Petruczynik Feliks (1899–1958), działacz socjalistyczny i oświatowy, zastępca członka Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, poseł RP w Finlandii. Ur. 15 XI we wsi Polubicze w pow. włodawskim, był synem Karola i Heleny z Petruczyników, właścicieli niewielkiego gospodarstwa rolnego. Przed pierwszą wojną światową uczył się w Zakładzie Księży Salezjanów w Oświęcimiu, a od r. 1916 w gimnazjum w Siedlcach. Był współorganizatorem kółka socjalistycznego na terenie gimnazjum; używał wówczas pseud. Henryk Chłosta. Od r. 1918 należał do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Jesienią t. r. wstąpił do WP. Uczestniczył w wojnie polsko-radzieckiej 1919–20 r., następnie służył w WP w Lublinie. Po zdemobilizowaniu w styczniu 1922 pozostał w Lublinie. Uczył się w gimnazjum dla dorosłych (świadectwa dojrzałości nie uzyskał) i studiował filozofię na Uniwersytecie Lubelskim. W Lublinie pracował początkowo jako kontroler w Wydziale Administracyjnym Komendy Wojewódzkiej Policji Państwowej (za zgodą partii), przez pewien czas był sekretarzem redakcji „Ziemi Lubelskiej”, a potem pracownikiem Wydziału Opieki Społecznej Zarządu Miejskiego. W r. 1929 współorganizował Powszechny Uniwersytet Obywatelski im. Stefana Żeromskiego w Nałęczowie i do wiosny 1931 był jego dyrektorem. Od r. 1935 kierował Oddziałem Oświaty i Kultury Zarządu Miejskiego. Jednocześnie był dyrektorem utworzonego w listopadzie 1935 Uniwersytetu Powszechnego im. Stefana Żeromskiego w Lublinie, sekretarzem generalnym Rady Artystycznej m. Lublina (powołanej w maju 1935) i sekretarzem jej sekcji propagandowej. Kontynuował działalność w PPS (zajmując się głównie sprawami oświaty), a także pełnił m. in. przez pewien czas funkcję sekretarza okręgowego Związku Pracowników Komunalnych i Instytucji Użyteczności Publicznej w Polsce i wchodził w skład redakcji miesięcznika „Życie Spółdzielcze”.
Zmobilizowany w stopniu podporucznika, P. wziął udział w kampanii 1939 r. w 2 p. strzelców konnych. W końcu września dostał się do niewoli i osadzony został w Oflagu Arnswalde (Choszczno), a potem w Oflagu II C Woldenberg (Dobiegniew). W Woldenbergu uczestniczył w akcji oświatowej, jako członek Rady Instytutu Pedagogicznego przy Kole Nauczycielskim. W maju 1945 powrócił do kraju i od t. r. był sekretarzem Wojewódzkiego Komitetu (WK) PPS w Lublinie, wiceprzewodniczącym Miejskiej Rady Narodowej i członkiem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Nadal interesowały go szczególnie sprawy oświaty: przewodniczył Zarządowi Wojewódzkiego Tow. Uniwersytetu Robotniczego (TUR) i był dyrektorem Uniwersytetu Powszechnego. Na XXVI Kongresie PPS (29 VI – 1 VII 1945 w Warszawie) wszedł w skład Komisji Statutowo-Regulaminowej. Dn. 4 XI t. r. dokooptowano go do Rady Naczelnej (RN), a 1 IV 1946 – także w skład Centralnego Komitetu Wykonawczego (CKW) PPS. Z ramienia PPS w kwietniu t. r. został posłem do Krajowej Rady Narodowej. Wiosną 1946 skierowano go jako stałego przedstawiciela CKW PPS na Śląsk. Na sierpniowym posiedzeniu RN, obok innych zwolenników bliskiej Współpracy z Polską Partią Robotniczą (Feliksa Baranowskiego, Józefa