Sędzicki Franciszek (1882–1957), poeta, publicysta, działacz kulturalny kaszubski. Ur. 11 III na pustaci zwanej Wierzycą przy wsi Rotembark koło Kościerzyny (nazwa niemiecka Berent), w zamożnej rodzinie chłopskiej, był synem Jana i Elżbiety z Kropidłowskich.
W domu został S. wychowany w tradycjach kaszubskich i polskich. Uczył się w szkołach ludowych w Sarnach, Rotembarku i w Kościerzynie, w gimnazjum niemieckim w Kościerzynie ukończył pięć klas. Potem odbywał służbę wojskową, która przeszkodziła mu w ukończeniu berlińskiego kursu korespondencyjnego szkoły średniej. Przed r. 1905 był korespondentem terenowym „Gazety Gdańskiej” i redagował w Rotembarku gazetę pisaną. W dodatku „Gazety Gdańskiej” pt. „Drużba” (1905 nr 1) debiutował jako poeta kaszubską piosenką Franc. W związku ze strajkiem szkolnym ogłosił Pieśń dzieci polskich cierpiących za sprawę religii w szkołach pruskich („Gaz. Gdań.” 1906, przedruki). Ok. r. 1906 przeniósł się do Kościerzyny i włączył w jej polskie środowisko. Podjął pracę w wydawnictwie E. Bartelsa, dla którego opracowywał popularne publikacje polskie przeznaczone dla szerokiego kręgu odbiorców. Był członkiem prawie wszystkich polskich organizacji w Kościerzynie (m. in. sekretarzem powiatowym Tow. Czytelni Ludowych) i współuczestniczył w tworzeniu dalszych (Kółko Rolnicze, Tow. Rzemieślników, Tow. Czytelni Polskiej). W r. 1911 został sekretarzem zorganizowanej w Kościerzynie Kaszubskiej Wystawy Ludoznawczej. Związał się z ruchem młodokaszubskim Aleksandra Majkowskiego i pracował (1908–10) w redakcji „Gryfa”, w którym zamieszczał także własne prace. Przygotował drugie wydanie poematu Hieronima Derdowskiego „O panu Czorlińscim, co do Pucka po sece jachoł” (Kościerzyna 1911). Uczestniczył we wszystkich zjazdach kaszubskich (Sopot-Gdańsk 1909, Kościerzyna 1910, Gdańsk 1912), występując jako zwolennik nierozerwalności Kaszub z Polską, używania dialektu kaszubskiego w postaci czytelnej dla ogółu Polaków. Ostra krytyka wydawnictwa S-ego „Swój do swego” (Pelplin 1909 z. 1) i zbiorku jego wierszy Dumki z kaszubskich pól (Kościerzyna 1911) ze strony Majkowskiego spowodowała zerwanie ich współpracy.
S. pisał zarówno w dialekcie kaszubskim, jak i w polszczyźnie literackiej. Wspomniane wyżej Dumki z kaszubskich pól za swój patriotyczny charakter zostały skonfiskowane przez niemiecką cenzurę, nie doczekał się druku powstały w r. 1911 dramat Dwa młode światy. Od r. 1912 S. mieszkał w Grudziądzu i współredagował „Gazetę Grudziądzką”. Ok. 1913 r. wydał Ilustrowany przewodnik po Gdańsku (P.). W okresie wojny światowej opracował polski kalendarz wojenny wytłoczony w nakładzie pół miliona egzemplarzy, który jednak cenzura niemiecka zabroniła rozprowadzać z powodu jego tendencji patriotycznej. W l. 1918–19 S. mieszkał w Gdańsku, pracując jako prywatny nauczyciel języka polskiego. W r. 1919 krótko redagował „Dziennik Starogardzki” (też w r. 1920). Jesienią 1924 redagował i był członkiem redakcji toruńskiego „Słowa Pomorskiego”, w końcu t. r. został współredaktorem „Dziennika Starogardzkiego”, w l. 1925–6 toruńskiej „Gazety Narodowej”, zaś w l. 1926–7 wychodzącego w Chojnicach „Dziennika Pomorskiego” (także jego dodatku „Niwa Pomorska”), a w l. 1927–8 pracował w redakcji wychodzącego w Sopocie czasopisma literacko-artystycznego „Fale”.
