INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Hieronim Stefanowski h. Syrokomla  

 
 
ok. 1568 - 1606-07-22
Biogram został opublikowany w latach 2004-2005 w XLIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stefanowski (Stephanowski) Hieronim h. Syrokomla, pseud.: Marcin Michajłowicz Żagiel, Marcin Michajłowicz (ok. 1568–1606), jezuita, filozof, teolog, profesor kolegium poznańskiego i Akademii Wileńskiej.

Ur. w pobliżu Sandomierza (wg K. Niesieckiego w woj. krakowskim). Nie wiadomo, gdzie zdobył wykształcenie średnie. W swych późniejszych pracach określał się jako «auditor theologiae w Akademiej Wileńskiej», nie udało się jednak stwierdzić, kiedy studiował w Wilnie. Jako student filozofii w Kolegium Rzymskim wstąpił 9 III 1587 do Tow. Jezusowego; nowicjat odbył w Rzymie, tam też przyjął święcenia kapłańskie. Po ukończeniu studiów filozoficznych studiował w Kolegium Rzymskim przez cztery lata teologię. W styczniu 1594 uzyskał stopień magistra filozofii; promocji, która miała bardzo uroczysty charakter, dokonał teolog moralista, jezuita J. Azor.

Wiosną 1594 powrócił S. do Polski. Od jesieni t.r. wykładał filozofię w kolegium jezuitów w Poznaniu, prowadząc pełny, trzyletni kurs (1594–7) dla kleryków jezuickich i studentów świeckich; wydał wówczas zbiór tez na dysputę, zatytułowany Assertiones ex logica (P. 1596). Współcześnie charakteryzowano go jako wykładowcę zdolnego, ale niezbyt pilnego i nietrzymającego się nauki przyjętej w zakonie. Gdy 13 VI 1596 w Poznaniu «jakiś wyjątkowo prymitywny i bezczelny heretyk bez żadnej przyczyny zaatakował go najpierw obelżywymi i haniebnymi wyzwiskami, a potem rzucił nawet w niego kamieniem» („Kronika Jezuitów poznańskich”), uczniowie kolegium i plebs miejski zniszczyli miejscowy zbór ariański; oburzeni tym mieszczanie, oskarżyli jezuitów o celowe wywołanie tumultu. W r. 1597/8 odbył S. w Krakowie trzecią probację (studium prawa zakonnego i duchowości ignacjańskiej). Uważany za znawcę filozofii Arystotelesa, został przez profesorów Uniw. Krak. i dominikanów wyzwany na dysputę; przybył jednak «ubrany w zniszczone i brudne odzienie», tłumacząc zebranym, «że nie posłano go w świat dla dysput, lecz po to, by uczył pokory» („Kronika...”). W r. 1598/9 nauczał w Akad. Wileńskiej; prowadził zajęcia dla studentów trzeciego roku filozofii, wykładając traktat „O duszy” Arystotelesa i metafizykę. W r. 1599/1600 wykładał tamże teologię scholastyczną (dogmatyczną). Dn. 2 VI 1599 był świadkiem dysputy między katolikami a protestantami w wileńskim pałacu Radziwiłłowskim; w wydanej w Wilnie t.r. rozprawie Termin na protestacją ministra jednego ewangelickiego bronił jezuity Marcina Śmigleckiego i polemizował ze sprawozdaniem z dysputy, opublikowanym przez Gracjana Marcina Gerticha pt. „Protestacyja przeciwko niesłusznej chlubie...” (Wil.). W kolejnej rozprawie Censura dysputacji wileńskiej (Wil. 1600), wydanej pod pseud. Marcin Michajłowicz Żagiel, wysuwał zastrzeżenia do rzetelności publikacji „Disputatia wileńska, którą miał X. Marcin Smiglecki Soc. Jesu...” autorstwa uczestnika dysputy, kalwinisty Daniela Mikołajewskiego. W następnej pracy Odpór przedniejszym powieściom ewanielickim o sakramencie Ciała i Krwi Pańskiej (Wil. 1600, pod pseud. Marcin Michajłowicz) bronił katolickiej nauki o Eucharystii. Pozostawał w bliskich związkach z rodziną Sapiehów: sekretarzowi królewskiemu Mikołajowi zadedykował Termin na protestacją…, a koniuszemu lit. Pawłowi Cenzurę dysputaciej…; zmarłego woj. witebskiego Mikołaja nazywał swym «dobrodziejem», a jego «dziateczki» miał «w poruczeniu jako sługa» (Termin na protestacją…).

Dn. 5 X 1600 wrócił S. do Poznania i przez dwa lata wykładał w kolegium jezuitów Pismo św. oraz teologię polemiczną (controversiae). Dn. 25 VII 1602 złożył uroczystą profesję czterech ślubów. W listopadzie t.r. przejął obowiązki chorego Ludwika Rugeriusa, profesora teologii w kolegium jezuitów i przez cztery lata wykładał teologię scholastyczną, a przez pewien czas również teologię moralną. Od września 1604 do lutego 1605 mieszkał w Wągrowcu i Sławnie (woj. poznańskie), przeniesiony tam z profesorami i studentami z powodu zarazy. W r. 1606 udał się do Wilna na kongregację prowincjalną jezuitów, zwołaną przed kongregacją generalną w Rzymie. Poza pracą naukową S. chętnie poświęcał czas na działalność charytatywną i duszpasterską wśród dzieci i ludu wiejskiego; ze szczególnym oddaniem opiekował się chorymi. Mimo słabego zdrowia prosił przełożonych o pozwolenie na wyjazd do pracy misyjnej w Indiach. Zmarł na febrę 22 VII 1606 w Wilnie.

