Łoś Feliks Antoni h. Dąbrowa (1738–1804), poseł na sejmy, wojewoda pomorski, kolekcjoner. Ur. 24 V. Syn Michała (zm. 1758), kasztelana lwowskiego, i Heleny Skarbkówny, kasztelanki łęczyckiej (zm. 1764); pisał się z Grotkowa od Krzynowłogi. Posiadał dobra w woj. bełskim (Narol, Werchrata, Potoki, Jurów), ruskim, podolskim, lubelskim (Zawieprzyce, Krasienin), kilka kamienic we Lwowie i pałac w Warszawie, a w ziemi przemyskiej star. wiszeńskie (Sądowa Wisznia) i na Pomorzu star. skarszewskie. Z długiej podróży po Europie zachodniej, którą odbywał na zakończenie edukacji, przywiózł zamiłowanie do sztuk pięknych i kolekcjonerstwa. Już w r. 1758 posłował na sejm z woj. podolskiego, a w r. 1761 z bełskiego na nadzwycz. sejm warszawski. W tym czasie został podstolim żydaczowskim. Dn. 19 V 1761 otrzymał nominację na pułkownika, 29 X 1762 na generał-majora, a później na generał-lejtnanta wojsk kor. W r. 1762 był deputatem z Podola na Trybunał Lub. Dn. 6 II 1764 został sędzią kapturowym ziemi lwowskiej oraz komisarzem do pomocy marszałkowi konfederacji woj. ruskiego Adamowi Czartoryskiemu. Latem posłował na sejm elekcyjny z ziemi przemyskiej. Jako rotmistrz tej ziemi dowodził chorągwią na polu wolskim i z woj. ruskim podpisał wybór Stanisława Poniatowskiego. Był następnie posłem z pow. żydaczowskiego na sejm koronacyjny. Od 1 III 1765 zasiadał w komisji, która opracowała ordynację postępowania sądowego dla Komisji Wojsk Kor., przyjętą na sejmie 1766 r. Na tym sejmie został członkiem Sądów Zadwornych Asesorskich Kor. Był wówczas współzałożycielem i akcjonariuszem Kompanii Manufaktur Wełnianych w Polsce, założonej 11 IV 1766.
Ł. nie brał udziału w akcji przedradomskiej i jego podpis nie figuruje pod aktem konfederacji woj. ruskiego z 27 V 1767. Do związku tego przystąpił dopiero pod silną presją w 8 dni później, 4 VI. Dn. 24 VIII na sejmiku wiszeńskim został posłem z ziemi przemyskiej, ale gdy ugrupowanie proradomskie w dniu następnym dokonało wyboru nowych posłów, Ł. wraz z innymi wystąpił 26 VIII do akt Trybunału Lwowskiego z manifestem przeciwko łamaniu praw. Na protest ten, adresowany do marszałka generalnego, Karol Radziwiłł pod naciskiem M. Repnina odpowiedział 1 IX pociągnięciem Ł-ia za «wzruszenie pokoju publicznego» przed sąd konfederacki. Pod groźbą tego pozwu i obawą zapowiedzianej konfiskaty dóbr Ł. 23 IX złożył reces od manifestu i uznał legalność sejmiku z 25 VIII. Za lojalną postawę wobec króla w czasie konfederacji radomskiej i barskiej otrzymał w r. 1770 Order Św. Stanisława, a w r. 1779 Orła Białego. Dn. 2 VI t. r. mianowany wojewodą pomorskim, którego zakres władzy rozciągał się wówczas (po pierwszym rozbiorze) jedynie na miasto Gdańsk z niewielkim okręgiem; zrezygnował z tego urzędu w r. 1790. Z ramienia czterech kolejnych sejmów z l. 1780, 1782, 1784 i 1786 sprawował funkcję sędziego sejmowego. W r. 1787 witał króla w drodze do Kaniowa, w następnym z ramienia Sejmu Czteroletniego wszedł w skład delegacji do egzaminowania (rozpatrzenia działalności) Komisji Edukacji Narodowej.
W r. 1782 został kuchmistrzem wielkim kor. galicyjskim i szambelanem dworu, a w r. n. otrzymał austriacki tytuł hrabiowski. Do niego to niewątpliwie anonimowy autor adresował 31 XII 1783 list, w którym zarzucał serwilistyczne «podlenie się» wojewody, gdy wbrew delegatom Stanów Galicyjskich, domagających się obsadzania urzędów krajowcami, ów wojewoda proponował gubernatorowi, by połowę stanowisk rezerwował dla «zagranicznych». W imieniu Stanów Galicyjskich przemawiał Ł. na pogrzebach: Józefa II (1790) i Leopolda II (1792). W r. 1794 Kościuszko zwracał się do niego o poparcie powstania. W r. n. Ł. nawiązał kontakt z przywódcami organizacji niepodległościowych w Galicji.
