Susliga Florian (ok. 1520 – w lub po 1556), kanonik warszawski, oszust.
Był synem Albrechta (zm. ok. 1546), pochodzącego z Pułtuska mieszczanina warszawskiego, ławnika, od r. 1523 rajcy Starej Warszawy, oraz Doroty z Baryczków. Miał braci: Marcina, kupca, w l. 1541–4 ławnika warszawskiego, żonatego z Anną Wicek, Jana, zamieszkałego w Mirachowie w Prusach Królewskich, i Stanisława, żonatego z Żukowską.
Przed lipcem 1546 został S. kanonikiem kolegiaty św. Jana w Warszawie; wg Henryka Barycza zajmował być może również stanowisko notariusza w kancelarii królewskiej. Przygotowując się do wyjazdu z Polski mianował 9 VII 1546 brata, Marcina administratorem swego majątku, odziedziczonego po babce i rodzicach, oraz przekazał mu 600 złp., przeznaczonych na zasiłki w czasie podróży. Dn. 16 VIII t.r., prawdopodobnie w orszaku wojewodzica rawskiego Jerzego Kucieńskiego, wyruszył do Krakowa; następnie przez Ołomuniec i Wiedeń dotarł do Leoben, gdzie 5 IX spotkał dworzanina i dyplomatę w służbie Zygmunta Augusta Stanisława Lasotę, wracającego z poselstwa do Paryża. Jechał potem przez Villach, Wenecję, Padwę, Weronę, Genuę i Turyn, a w październiku dotarł do La Chambre w Alpach francuskich. Pod koniec października przebywał już w Heidelbergu, po czym prawdopodobnie późną jesienią znalazł się w Paryżu. Mieszkał z grupą niezamożnych studentów, zapewne z Kucieńskim i jego famulusem Winiarskim, na kwaterze prywatnej bez wyżywienia. Na Uniw. Paryskim studiował grekę pod kierunkiem J. Toussainta i język hebrajski u F. Vatable’a, a po ich śmierci (obaj zm. 16 III 1547) grekę u J. Strazela i A. Turnèbe’a; jako swoich mistrzów wymieniał również P. Ramusa, F. Vicomercato, G. Planciusa i P. Galanda. Zapewne na przełomie marca i kwietnia 1547 dołączył jako doradca w sprawach finansowych do orszaku Andrzeja Jakubowskiego, posła króla Zygmunta I Starego do króla Francji Franciszka I. Dzięki protekcji Jakubowskiego znalazł się wraz z Kucieńskim w otoczeniu kardynała Hipolita d’Este; w późniejszym czasie korzystając ze znajomości z posłem (lub podszywając się pod jego nazwisko) pożyczał na jego konto poważne sumy od dyplomatów francuskich w Szwajcarii.
Po śmierci króla Anglii Henryka VIII, S. między majem a początkiem września 1547 rzekomo wyjechał do Anglii, by wyprzedzając oficjalne poselstwo Lasoty, złożyć gratulacje nowemu królowi Edwardowi VI; miał za to otrzymać 2 tys. koronatów, a od kupców londyńskich pożyczyć ponadto 200 koronatów. Możliwe jednak, że wyjazd ten nigdy nie miał miejsca. Zapewne do wiosny 1548 przebywał S. ponownie w Paryżu; korespondował wówczas m.in. z kanonikiem krak. Marcinem Kromerem, któremu podobno przesłał grecką historię Kościoła Euzebiusza z Cezarei. Następnie udał się do Strasburga, gdzie zamieszkał u profesora Gimnazjum Strasburskiego P. Fagiusa, a potem do Fryzji; w Emden przed 26 IV t.r. odwiedził reformatora Jana Łaskiego, od którego uzyskał list polecający do flamandzkiego teologa G. Cassandra. Co najmniej od czerwca do jesieni t.r. przebywał w Kolonii, kontaktując się z Cassandrem i R. Gualterem; prawdopodobnie odwiedził również Heidelberg i Moguncję. Zimą 1548/9 wrócił do Strasburga i zamieszkał w domu superintendenta M. Butzera, któremu przedstawił list polecający od Łaskiego oraz, zapewne podrobiony, przywilej królewski. Już jednak na początku 1549, zaciągając pożyczkę i nie płacąc Butzerowi za mieszkanie i wyżywienie, udał się ze Strasburga do Genewy, gdzie nawiązał kontakt z Janem Kalwinem (posługiwał się, być może podrobionym, listem napisanym do Kalwina przez Łaskiego, w którym był przedstawiony jako wyznawca «Kościoła Chrystusowego»). Zachęcił Kalwina do zadedykowania królowi Polski Zygmuntowi Augustowi dzieła „Commentarii in Epistolam ad Hebraeos” (Genevae 1549); w sześciokartkowym liście