INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
Biogram został opublikowany w 1976 r. w XXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mikorski Franciszek Ksawery h. Ostoja (2. poł. XVIII w.), marszałek gostyński konfederacji barskiej, poseł na sejmy. Był synem miecznika gostyńskiego Jana i jego drugiej żony Franciszki z Pruszkowskich, bratem Józefa (zob.) i przyrodnim bratem Feliksa (zob.). Posiadał dobra w woj. rawskim i kaliskim (m. in. Szkurlaty i połowę Skarszewa pod Kaliszem). Z ziemi gostyńskiej posłował na sejm elekcyjny 1764 r. i z woj. rawskim głosował na Stanisława Poniatowskiego. Jako wojski mniejszy gostyński został 28 I 1769 wybrany marszałkiem «odnowionej» konfederacji ziemi gostyńskiej. Pół roku wcześniej marszałkiem tej ziemi w samozwańczy sposób ogłosił się słynny awanturnik Michał Dzierżanowski, powiązany z radykalnie antykrólewskimi ugrupowaniami wewnątrz konfederacji barskiej. Wybór M-ego dokonał się w ramach szeroko zakrojonej akcji Ignacego Malczewskiego, który uchodził wówczas za człowieka w sposób dyskretny kontaktującego się z «Warszawą». Za «królewską kreaturę» uważany był też M., a pogląd ten uprawdopodobniała postawa jego braci: Józefa (pisarza Komisji Skarbowej) i Feliksa (marszałka działającego wbrew konfederacji Trybunału w Piotrkowie). Wobec płynności i zmienności konstelacji barskich trudno o weryfikację owych poszlak i ustalenie trwałych powiązań. M. w różnych okresach znajdował się w orbicie oddziaływania takich ludzi, jak Adam Krasiński i Teodor Wessel, Malczewski, Józef Zaremba i Kazimierz Pułaski. Bardziej dowódca i organizator konfederackich oddziałów niż konfederacki polityk, był jednak M. w sposób długotrwały uwikłany w absorbującą rywalizację z Dzierżanowskim o tytuł marszałka gostyńskiego.

W zimie 1769 r. M. z oddziałem ok. 200 koni dopomógł do zawiązania konfederacji w ziemi sochaczewskiej, woj. płockim i ziemi ciechanowskiej. Przez całą wiosnę razem z marszałkiem sochaczewskim Felicjanem Stępowskim prowadził działania partyzanckie na Mazowszu. W okresie ożywionej działalności Malczewskiego M., wraz z marszałkiem dobrzyńskim Władysławem Mazowieckim, brał udział w lecie 1769 w akcji rozszerzenia konfederacji na Pomorze. Obaj marszałkowie blokowali Toruń, ale po klęsce Mazowieckiego wycofali się do Kowalewa. Tu M. i Mazowiecki ogłosili 20 VII manifest przeciw Toruniowi i bez większego powodzenia starali się ściągnąć do Kowalewa i skonfederować szlachtę chełmińską. Potem przenieśli się z Prus Królewskich na Mazowsze i brali udział w przygotowaniach do planowanej przez Malczewskiego w jesieni akcji na Warszawę. Akcja ta została odwołana, ale Wielkopolanie, przy wydatnym udziale ziemi gostyńskiej, wywarli skuteczny nacisk na Pomorzan skłaniając ich do przystąpienia do konfederacji. W czasie kiedy działający pod Bydgoszczą i Toruniem (listopad – grudzień 1769) M. nie mógł stawić się w Preszowie, Generalność przeprowadzała «rugi». Malczewski utrzymał się na stanowisku marszałka Wielkopolski, unieważniono jednak wybór kreowanych przez niego «dwoistych» marszałków, m. in. M-ego, potwierdzając Dzierżanowskiego na stanowisku marszałka gostyńskiego. Malczewski zatrzymał jednak przy sobie «wyrugowanych» i M. z ok. 500 ludźmi partii gostyńskiej brał udział w jego akcjach na przełomie l. 1769–70. Podjęta tym razem wielka operacja warszawska zakończyła się generalną klęską Malczewskiego pod Zawadami (12 II 1770). Zagrożony okrążeniem przez Rosjan, M. pierwszy uszedł z pola bitwy. Kiedy na wiosnę pozycja Malczewskiego była zachwiana i wśród konfederatów wielkopolskich zapanowało rozprzężenie, M. odgrywał rolę jednoczyciela. W owym czasie łączący się ze zdrajcą Józefem Bierzyńskim Dzierżanowski został wykluczony z konfederacji (5 IV) i Generalność dopuściła M-ego do marszałkowskiej przysięgi oraz do udziału w obradach Rady Najwyższej. Miał on poprowadzić akcję pojmania («zabrania») Bierzyńskiego i Dzierżanowskiego, ten ostatni jednak znów zrobił woltę i sam aresztował Bierzyńskiego. M. zabiegał w Generalności o polubowne załatwienie sporu o marszałkostwo gostyńskie przez powierzenie Dzierżanowskiemu innego stanowiska. Sprawa «rewizji rugów» ciągnęła się jednak aż do marca 1772, kiedy to na skutek wielokrotnego niestawiennictwa Dzierżanowskiego Generalność wreszcie «spór między dwoma marszałkami do finalnego rozsądzenia odesłała do ziemi» (która była za M-m).