Salcewicza i Henryka Świątkowskiego), wystąpił z krytyką ówczesnej linii politycznej partii, to spowodowało usunięcie go ze składu CKW, a następnie także z WK w Katowicach. Został wówczas dyrektorem programowym Rozgłośni Polskiego Radia w Katowicach. Przez pewien czas był też przewodniczącym TUR i wiceprzewodniczącym Tow. Przyjaźni Polsko-Radzieckiej na województwo śląsko-dąbrowskie. Wybrany ponownie na członka RN na XXVII Kongresie Partii (14–17 XII 1947 we Wrocławiu), dokooptowany został 26 III 1948 w skład WK PPS w Katowicach i wybrany na jego przewodniczącego, a 22 IX t. r. ponownie wszedł do CKW. Jako delegat z pow. Bielsko uczestniczył w Kongresie Zjednoczeniowym partii (15–21 XII 1948 w Warszawie), na którym wybrano go na zastępcę członka Komitetu Centralnego (KC) Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) i na członka Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej. Przeniósł się do Warszawy i do r. 1949 pełnił funkcję zastępcy kierownika Wydziału Szkolenia i Propagandy Centralnego Związku Spółdzielczego. W l. 1950–1 był posłem nadzwycz. i ministrem pełnomocnym RP w Finlandii. Potem pracował w Tow. Wiedzy Powszechnej. Z funkcji zastępcy członka KC PZPR i członka Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej odwołano go 28 III 1953 uchwałą VIII Plenum KC PZPR. Od r. 1953 był naczelnikiem wydziału i p. o. dyrektora Centralnego Zarządu Szkolenia Zawodowego w Min. Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, a następnie naczelnikiem Wydziału w Komitecie Drobnej Wytwórczości.
P. był autorem dwu powieści: Lot bez skrzydeł (L. 1929 I) i To nie dla nas… (L. 1933). Ogłosił też dwie broszury: Reforma szkolna ze stanowiska demokracji (L. 1928) i O właściwe oblicze ideologiczne PPS (W. 1946) oraz kilka artykułów, m. in. Rada Artystyczna m. Lublina w latach 1935–1937 („Pamiętnik Lubelski”, L. 1938 III 502–9) i Uniwersytet Powszechny w Lublinie 1935–1939 („Świetlica” 1957 nr 9 s. 4–7). Pozostawił wiele rękopisów. Zmarł po długotrwałej chorobie 25 X 1958 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
W małżeństwie z Czesławą Haliną z Kondradtów (ur. 1903), długoletnim pracownikiem Pracowni Białoruskiej Zakładu Słowianoznawstwa PAN, P. miał córkę Hannę Julittę (ur. 1929), bibliotekarza.
Bohatkiewicz J., Oflag II C Woldenberg, W. 1971 s. 61 (tu mylnie: Franciszek); Dzieje Lublina, L. 1975 II; Kantyka J., Burzliwe lata. Z dziejów ruchu socjalistycznego na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1939–1948. Wyd. 2., W.–Kr. 1977; Nauczyciele w hitlerowskich obozach jeńców podczas II wojny światowej, W. 1967 s. 120, 126, 132, 243, 246; Reiss A., Z problemów odbudowy i rozwoju organizacyjnego PPS 1944–1946, W. 1971; – Podgóreczny J., O F. P-u (wspomnienie z niewoli), „Oświata Dorosłych” 1960 nr 2 s. 116–17 (tu mylna data śmierci: 23 X); „Tryb. Ludu” 1958 nr 299 s. 6, nr 300 s. 4 (nekrologi); „Z Pola Walki” 1973 nr 4, 1974 nr 3; – Centr. Arch. KC PZPR: Biuro Spraw Kadrowych PZPR 237/XXIII, teczka osobowa F. P-a nr 221, PZPR 237/I–9 k. 67; – Materiały w posiadaniu rodziny i jej informacje.
Andrzej Krzysztof Kunert