dedykacyjnym znalazła się również pochlebna wzmianka o S-dze, którą jednak Kalwin usunął z nowego wydania pracy z r. 1551. Ok. poł. marca 1549 wyjechał S. z Genewy i po krótkim pobycie w Bernie przybył do Zurychu, gdzie 29 III t.r. został przyjęty przez H. Bullingera, przywódcę miejscowych reformatorów; zaznajomił się tam z organizacją Kościoła oraz poznał wielu uczonych i działaczy reformacyjnych, m.in. L. Socyna, J. Wolfa, K. Gesnera, W. Musculusa, T. Bibliandra, K. Pellikana; Gualter dedykował mu swą książkę „Nebal. Comoedia sacra…” (Zurich 1549). Pod koniec kwietnia opuścił Zurych i najpóźniej 2 V przybył do Bazylei, gdzie nawiązał kontakt z miejscowymi intelektualistami, m.in. S. Münsterem, S. Sulzerem, O. Myconiusem, U. Iselinem i B. Amerbachem (u którego zaciągnął pożyczkę); w pisanych wówczas listach informował o rzekomym ukończeniu książki Pro ecclesia Dei contra Interim. Dn. 6 V przyjechał do Strasburga; zamieszkał tam w domu teologa luterańskiego J. Marbacha. Prowadził szeroką korespondencję, m.in. z Kalwinem, Bullingerem, Butzerem, Amerbachem, Gualterem, Musculusem, Fagiusem, przedstawiając się jako bibliofil i zapewniając o swych staraniach o umacnianie reformacji. Dn. 1 VII znajdował się w Moguncji, a w poł. lipca w Kolonii. Następnie przebywał w Antwerpii, skąd 8 i 20 VIII donosił Bullingerowi o złym stanie zdrowia, spowodowanym niepowodzeniami, uniemożliwiającymi mu zwrot zaciągniętych pożyczek. Wg Barycza podawał w korespondencji fikcyjny adres, aby uniknąć płacenia długów. Dn. 12 VIII wpisał się na katolicki uniw. w Lowanium. Jesienią wrócił do Kolonii, gdzie pożyczył od księgarza J. Birchmanna niewielką sumę pieniędzy; zapewne w tym czasie (przed 18 I 1550) odwiedził również Frankfurt, skąd wyjechał potajemnie, «nie pożegnawszy wszystkich przyjaciół» (Birchmann). Wg przywódcy kalwinistów berneńskich J. Hallera na przełomie l. 1549 i 1550 przebywał znowu w Heidelbergu, tym razem na dworze Ottona Henryka (Otthenreicha), ks. Palatynatu-Neuburg.
Sytuacja S-i w środowisku reformatorów stawała się coraz trudniejsza. Socyn, zauważając sprzeczności w jego listach, zaczął go już w lipcu 1549 podejrzewać o oszustwo, a wątpliwości pojawiły się również wśród znajomych S-i w Zurychu i Bazylei. W rezultacie porzucił on dotychczasowy obszar działania i wiosną 1550 przybył do Rzymu. Jako Florian Roliz (Rozlicz) z Warszawy nawiązał kontakt z zakonem jezuitów; został przyjęty przez rektora Kolegium Rzymskiego B. Oliviera, a następnie spotkał się z G. Polanco, sekretarzem Tow. Jezusowego, bliskim współpracownikiem Ignacego Loyoli. Powołując się na koligacje i wpływy w najwyższych sferach kościelnych w Rzymie i Polsce (m.in. na kardynałów d’Este i A. Farnese oraz na swego stryja, arcybiskupa nieistniejącego wówczas arcybiskupstwa warszawskiego), przedstawił szereg rzekomych listów polecających, wystawionych przez Zygmunta Augusta i najwyższych polskich dostojników, a także zadeklarował chęć wstąpienia do jezuitów. Sugerował, że mógłby kiedyś ufundować w Polsce kilka kolegiów jezuickich oraz twierdził, że na uniw. w Lowanium uzyskał stopień naukowy. Polanco przedstawił sprawę S-i Loyoli, który zdecydował o wysłaniu go do nowicjatu w Palermo na Sycylii i zaopatrzył w list polecający do rektora tamtejszego kolegium J. Layneza. Pożyczywszy od Polanco 50 dukatów (w zamian pozostawił sfałszowany weksel na 130 dukatów, wystawiony przez fikcyjnego polskiego wojewodę nazwiskiem Ablonia), wyjechał S. 4 V t.r. z Rzymu w towarzystwie przydanego mu przez jezuitów kandydata do zakonu. Już jednak w Neapolu opuścił potajemnie swego towarzysza i skierował się do Hiszpanii i Portugalii. Przebywał m.in. w Coimbrze, Valladolid, Alcali i Saragossie, odwiedzając powstające tam kolegia jezuickie oraz wyłudzając gościnę i zapomogi pieniężne.