W l. 1935–9 S. mieszkał w Gdańsku i był sekretarzem Gminy Polskiej, redagując równocześnie jej tajny biuletyn prasowy pt. „Gryf”. Należał do inicjatorów powstałej w lutym 1938 w Gdańsku Polskiej Rady Kultury. Ostro zwalczał (m. in. w artykule Głos przestrogi. Kilka uwag w sprawie kaszubskiej, „Goniec Pomorski” 1936 i odb.) separatystyczny i nacjonalistyczny, nurt ruchu kaszubskiego.
Równocześnie S. pisał do wielu czasopism pomorskich. Oddzielnie wydał zbiorek poezji patriotycznych Wiatr zawiał od pomorskich stron (W. 1918), kilka opowieści dla ludu, opartą na kaszubskich podaniach i legendach Gódkę o Januszu Skwierku nôsławniejszym grajku kaszubscim (Starogard 1923, cz. 1 trylogii, której dalsze części, dramaty Czartowsci skrzëpci i Anka Pustkowianka zaginęły podczas drugiej wojny światowej), «szkic dramatyczno-powieściowy» z czasów pruskich wywłaszczeń Widmo (druk. częściami w kilku czasopismach w l. 1923–8), grane na wielu scenach amatorskich jasełka rybackie W cudowną noc gwiazdkową (Pelplin 1928), Jaromar. Powieść romantyczno-rycerska z epoki Świętopełka Wielkiego, księcia Pomorza, opisana wierszem (Gd. 1930). W r. 1937 został odznaczony Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. Cały nakład regionalnego dramatu S-ego Szumiało nom polscie morze (Kartuzy 1939) został zniszczony po wybuchu wojny.
Podczas okupacji niemieckiej S. ukrywał się, będąc zarazem łącznikiem kaszubskiej grupy partyzanckiej w okolicach Lipusza, wchodzącej w skład Tajnej Organizacji Wojskowej «Gryf Pomorski». W r. 1943 napisał popularną Śpiewkę partyzancką. Po wojnie zamieszkał w Gdańsku i od 20 X 1945 do 31 V 1954 był bibliotekarzem w tamtejszej Bibliotece Miejskiej (przekształconej później w Bibliotekę PAN), organizował w niej dział regionalny. W r. 1951 otrzymał nagrodę literacką miasta Gdańska, w r. 1954 obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia twórczości. Był członkiem Tow. Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku, Związku Literatów Polskich, Związku Zachodniego, Zrzeszenia Katolików «Caritas» (od r. 1950). Współpracował z Główną Komisją Badania Zbrodni Niemieckich. W r. 1952 Miejski Komitet Frontu Narodowego w Gdańsku wybrał S-ego na delegata na Kongres Ziem Odzyskanych we Wrocławiu.
Po r. 1945 S. pisał sporo, zwłaszcza wierszy okolicznościowych, ale niewiele już drukował. W opracowaniu i ze wstępem Leona Roppla wyszły wybory jego poezji: Z kaszebskiej niwy. Wiersze (Wejherowo 1949) i Jestem Kaszuba. Wybór utworów (W. 1956 – tu m. in. zaczęty jeszcze przed r. 1939, a skończony w r. 1948 poemat humorystyczny Jôchim Czwaruch. Dziwacznô gôdka dlô zabawieniô płochych, a zgorszeniô statecznëch ludzi). W r. 1957 ukazały się napisane prozą Baśnie kaszubskie (W.) S-ego, również w opracowaniu Roppla. S., «najbardziej znany i lubiany reprezentant twórczości kaszubskiej» (L. Roppel), był zarazem wybitnym znawcą kaszubskiego folkloru, który obficie wykorzystywał w swoich utworach. S. zmarł 19 IV 1957 w Gdańsku-Wrzeszczu i został pochowany na cmentarzu na Srebrzysku. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956).
S. nie założył rodziny.
Liczne prace S-ego zaginęły w czasie drugiej wojny światowej. Nie drukowaną jego spuściznę literacką przechowuje Biblioteka PAN w Gdańsku.
W Gdyni nazwano imieniem S-ego jedną z ulic, a setną rocznicę urodzin uczczono tablicą pamiątkową w gmachu gdańskiej Biblioteki PAN.
