modelu epoki (druk. pt. Spory o barok…, W. 1971). Dn. 1 IV 1972 została docentem na KUL i kierownikiem Katedry Literatury Staropolskiej; w l. 1973–9 była kierownikiem Sekcji Filologii Polskiej KUL; dn. 10 IX 1984 została profesorem nadzwycz. KUL i członkiem czynnym Tow. Naukowego KUL. Odbyła kilka podróży zagranicznych: w r. akad. 1960/1 była lektorem języka polskiego we Florencji, w r. 1966 przebywała w Paryżu, w r. 1976 w Rzymie, w r. 1977 w Louvain, w l. 1980–1 ponownie w Paryżu, w l. 1986 i 1988 w Republice Federalnej Niemiec. Zebrane w czasie tych podróży materiały zamierzała wykorzystać w przygotowywanej książce: Sztuka i myśl współczesna a barok. Uczestniczyła w dwu zagranicznych zjazdach naukowych: w r. 1978 w Bonn – ku czci Aleksandra Brücknera i w r. 1988 w Paryżu – poświęconym barokowi w Polsce i w Europie, na którym wygłosiła referat De la Renaissance au Baroque (druk w tomie pt. „Le Baroque en Pologne et en Europe”, Paris 1990).
W dorobku naukowym S-iej rysują się dwa nurty: edytorski i interpretacyjny. Debiut edytorski: „Rytmy abo wiersze polskie” Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (W. 1957) przyniósł przedruk tomiku z r. 1601, bez dyskusyjnych erotyków. We wstępie S. doceniła artystyczne dokonania poety, uważanego przez niektórych ówczesnych badaczy za «twórcę patologicznego». W dwa lata później ogłosiła antologię Poeci Renesansu (W. 1959, jej druga wersja pt. Patrząc na rozmaite świata tego sprawy…, W. 1984, Komentarze oprac. Grzegorz Żurek). Dokonania edytorskie S-iej zamknęła antologia pt. I w odmianach czasu smak jest. Antologia polskiej poezji epoki baroku (W. 1991), przygotowana już samodzielnie, z nowym wstępem i różniąca się wyborem autorów od wspomnianej już wyżej (Poeci polskiego baroku). Oba zbiory udostępniały teksty poetów znanych i mało znanych, wydane bądź z rękopisów, bądź – przeważnie – z pierwodruków. Drugi zbiór przyczynił się do ożywienia zainteresowań barokiem i rehabilitacji jego osiągnięć artystycznych. Także prace interpretacyjne S-iej dotyczyły baroku. Interesowały ją zarówno poglądy pisarzy, teoretyków literatury, filozofów i przedstawicieli różnych dziedzin sztuki, jak i koncepcje epoki sformułowane przez jej badaczy. Tej problematyce poświęciła, obok kilku drobniejszych prac, książkę: Spory o barok. W poszukiwaniu modelu epoki (W. 1971). Starała się odnaleźć jego cechy wspólne, przekraczające granice narodowe, czy artystyczne. W książce: Dwie nieskończoności. Szkice o literaturze barokowej Europy (W. 1978), poddała analizie ówczesne wypowiedzi naukowe, filozoficzne i literackie, które pytają o relacje między nieskończonością wszechświata a człowiekiem, między czasem skończonym a wiecznością, śledziła «metafizyczne niepokoje» i poszukiwania miejsc szczęśliwych w licznych mitach arkadyjskich; zagadnieniu temu poświęciła osobną rozprawę: Arcadia profana et Arcadia sacra dans la littérature du baroque („Roczniki Human.” T. 26: 1978). Określała cechy myślenia symbolicznego (granice jawy i fantastyki), starała się w tekstach literackich odnaleźć koncepcje antropologiczne; dostrzegała je przede wszystkim w oryginalnym kształcie tragizmu jako kategorii estetycznej i egzystencjalnej. Przedstawiana w tych pracach komparatystyka pozwoliła S-iej na ogląd osiągnięć polskiej poezji barokowej w jej wymiarach uniwersalnych (np. w rozprawach: Jesteś, któryś jest, wieczny, niepojęty… Człowiek wobec Boga w poezji polskiego baroku, w książce zbiorowej „Polska liryka religijna”, L. 1983, czy w pośmiertnie drukowanej Od renesansu do baroku. Swoistość przełomu barokowego w Polsce, w tomie „Religijność literatury polskiego baroku”, L. 1995). S. była również autorką popularnej monografii Jan Andrzej Morsztyn (W. 1965, w serii „Profile”). Zmarła w Warszawie 1 VI 1991 i pochowana została na cmentarzu Powązkowskim.
Małżeństwo S-iej ze Stefanem Poźniakiem było bezdzietne.
Fot. w: Religijność literatury polskiego baroku, Red. C. Hernas, M. Hanusiewicz, L. 1995; – Pol. Bibliogr. Liter. za r. 1957 i n.; Słownik badaczy literatury polskiej, Red. J. Starnawski, Ł. 1994; – Hernas C., Hanusiewicz M., Słowo wstępne do: Religijność literatury polskiego baroku, L. 1995 s. 5–11; – „Życie Warszawy” 1991 nr 132, 133, 138; – Arch. KUL: Teczka personalna S-iej; – Informacje siostry, Stefanii Sokołowskiej z W.
Stefan Nieznanowski