W marcu 1551 jezuici, m.in. dzięki informacjom orszaku posła polskiego w Rzymie Andrzeja Czarnkowskiego, nabrali pewności co do oszustw S-i; w kwietniu t.r. Polanco rozesłał list okólny do większości kolegiów jezuickich, opisując postępki S-i i zalecając jego zatrzymanie. W tym samym czasie S. wzbudził również niezadowolenie kapituły kolegiaty św. Jana w Warszawie, ponieważ wyjeżdżając z kraju, prawdopodobnie nie wyznaczył administratora przysługujących mu dochodów beneficjalnych; w marcu t.r. wicedziekan Łukasz Sandomierczyk i wikariusz Maciej Chojnacki wystąpili przeciw niemu na sesji kapituły z powodu niepłacenia należnej części dochodów. Ponadto w kwietniu kapituła nakazała S-dze przeprowadzenie w ciągu roku (pod karą utraty dochodów) naprawy domu należącego do jego kanonii. Tymczasem S. opuścił Hiszpanię i przez Francję wrócił do Szwajcarii. Dn. 20 IV pojawił się w Bernie; tutaj jednak dzięki informacjom profesora kalwińskiego gimnazjum w Lozannie A. Schorra, znającego go z Heidelberga i Strasburga, został ostatecznie zdemaskowany.
W l.n. S. albo zaprzestał działalności, albo występował pod zmienionym nazwiskiem. Dopiero pod koniec czerwca 1556 w kolegium jezuickim w Ferrarze pojawił się podobny do S-i osobnik, prosząc o list polecający do Loyoli i powołując się na rzekomo skradziony list nuncjusza papieskiego w Polsce A. Lippomano. Rozpoznał go hiszpański jezuita S. Rodrigez, a identyfikację potwierdziło śledztwo przeprowadzone przez Polanco. S. zaprzeczył swej tożsamości: wyparł się związków z jezuitami i podał się za Wenecjanina, członka zakonu kartuzów. W 2. poł. lipca 1556 Polanco zgodził się na jego ukaranie, dodając jednak, «że nie pożąda się jego śmierci». Dalsze losy S-i pozostają nieznane.
Wg Polanco S. był średniego wzrostu blondynem o gęstych włosach i brodzie; miał niewielką wadę wymowy i odznaczał się swobodnym sposobem bycia. Był dobrze wykształcony jako filozof i teolog. Posługiwał się łaciną, greką i hebrajskim.
Barycz H., Nowe szczegóły do życia Floriana Susligi, „Odr. i Reform. w Polsce” T. 21: 1976 s. 137–41; tenże, Sto lat polskich studiów i podróży kulturalnych do Genewy 1550–1650, „Przegl. Human.” 1965 z. 3 s. 15–19; tenże, Voyageurs et étudiants Polonais à Genève a l’époque de Calvin et de Théodore de Bèze (1550–1650), w: Echanges entre la Pologne et la Suisse du XIVe au XIXe siècle, Genève 1964 s. 72–6; tenże, W blaskach epoki Odrodzenia, W. 1968; Gmiterek H., Bucer und Polen, w: Martin Bucer and sixteenth Century Europe. Actes du Colloque de Strasbourg (28–31 août 1991), Ed. H. Krieger, M. Lienhard, Leiden 1993 s. 551–2; Hartleb K., Florian Rozwicz Susliga. Szkic obyczajowy z dziejów refomacji, Lw. 1912; Jaworski R., Utalentowany pan Susliga, „Mówią wieki” 2007 nr 9 s. 24–8; Korewa J., Z dziejów diecezji warmińskiej w. XVI. Geneza braniewskiego Hosianum, P. 1965 s. 14–15; Miaskowski K., Listy Polaków do Bonifacego Amerbacha, „Roczniki Tow. Przyjaciół Nauk Pozn.” R. 44: 1917 s. 52–7; Neveux J. B., Florian Susliga jako preceptor, „Odr. i Reform. w Polsce” T. 11: 1966 s. 141–6; Włodarski M., Polsko-bazylejskie więzi kulturalne i literackie w XVI wieku, Kr. 1987; Zins H., Polska w oczach Anglików XIV–XVI wieku, L. 2002; – Barycz H., List Floriana Susligi do Marcina Kromera, „Odr. i Reform. w Polsce” T. 13: 1963 s. 161–7; Calvin, Opera, XIII, XIV, XX; H. Bullingeri Diarium (Annales vitae), Hrsg. E. Egli, Basel 1924 s. 37; Ioannis a Lasco opera tam edita quam inedita, Ed. A. Kuyper, Amstelodami 1866 II 616, 620, 650, 654; Matricule de l’Université de Louvain, Pub. A. Schillings, Bruxelles 1961 IV cz. 1 s. 391; Monumenta Historiae Societatis Jesu, Martriti 1894–1911 II 15–16, 354, XII 181, 238; Pietrzyk Z., Sobańska A., „Insignis impostor”. Itinerarium podróży Floriana Susligi z 1546 roku, „Biul. B. Jag.” T. 49: 1999 s. 143–54; Trechsel F., Lelio Sozini und die Antitrinitarier seiner Zeit, Heidelberg 1844 s. 435; Wotschke T., Der Briefwechsel der Schweizer mit den Polen, „Archiv für Reformationsgesch.” T. 3: 1908 s. 14–27.
Agnieszka Biedrzycka i Zdzisław Pietrzyk