INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Franciszek Bartuzel      Fragment pocztówki z widokiem Tarnowskich Gór w roku 1700 - plik z Wikimedia Commons - zaczerpnięty przez WC z www.sbc.org.pl (Śląskiej Biblioteki Cyfrowej).
Biogram został opublikowany w 1935 r. w I tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Bartuzel Franciszek Paweł (1731–1811), oficjał biskupa krak. na Śląsku. Urodził się 1 IV w Babicach (pow. raciborski), studja teologiczne 4-letnie odbył w Ołomuńcu, wyświęcony tamże 13 VIII 1758 na księdza, był przez 10 lat wikarym w Boguminie. Stamtąd powołany do Tarnowskich Gór na wikarego, gdyż w dekanacie bytomskim brak było księży, umiejących po niemiecku, został następnie proboszczem w Woźnikach, 15 IV 1776 administratorem, a 20 IX 1776 proboszczem w Tarnowskich Górach, później zaś dziekanem bytomskim. Gdy w r. 1783 dla większego uzależnienia części górnośląskiej diecezji krakowskiej utworzono dla niej urząd oficjała biskupiego (administratora), został nim B. i piastował tę godność do r. 1801, w którym z niej zrezygnował. Umarł 2 VI 1811 i pogrzebany został w kościółku św. Anny w Tarnowskich Górach.

Jako oficjał biskupi miał do spełnienia trudną rolę ze względu na dążności germanizacyjne rządu pruskiego, a zarazem ze względu na obowiązki wobec biskupa krak. Wywiązał się z tych trudności zręcznie. Wygłaszał wprawdzie kazania niemieckie na nieszporach w najuroczystsze święta i czasem w nieokreślonych terminach, przedewszystkiem jednak starał się przemawiać po polsku. A choć wydał w r. 1789 do proboszczów okólnik, powtarzający zarządzenie królewskie w sprawie nauki języka niemieckiego w szkołach, a usunięcia języka polskiego, wszakże zrobił to w przekonaniu, że rozporządzenie pozostanie na papierze, jak niem zostało aż do trzeciego dziesiątka XIX w. Wytyka Miechowitom w Chorzowie prowadzenie ksiąg metrykalnych nie po niemiecku wbrew nakazowi, ale sam podpisuje się stale pisownią polską Bartuzel. W r. 1806 w czasie pobytu wojsk polskich w Tarnowskich Górach doniósł biskupowi krak. o znęcaniu się części mieszczan nad żołnierzami polskimi i o sympatjach wielu obywateli dla żołnierzy polskich, których uchronili w czasie odwrotu przed niewolą; ale gdy wrócił radca wojenny pruski Belov i został pobity przez mieszczan, złożył mu wizytę kondolencyjną, podczas której umiał dać dyplomatyczną choć ciętą odpowiedź jego żonie. Gdy wreszcie w r. 1801 Komora wrocławska zażądała, aby księża podlegli władzy oficjała zdali we Wrocławiu egzamin na bakałarza teologji, B. wystąpił w ich obronie, żądając ustanowienia komisji na miejscu. Zaznaczyć trzeba, że właśnie na czas jego urzędowania jako oficjała bisk. przypada okres wzmożonej frekwencji Ślązaków na Uniwersytet Krakowski i że widocznie za działanie zgodne z wolą biskupa krakowskiego otrzymał godność kanonika katedr. inflanckiego. Ocenić go więc trzeba jako gorliwego sługę kościoła, który przypomina poniekąd lojalnością wobec rządu pruskiego, obok gorliwego przestrzegania interesów kościelnych, późniejszego ks. Ficka.

 

Nowak Jan, Kronika miasta i powiatu Tarnowskie Góry, 1927, 104, 115, 117–118, 164, 168; nadto materjały, udzielone przez Gertrudę Knosałównę z jej pracy magistr. pt. Stosunki językowe na Górnym Śląsku za Fryderyka II, oraz ks. Knosałę z dzieła pt. Dziekanat bytomski (część śląska), które ma się wkrótce ukazać w druku.

Wincenty Ogrodziński

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Franciszek Ksawery Lampi

1782-01-22 - 1852-07-22
malarz
 

Jerzy Bułharyn

1798-04-23 - 1885-10-29
generał węgierski
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Euzebiusz Tomasz Słowacki h. Leliwa

14 lub 15 listopada 1773 - 1814-11-10
dramatopisarz
 

Stefan Stubielewicz (Stubilewicz)

1762-11-02 - 1814-04-17
fizyk
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.