INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Henryk Pawłowicz  

 
 
1903-08-16 - 1962-06-27
Biogram został opublikowany w 1980 r. w XXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pawłowicz (Wojtkowicz-Pawłowicz) Henryk (1903–1962), działacz samorządowy, zastępca komisarycznego burmistrza Warszawy. Podwójnego nazwiska wpisanego w dowodzie osobistym w praktyce nie używał. Ur. 16 VIII w Zarudziu na Podolu, był synem Stanisława, administratora dóbr, i Stanisławy z Chudzińskich. W l. 1911–14 uczęszczał do Gimnazjum Realnego w Płoskirowie, a następnie do r. 1920 do gimnazjum w Winnicy. W t. r. przyjechał z rodzicami do Polski i mieszkał w zarządzanym przez ojca majątku Nieświastów w pow. słupeckim. W l. 1922–3 pracował w nadleśnictwie w pobliskim Kazimierzu Biskupim. Następnie był zatrudniony w nie określonych bliżej instytucjach we Lwowie (1924–6) i Łucku (1926–8). W r. 1929 został inspektorem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi, a wkrótce potem przeszedł do centrali tegoż Zakładu w Warszawie, gdzie pracował do r. 1934. W t. r. został pracownikiem Zarządu Miejskiego m. st. Warszawy, w l. 1935–9 był kierownikiem biura personalnego, a przed samym wybuchem drugiej wojny światowej – dyrektorem tegoż Zarządu. W l. 1937–9 zorganizował dla pracowników miejskich w ośrodkach nad morzem i w górach wypoczynek połączony z zajęciami sportowymi i uprawianiem zbiorowej turystyki. W ostatnich latach poprzedzających wybuch wojny związany był z grupą sanacyjną młodych działaczy, kierowaną przez Jana Hoppego, i skupiającą się wokół pisma „Jutro Pracy”.

We wrześniu 1939 P. był najbliższym współpracownikiem Stefana Starzyńskiego, kierował organizacją i umacnianiem aparatu komisarza cywilnego, zdawał prezydentowi codzienne raporty o sytuacji w mieście oraz towarzyszył mu w licznych inspekcjach placówek obrony Warszawy. W momencie kapitulacji Warszawy odstąpił swe ubranie gen. Michałowi Tokarzewskiemu-Karaszewiczowi tworzącemu konspiracyjną organizację wojskową. W dn. 6 X 1939 na spotkaniu w gabinecie P-a w Ratuszu podjęto decyzję stworzenia organizacji konspiracyjnej «Warszawianka», której formacje wojskowe zostały później przyłączone do Armii Krajowej, a sama organizacja po kolejnych fuzjach przystąpiła do konspiracyjnego Stronnictwa Pracy (należał też do współzałożycieli konspiracyjnej organizacji «Unia»). P. był członkiem Komendy Głównej «Warszawianki» i łącznikiem pomiędzy tą organizacją a władzami miejskimi. Był także z polecenia Starzyńskiego łącznikiem pomiędzy władzami miejskimi a tworzoną organizacją wojskową Służba Zwycięstwu Polski (później Związek Walki Zbrojnej/Armia Krajowa). W okresie okupacji niemieckiej, pozostając na swym stanowisku w Zarządzie Miejskim, P. brał udział w różnorodnych nielegalnych akcjach tej instytucji. Przez jego ręce przechodziły setki dowodów osobistych wydawanych na fałszywe nazwiska (m. in. dla gen. M. Tokarzewskiego-Karaszewicza i jego współpracowników) oraz legitymacji pracowników miejskich dla osób fikcyjnie zatrudnionych w zakładach podlegających władzom miejskim bądź dla osób, które były zatrudnione faktycznie, ale posługiwały się zmienionymi nazwiskami (m. in. dla Stefana Roweckiego, Stanisława Jankowskiego, Bolesława Bieruta, Stanisława Dubois i in.). Brał udział w akcjach pomocy dla aresztowanych i ich rodzin oraz w pracach organizacyjnych Komisji Samopomocy Społecznej. Na wniosek komisarycznego burmistrza Warszawy Juliana Kulskiego, P. i Stanisław Podwiński zostali w kwietniu 1941 mianowani zastępcami burmistrza. Funkcję tę P. pełnił do chwili aresztowania (wraz z kilkunastoma pracownikami Zarządu Miejskiego) w dn. 24 XI 1943. Więziony był na Pawiaku, następnie w krakowskim więzieniu Montelupich, a ostatecznie w sierpniu 1944 osadzono go w obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen.

Po powrocie do Warszawy w maju 1945 P. leczył się przez dłuższy czas. W l. 1949–50 pracował w Biurze Pełnomocnika Rządu do Spraw Robót Rozbiórkowych w Warszawie. Od 1 III 1950 do 18 VIII 1953 był więziony bez procesu sądowego. Pobyty w więzieniach i obozie koncentracyjnym nadszarpnęły zdrowie P-a w takim stopniu, że do końca życia nie opuszczał swego warszawskiego mieszkania. W tym okresie, opierając się o własne wspomnienia i zebrane materiały, napisał kilka prac poświęconych dziejom Warszawy w czasie drugiej wojny światowej. Wydał drukiem Komisariat cywilny przy Dowództwie Obrony Warszawy we wrześniu 1939 r. (w: „Najnowsze Dzieje Polski. Materiały i studia z okresu II wojny światowej”, W. 1961 V) i Wawer. 27 grudnia 1939 r. (W. 1962). Pośmiertnie ukazały się Fragmenty wspomnień z obrony Warszawy dotyczące działalności Związku Harcerstwa Polskiego i ostatnich dni obrony miasta (w: „Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939 r.,” W. 1964) oraz monografia-pamiętnik Okupacyjne dzieje samorządu Warszawy (W. 1974). W zbiorach rękopisów Archiwum Państwowego Warszawy znajdują się prace P-a dotyczące obrony Warszawy we wrześniu 1939 oraz działalności Warszawskiej Straży Ogniowej w kampanii wrześniowej. P. zmarł w Warszawie 27 VI 1962 i pochowany został na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie. Odznaczony był Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi.

W małżeństwie z Teodorą z Kiczmaszewskich P. dzieci nie miał.

 

Enc. Warszawy; – (AS), Dyrektor Henryk (Wspomnienie pośmiertne), „Życie Warsz.” 1962 nr 186 s. 6; Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, Kr. 1974; Drozdowski M. M., Stefan Starzyński prezydent Warszawy, W. 1976; Nietyksza B., Warszawianka, w: Studia warszawskie. Warszawa lat wojny i okupacji 1939–1944, W. 1972 Z. 2; – Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939 r., W. 1964; Ivánka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964; Kulski J., Zarząd Miejski Warszawy 1939–1944, W. 1964; Popiel K., Na mogiłach przyjaciół, Londyn 1966; Walka o dobra kultury, Warszawa 1939–1945, W. 1970; – „Życie Warsz.” 1962 nr 155 s. 6; – Informacje żony Teodory Pawłowicz.

Stanisław Konarski

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
Partner ms-warszawa.png
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jerzy Gruza

1932-04-04 - 2020-02-16
reżyser filmów fabularnych
 

Antoni Wiwulski

1877-02-20 - 1919-01-10
architekt
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Aleksander Pruszczyński

1902-12-15 - 1980-02-01
lekarz
 

Felicjan Suryn

1842 lub 1843 - 1921-04-17
powstaniec styczniowy 1863
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.