Nowy Korbut, XV (bibliogr.. wykaz pseud.); Bibliografia czasopism pomorskich. Województwo bydgoskie, Tor. 1960; Kamińska K., „Gryf” wraz z dodatkiem „Gryf Kaszubski” (1908–1934). Bibliografia zawartości, Gd. 1961; Literatura i teatr w latach II wojny światowej. Bibliografia, Wr. 1984 II; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1946 i n.; Pniewski W., Bibliografia kaszubsko-pomorska w zakresie języka i językoznawstwa, „Roczn. Gdań.” T. 1: 1927 s. 83–116 i Uzupełnienie, tamże T. 2–3: 1928–9 s. 152–61; Literatura Pol. Enc., II (A. Bukowski); Długosz J., Słownik dziennikarzy regionu pomorsko-kujawskiego, Bydgoszcz 1988; Ludzie Pomorza 1920–1939, Gd. 1977 s. 76–9 (fot., J. Drzeżdżon); Słownik folkloru polskiego, W. 1965 (fot., [R. Górski] rg); Słownik polskich towarzystw naukowych, Wr. 1990 II cz. 1; Słown. Pracowników Książki Pol., (M. Roppel, bibliogr.); Katalog rękopisów Biblioteki Gdańskiej PAN, Wr. 1978; – Breza E., Polszczyzna Franciszka Sędzickiego, Zesz. Nauk. Uniw. Gdań., Prace Językoznawcze, Nr 15, Gd. 1989 s. 13–21; Bukowski A., Regionalizm kaszubski, P. 1950; Dereżyński M., Kaszubska literatura regionalna, „Odrodzenie” 1946 nr 5; Drzeżdżon J., Piętno Smętka, Gd. 1973; tenże, Współczesna literatura kaszubska 1945–1980, W. 1986; Grzegorczyk P., Twórcy i badacze kultury zmarli w 1957 r., „Kultura i społeczeństwo” 1958 nr 3 s. 143–44 (bibliogr.); Kirstein W., Roppel L., Pieśni z Kaszub, Gd. 1958; Labuda A., Fazy literackiej kaszubszczyzny, „Teka Pomorska” 1937 nr 2; Nowak Z., Biblioteczny epizod w życiu i twórczości Franciszka Sędzickiego, Zesz. Nauk. Wydz. Human. Uniw. Gdań., Prace historycznoliter., Nr 12–13, Gd. 1987 s. 223–32; Pepliński W., Prasa pomorska w Drugiej Rzeczypospolitej, Gd. 1987 (fot.); Pniewski W., Przegląd literatury kaszubskiej, „Roczn. Gdań.” T. 2–3: 1928–9 s. 141–3; Ptak C., Franciszek Sędzicki, „Słowo Pomorskie” 1957 nr 100; Romanow A., Gdańska prasa polska 1891–1920, W. 1994; Roppel L., Dykteryjki i historyjki z Kaszub, Gd. 1977; tenże, Krótki rys literatury kaszubskiej do 1939 r., w: Literatura i język, Gd. 1967; tenże, Ma jesma od morza, Gd. 1963; Stromski Z., Pamięci godni, Bydgoszcz 1986 (bibliogr.); Wińska-Radwan T., Z badań nad poczytnością pisarzy Wybrzeża Gdańskiego, w: Literatura gdańska i ziemi gdańskiej w latach 1945–1975, Gd. 1979; Wybrzeże pożegnało Franciszka Sędzickiego, „Głos Wybrzeża” 1957 nr 97; – Pelczar M., Wspomnienie z pierwszego roku pracy w Bibliotece Gdańskiej, „Libri Gedanenses” T. 1: 1968 s. 31; tenże, Franciszek Sędzicki, „Roczn. Gdań.” T. 15/16: 1956/57 s. 559–61; Suchecki H., Ze wspomnień o Franciszku Sędzickim, „Biul. Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego” 1967 nr 3; – B. PAN w Gd.: teczka nr 1314/82; Muz. w Wejherowie: Zbiory piśmiennictwa i muzyki kaszubsko-pomorskiej; – Mater. Red. PSB: Materiał do życiorysu Franciszka Sędzickiego dostarczony przez Władysława A. Drapellę z Gdyni; – Drapella W. A., Materiały do biobibliografii Franciszka Sędzickiego (kartoteka).
Red.