Ł. zamieszkiwał głównie w Narolu, który od r. 1772 znalazł się pod zaborem austriackim. W r. 1776 zbudował tu w stylu wczesnoklasycystycznym pałac liczący 50 pokoi o bogatym wystroju. Założył przy nim ogród włoski (dzieło Norberta Hammerschmidta) ozdobiony licznymi rzeźbami i sztuczną ruiną. Zgromadził cenny księgozbiór z licznymi starodrukami, piękną galerię obrazów szkół włoskich, flamandzkich i holenderskiej, posiadał salę portretów królów polskich i cesarzy rzymskich, a w sali familijnej portrety rodziny Łosiów. Ponadto zebrał wiele chińszczyzny, starej broni oraz bogatą kolekcję monet polskich. Miał być autorem kilku rozpraw na temat numizmatyki ojczystej. Pozostawił w rękopisie cztery wielkie foliały diariusza swych czynności, liczne mowy i wiersze okolicznościowe. Zorganizował w Narolu teatr, założył szkołę dramatyczno-muzyczną. Subsydiował kształcenie młodzieży, założył szkołę trywialną. Troszczył się o rozwój gospodarczy swych majątków, zwłaszcza Narola, gdzie powstał jeden z głównych ośrodków wyrobu gontów. Ł. ściągnął do Narola różnych rzemieślników, zbudował liczne kamienice piętrowe i kościół murowany. Okazałej postawy, noszący się po polsku, słynął Ł. z różnych dziwactw, zgryźliwego dowcipu i finezyjnych powiedzeń, które kursowały w Galicji wschodniej przez cały XIX w. W r. 1765 poślubił w Warszawie Mariannę Urszulę Moszczeńską, wojewodziankę inowrocławską; od r. 1794 była ona damą austriackiego Krzyża Gwiaździstego, zmarła w r. 1798. Ł. zmarł bezpotomnie 27 X 1804 w Narolu i tam w podziemiach miejscowego kościoła został pochowany. Majątek przekazał krewnemu Maurycemu Łosiowi, znaczne sumy zapisał na kościoły, biednych i na fundusze stypendialne dla młodzieży.

Portret pędzla J. Pitschmanna z r. 1803 znajdował się do r. 1915 w galerii narolskiej; Portrety Ł-ia w muzeach: W Kielcach, Lublinie, w kościele paraf. w Krasieninie w pow. lubelskim (reprod. w Katalogu zabytków sztuki w Polsce, T. VIII z. 10, W. 1967); Sztych Prixnera (z ok. 1785); Popiersie żony (?) w białym marmurze, wykonane w r. 1793 przez Dominika Kardelliego; – Estreicher; Finkel, Bibliografia; Enc. Org., XVII, XIX 217; Enc. Staropol., I 174; Enc. Wojsk.; W. Enc. Ilustr.; Łoza, Architekci, s. 108; PSB, XIV 256; Rastawiecki, Słownik rytowników, (Prixner); Słow. Geogr., VI 914–6; Boniecki; Uruski; Żychliński, XVII 229; Chwalewik, Zbiory pol., (Narol); – Borkowski Dunin J. S., Panie polskie przy dworze rakuskim, Lw. 1891 s. 138; Ciołek G., Ogrody polskie, W. 1954; Hubert L., Pamiętniki historyczne, W. 1861 I 313–8; Jankowski E., Dzieje ogrodownictwa w Polsce, W. 1923; Korzon, Wewnętrzne dzieje; Kukiel M., Próby powstańcze po trzecim rozbiorze 1795–1797, Kr.–W. 1912; Łoś W., Historyczne to i owo, W. 1896 s. 111–2, 159, 164, 171–3, 177–8, 180–2, 240; tenże, Pan wojewoda pomorski, „Gaz. Lwow.” 1877 nr 309–13; tenże, Pan wojewoda pomorski, „Wiek” 1879 nr 154–9; Łoziński W., Galicjana, Lw. 1872 s. 58–60; Ross J., Pałac w Narolu, „Biul. Hist. Sztuki” (W.) R. 15: 1953; Rozdolski R., Stosunki poddańcze w dawnej Galicji, W. 1962; Szydłowski T., Ruiny Polski, Kr. 1919; Zieliński L., Narol, Lubczyca, Rawa, Żółkiew, „Lwowianin” 1842 z. 2; – Akta grodz. i ziem., XXIII; Diariusz sejmu … 1788, W. [b. r.] I 16; Diariusze sejmowe z wieku XVIII, W. 1937 III; Elektorów poczet, Wyd. O. Pietruski, Lw. 1845; Jabłonowski L., Pamiętniki, Wyd. K. Lewicki, Kr. 1963; Korespondencja Ignacego Krasickiego, Red. T. Mikulski, Wr. 1958; Kreczetnikow P., Dziennik wojennych działań, P. 1874 s. 32, 59; Pamiętnik anegdotyczny z czasów Stanisława Augusta, W. 1906 II 63; Płata wojska..., 1771 s. 19; Vol. leg., VII 118, 137, 204, 214, VIII 583, IX 3, 9, 32, 47, 404; – AGAD: Arch. Radziwiłłów V 8932, V 8938; WAP w L.: Łosioviana.
                                                                                                                                                                                                                               Wacław Szczygielski