Filozofia S-ego była w zasadzie arystotelesowska, ale wykazywała oczywisty wpływ późniejszych myślicieli chrześcijańskich, w szczególności Tomasza z Akwinu (m.in. pogląd o stworzeniu świata w czasie). S. podawał jednak w wątpliwość niektóre ważne twierdzenia arystotelizmu i tomizmu, m.in. w kwestiach połączenia materii i formy, odrębności władz duszy i sposobu istnienia przypadłości; niekiedy wypowiadał się wprost przeciw tomistom. Poglądy przyjmowane przez S-ego, m.in. o własnym istnieniu i swoistej rozciągłości materii oraz o braku różnicy rzeczowej między istotą a istnieniem wskazują na wpływ presuarezjanizmu.

Oprócz dzieł drukowanych zachowały się rękopisy wykładów S-ego, wygłoszonych w Poznaniu w l. 1594–7 i Wilnie w l. 1598–1600: z logiki i filozofii przyrody (B. Paraf. w Wojniczu, sygn. 48), metafizyki i całej filozofii In duodecim libros Aristotelis de metaphysicis commentaria... (Arch. Archidiec. w P., rkp. 108), psychologii i metafizyki pt. In tres libros Aristotelis De anima commentarii. Super metaphysicam Aristotelis commentationes… (B. UAM, sygn. 606 I); nie zostały też wydane dyktaty wykładów z teologii: De angelis et de beatitudine hominis oraz Commentarii in bipartitam Summae theologicae partem secundum S. Thomam Aquinatam... (B. Sem. Duchownego w Sandomierzu, sygn. 587). Od momentu wstąpienia do zakonu prowadził S. ponadto «księgę rękopiśmienną z opisami przeżyć religijnych i owoców modlitw» („Kronika...”); jej losy pozostają nieznane.

Jan Wielewicki charakteryzował S-ego wymownym określeniem «vir integer».

 

Backer–Sommervogel, Bibl. Comp. de Jésus, VII kol. 1524–5; Enc. Jezuitów; Estreicher; Lietuvių Enc., XXVIII 480; Niesiecki; Podr. Enc. Kośc.; PSB (Mikołajewski Daniel); Słown. Pol. Teologów Katol.; – Barycz, Polacy na studiach w Rzymie, s. 228–9; Regner L., Szesnastowieczny rękopis biblioteki kapitulnej w Wojniczu, „Roczniki Filoz.” T. 10: 1962 z. 1 s. 173–87; Darowski R., Filozofia w szkołach jezuickich w Polsce w XVI wieku, Kr. 1994 (bibliogr.); tenże, Hieronim Stefanowski SJ, profesor filozofii w Poznaniu i Wilnie, „Roczniki Filoz.” T. 28: 1980 s. 167–81; tenże, Renaissance Latin Aristotle Commentaries Written by Jesuits in Poland, „Freiburger Zeitschr. für Philosophie und Theologie” Bd. 40: 1993 H. 1–2 s. 179; Natoński B., Humanizm jezuicki i teologia pozytywno-kontrowersyjna od XVI do XVIII wieku. Nauczanie i piśmiennictwo, Kr. 2003; Piechnik L., Początki Akademii Wileńskiej 1570–1599, Rzym 1984 s. 131–2; – Korespondencja Księdza Jakuba Wujka z Wągrowca z lat 1569–1596, Wyd. J. Sygański, P. 1917 s. 187; Kronika Jezuitów poznańskich (młodsza), Oprac. L. Grzebień, J. Wiesiołowski, P. 2004 I; Wielewicki, Dziennik, I–II; – Arch. Archidiec. Warsz. w W.: Acta et hist. Coll. Posn., rkp. 440 k. 196, 198–v, 200v–1; Arch. Prow. Polski Południowej TJ w Kr.: rkp. 1536 (Poszakowski J., De viris illustribus Prov. Lithuaniae) s. 791; Archivum Romanum Societatis Iesu w Rzymie: Germ. 4 (Professi) k. 102–3 (własnoręczny tekst formuły ślubów), Germ. 172 k. 109, Germ. 177 k. 140v, Hist. Soc. 43a k. 23 (Defuncti), Pol. 43, 7, 8 (katalogi roczne i trzyletnie z l. 1594–1606), Pol. 77–I k. 3, Rom. 112 (Catalogus novitiorum); B. Jag.: rkp. 5198 (Annales Coll. Posn.) t. 1 k. 34 (mf. lub fotokopie w Arch. Prow. Polski Południowej TJ w Kr.); B. Ossol.: rkp. 96 (Catalogus secundus personarum Coll. Posn., 1597) s. 41.

Roman Darowski

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan Kochanowski h. Korwin

1530 - 1584-08-22
poeta
 

Jakub Wujek

1541 - 1597-07-27
tłumacz Biblii
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.