Po upadku Malczewskiego i objęciu komendy w Wielkopolsce przez Zarembę (maj 1770) stosunki między M-m i nowym komendantem układały się niedobrze. Latem 1770 r. M. wszedł do zorganizowanej przez W. Mazowieckiego, a opozycyjnej w stosunku do Zaremby grupy «pięciu marszałków» i do końca t. r. brał udział w jej niepomyślnych bojach. Kiedy Mazowiecki przeszedł pod rozkazy Zaremby, M. w pierwszych miesiącach 1771 r. kontynuował partyzantkę wespół ze Stępowskim i marszałkiem sanockim Filipem Radzimińskim. Z początkiem marca przybył do Częstochowy i oddał się pod rozkazy K. Pułaskiego, aby do jesieni ze zmiennym szczęściem uczestniczyć w jego działaniach bojowych. Gostyńska partia M-ego zaliczana jest do ofiarnych i stosunkowo wielu gostyniaków (66 towarzyszy) znalazło się wśród konfederackich jeńców wywiezionych na Sybir. Schyłek konfederacji zastał go na Jasnej Górze. W obliczu ostatecznej klęski konfederacji M. należał do marszałków doradzających kapitulację i brał udział w rokowaniach z Warszawą. Dnia 11 VI 1772 złożył z innymi marszałkami «rekognicję» królowi, a 17 VIII reces od konfederacji.

Zapewne przy pomocy braci M. pozyskał sobie względy czynników wpływowych na sejmie rozbiorowym, skoro na mocy konstytucji „Nadgroda zasłużonym” otrzymał w emfiteuzę starostwo ostrzeszowskie i królewszczyznę Czermno. W r. 1775 został też rotmistrzem pancernym, a w r. n. podstolim gąbińskim. Na scenie politycznej pojawił się jako poseł koniński na sejm 1776 r. Kolegował na tym sejmie ze swym bratem Józefem (posłem gostyńskim), który zapewne przyczynił się do wejścia M-ego w szeregi stronnictwa królewskiego. Już jako pisarz ziemski kaliski był posłem kaliskim na sejm 1778 r. Na sesji 26 X złożył projekt rozróżniający, które z «tłumaczących prawo» rezolucji Rady Nieustającej można uznać za legalne, a które za bezprawne (w sprawie tej podobne stanowisko zajął znów posłujący brat Józef). W wywołującej namiętną dyskusję sprawie zawieszenia rezolucji Rady Nieustającej, tyczącej sporu miasta Krzemieńca z miejscowymi Żydami, M. wniósł projekt kompromisowy, który został przyjęty (2 XI). Wybrany na tym sejmie do Rady Nieustającej, otrzymał w r. 1780 przedłużenie mandatu na następne dwulecie. Był posłem kaliskim na sejm grodzieński 1784 r., z ramienia którego sekretarzował («trzymał pióro») delegacji do egzaminowania Skarbu Koronnego. Zachęcany listownie przez prymasa M. Poniatowskiego do kandydowania, w r. 1788 uzyskał mandat z woj. kaliskiego.

