INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Franciszek Marian Mucha (Zyndram-Mucha)      Franciszek Zyndram-Mucha, źródło: FINA.

Franciszek Marian Mucha (Zyndram-Mucha)  

 
 
Biogram został opublikowany w 1977 r. w XXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mucha (Zyndram-Mucha) Franciszek Marian, pseud. F. M. Palmerich (1894–1940), reżyser, operator i publicysta filmowy, działacz polonijny. Ur. 19 V w Żydaczowie nad Stryjem, był synem piekarza Antoniego Muchy (pochodzenia czeskiego) i Julii Palmerich. Ukończył we Lwowie I Wyższą Szkołę Realną i kursy kinematograficzne. Na przełomie l. 1911/12 wstąpił do Związku Strzeleckiego (nosił tu pseud. Zyndram), a po wybuchu pierwszej wojny światowej do formowanej we Lwowie II Brygady Legionów Polskich. Posiadając własną kamerę filmową, stworzył przy sztabie II Brygady ekipę filmową i został jednym z pierwszych polskich operatorów frontowych. Realizował materiały reportażowe z formowania oddziałów legionowych w Galicji oraz z wydarzeń frontowych w l. 1915–16, m. in. z walk pod Rafajłową, Rarańczą i nad Stochodem. W r. 1918 został kierownikiem technicznym powstałego przy Naczelnym Dowództwie WP Centralnego Urzędu Filmowego i zorganizował z materiałów kronikalnych (ok. 5 000 m taśmy) zalążki pierwszego w Polsce archiwum filmowego. W r. 1919 wykładał teorię techniki ekranowej na pierwszym w niepodległej Polsce studium filmowym – Kursach Sztuki Kinematograficznej w Warszawie. Zgromadził w tym czasie największą w kraju specjalistyczną bibliotekę filmową. Jako operator uczestniczył w wojnie polsko-radzieckiej 1919/20 r. Podczas III Powstania Śląskiego w r. 1921 działał przy Naczelnej Komendzie Wojsk Powstańczych, filmował m. in. epizody z walk obronnych w rejonie Kędzierzyna i Góry Św. Anny.

W r. 1921 debiutował M. jako reżyser, realizując film pt. Tajemnice Nalewek (premiera 7 XI 1921 w Warszawie), będący ekranizacją powieści Henryka Nagla. Ten środowiskowy dramat filmowy zyskał uznanie za podjęcie «szlachetnej idei społecznej i zwalczanie przesądów». Następny film fabularny wg scenariusza i w reżyserii M-y, pt. Złodziej i dziewczynka (premiera 20 XII 1921 w Warszawie), powstał w założonej przez niego wytwórni «Zyndram–Studio». Z filmów reportażowo-dokumentalnych M-y uznanie zyskały Manewry floty polskiej w Gdyni (1924). W ramach powstałego w r. 1922 z inicjatywy Wydziału Oświaty Pozaszkolnej Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Instytutu Pokazów Świetlnych (IPOS) zorganizował w r. 1923 sekcję «ścisłych badań i studiów nad kinegrafią». W t. r. założył miesięcznik „Film Polski”, którego był wydawcą i redaktorem odpowiedzialnym (wyszło 5 numerów). „Film Polski” był organem niezależnym od ówczesnej branży filmowej, miał szerokie ambicje w dziedzinie popularyzacji sztuki filmowej (m. in. artykuły Leo Belmonta, Karola Irzykowskiego, Leona Trystana i M-y) oraz kreślił drogi wyjścia z impasu rodzimej kinematografii. Na przełomie r. 1923/4 M. wyjechał na zaproszenie Tow. Emigracyjnego do Brazylii, aby zrealizować serię filmów dokumentalnych o życiu polskich osadników. Materiały M-y nie stworzyły zachęcającego obrazu do propagandy akcji osadniczej i Tow. Emigracyjne zerwało z nim kontrakt. Pozostając w Brazylii i Argentynie do r. 1932 pracował M. jako operator dla wytwórni A. Botelho-Film Ltd w Rio de Janeiro i Guarany Film w Saõ Paulo. Na zlecenie władz stanu Parana zrealizował wstrząsające reportaże z zakładu dla trędowatych, m. in. Polaków, w Piraquara koło Kurytyby. W czasie pobytu w Buenos Aires współpracował z prasą polonijną – z miesięcznikiem „Przyjaciel Ludu” i tygodnikiem „Głos Polski”. Po powrocie do Warszawy w r. 1932 z bogatym materiałem filmowym, mimo starań, nie miał możliwości zmontowania taśm i ich udźwiękowienia. Do wybuchu wojny pracował w instytucjach wojskowych w Warszawie (m. in. w Składnicy Saperów przy ul. Powązkowskiej). Wydał w r. 1934 (W.) zbiór reportaży z ośrodków dla trędowatych w Brazylii, pt. Skąd nie ma powrotu. M. zmarł na gruźlicę 30 III 1940 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.

Z zawartego w r. 1921 małżeństwa z Felicją Ostrowską miał córkę Alicję (ur. 1932).

Unikatowe taśmy filmowe, rękopisy, bogata biblioteka filmowa M-y spłonęły w czasie powstania warszawskiego. Zachowała się jedynie znikoma część materiałów filmowych z l. 1914–24.

 

Fot. z r. 1920 w zbiorach Filmoteki Pol. w W.; – Zieliński, Mały słownik pionierów; – Banaszkiewicz W., Witczak W., Historia filmu polskiego, W. 1966 I (fot.); Bocheńska J., Polska myśl filmowa do r. 1939, Wr. 1974; Irzykowski K., Dziesiąta muza, Kr. 1924 s. 189; Jewsiewicki W., Materiały do dziejów filmu w Polsce, W. 1952 I; – „Boletim da Sociedade de Assistencia aos Lazaros e Defeza contra a Lepra” (Rio de Janeiro) 1931 nr 22; „Film Polski” 1923 nr 1–5; „Kinema” (W.) 1923 nr 35, 1925 nr 26; „Kur. Pol.” (W.) 1924 nr 1; „Wiad. Liter.” 1925 nr 8.

Stanisław Ozimek

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.