M. zalicza się do dość aktywnych posłów Sejmu Czteroletniego. W listopadzie 1789 przedłożył projekt kantonowego poboru rekruta, w marcu 1790 opowiadał się za utworzeniem Komisariatu Wojskowego, a w lipcu t. r. za przemienieniem chorągwi hetmańskich na lekką kawalerię (bośniaków). W marcu 1790 został powołany (wraz z bratem Józefem) do «Deputacji do porównania ofiary i podatków» (tzw. koekwacyjnej), w maju przedstawił jednomyślnie przyjęty projekt, aby pensje biskupów wyznaczyć w dobrach ziemskich (zgodnie z życzeniem Watykanu), a w październiku był projektodawcą zsypki zbożowej na wojsko. Powołany w październiku 1789 do deputacji mającej opracować projekt podatków z miast królewskich, a 18 XII t. r. do «Deputacji do miast królewskich», do kwietnia 1791 uczestniczył w pracach projektodawczych i dyskusjach dotyczących sprawy mieszczańskiej. Odegrał też rolę w debatach na temat ogólnej polityki sejmu. Swym przemówieniem z 6 IX 1790 przyczynił się do uchwalenia prawa o niezbywalności ziem Rzpltej. W dyskusji nad prawami kardynalnymi 16 IX sprzeciwił się decydowaniu przez sejm o elekcyjności tronu, popierając wniosek J. U. Niemcewicza, aby w sprawie elekcji czy sukcesji zwrócić się uniwersałem o zdanie «narodu». Wobec zaciętej opozycji przeciw prorogacji sejmu i konfederacji (na czoło obstrukcji wysunęli się ludzie Szczęsnego Potockiego) projekt M-ego z 7 X stał się platformą dla przeprowadzenia tej sprawy. W dn. 3 V 1791 znajdował się w Izbie i należał do popierających Ustawę Rządową. W r. 1791 otrzymał urząd sędziego ziemskiego kaliskiego. Po przystąpieniu króla do Targowicy M. już z początkiem sierpnia 1792 został marszałkiem konfederacji woj. kaliskiego. Zwolennicy Szczęsnego Potockiego przeprowadzili jednak utworzenie 20 VIII ogólnej konfederacji województw wielkopolskich w Środzie, i do tej konfederacji wcielono kaliską. Nieobecny w Środzie M. został wciągnięty na listę konsyliarzy. Dalsze losy M-ego nie są znane.

Żonaty z Elżbietą Bielińską, siostrą stryjeczną Piotra (zob.), miał z nią córkę Barbarę Łukomską i syna Józefata, prezydenta sądu krajowego w Poznania (1824).

 

PSB, (Bierzyński J., Dzierżanowski M., Malczewski I.); Uruski; Żychliński; – Dihm J., Trzeci Maj, Kr. 1932 s. 19; Kalinka W., Sejm Czteroletni, Kr. 1896 II 272, 273, 341, 391, 573, 609; Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Konfederacja barska, W. 1936–8 I–II; Korzon, Wewnętrzne dzieje, II, IV; Michalski J., Schyłek Konfederacji Barskiej, Wr.–W.–Kr. 1970; tenże, Sejmiki poselskie 1788 roku, „Przegl. Hist.” T. 51: 1960 z. 2 s. 348; Smoleński W., Konfederacja Targowicka, Kr. 1903; Szczygielski W., Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768–1770, W. 1970; Wegner L., Konfederacja województw wielkopolskich… dnia 20 sierpnia 1792 r. w mieście Środzie zawiązana, P. 1863 s. 152; – Arch. Wybickiego; Diariusz sejmu… 1776 r., W. 1776 (spis sejmujących); Diariusz sejmu… 1778 r., W. 1779 s. 3, 30, 90, 128, 178; Diariusz sejmu… 1784 r., W. 1785 s. 3, 200–4; Dziennik czynności sejmu… r. 1789 zaczęty, W. 1790 (bez paginacji); Mater. do dziej. Sejmu Czteroletniego, II–III; Sapieżyna T., Z pamiętnika konfederatki, Kr. 1914; Vol. leg., VIII 239, 946, 962, IX 48, 133, 156, 165; – B. Czart.: rkp. 832 s. 453, rkp. 941 s. 399, rkp. 942 s. 513, rkp. 944 s. 333, rkp. 946 s. 309, rkp. 948 s. 253; – Uzupełnienia Wacława Szczygielskiego.

Emanuel Rostworowski

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Jędrzej Śniadecki

1768-11-30 - 1839-05-11
chemik
 

Jan Chrzciciel Śniadecki

1756-08-29 - 1830-11-09
astronom
 

Wojciech Chrzanowski

1793-01-14 - 1861-02-26
generał dywizji WP
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 
 

Hieronim Antoni Szeptycki

1 poł. 1700 - 1773-08-09
biskup płocki
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.