INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Ignacy Dominik Starzyński     

Ignacy Dominik Starzyński  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2003-2004 w XLII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Starzyński Ignacy Dominik Kajetan Wawrzyniec (1776 – ok. 1850), ziemianin, przedsiębiorca, poseł na Sejm Królestwa Polskiego 1830/1 r.

Ur. w majątku Psary (woj. łęczyckie) w średniozamożnej rodzinie szlacheckiej, był synem Wincentego i Bogumiły ze Szczawińskich. Ojciec S-ego był właścicielem Psar i Psarek (woj. łęczyckie), a od r. 1788 (w wyniku zamiany z rodziną żony) dóbr Strzeblew (woj. łęczyckie) z wsiami Bugaj, Konstancja, Kruszew, Ozorków, Samborz, Strzeblewek, Wróblew i Wytrzyszczki.

Po śmierci ojca, w wyniku działów rodzinnych, odziedziczył S. część dóbr Strzeblew z wsiami: Bugaj, Ozorków, Samborz i Strzeblewek; zamieszkał z rodziną w dawnej rezydencji Szczawińskich w Ozorkowie. Na początku r. 1807 przygotował projekt założenia w Ozorkowie osady włókienniczej. Niedysponujący większym majątkiem, zainwestował pieniądze w regulację przepływającej przez Ozorków Bzury i budowę zapory dla uzyskania energii do poruszania foluszy; założył trzy stawy dla zabezpieczenia gruntów przed wylewami rzeki. Wytyczył ulice przyszłej osady, wyznaczył działki dla osadników-tkaczy, zbudował nowoczesny tartak oraz tzw. młyn olejny niezbędny przy obróbce wełny. Sprowadził do Ozorkowa dziewiętnastu sukienników i dwóch szewców (głównie imigrantów z krajów niemieckich) i 10 XII t.r. zawarł z nimi umowę notarialną. Każdy osadnik otrzymywał jedną morgę chełmińską ziemi ornej i plac pod zabudowę o powierzchni 16 prętów. Ponadto S. przekazał osadnikom place pod budowę kościoła ewangelickiego, cmentarza i szkoły oraz morgę gruntu dla nauczyciela; zobowiązał się też do wybudowania folusza i zatrudnienia w nim fachowca, sobie zastrzegł wyłączne prawo propinacji, którego złamanie obarczało osadników odpowiedzialnością zbiorową. Rzemieślnicy zamieszkujący w Ozorkowie uiszczali opłatę wstępną w wysokości 5 złp.; przez dwa i pół roku zwolnieni byli z wszelkich opłat, a po upływie tego czasu mieli płacić czynsz wieczysty: sukiennicy 38 złp., inni 54 złp. Otrzymali prawo wyrobu cegły, a także dostawali bezpłatnie budulec z lasu dworskiego. Dn. 13 III 1811 zawarł S. z osadnikami nową umowę; wprowadzono w niej jednolitą wysokość czynszu wieczystego (38 złp.), zniesiono odpowiedzialność zbiorową w przypadku złamania prawa propinacji oraz nadano prawo swobodnej sprzedaży nieruchomości. Obie umowy były pierwszymi tego typu w Ks. Warsz. i w l.n. stały się dokumentami wzorcowymi dla założycieli podobnych osad włókienniczych w Zduńskiej Woli, Aleksandrowie Łódz., Konstantynowie i Tomaszowie Maz.

W l. 1815–30 był S. sędzią pow. zgierskiego. Kiedy po powstaniu Król. Pol. wzrosło zapotrzebowanie na sukno dla tworzącej się armii, sprowadził z Królewca farbiarza i wyznaczył tereny pod wykańczalnie sukna. W wyniku zabiegów S-ego, decyzją Namiestnika Król. Pol. Józefa Zajączka, Ozorków otrzymał 30 I 1816 prawa miejskie, stając się pierwszym polskim miastem włókienniczym. S. jako dziedzic pełnił w nim funkcję wójta i wraz z cechmistrzami poszczególnych cechów sprawował władzę; od t.r. łożył na utrzymanie szkoły i kościoła. Dn. 13 VII 1820 prezes Komisji Wojewódzkiej Maz. Rajmund Rembieliński odwiedził Ozorków; miasteczko wywarło na nim tak duże wrażenie, że wystąpił do namiestnika Zajączka o odznaczenie S-ego «honorową dystynkcją» za zasługę w uprzemysłowieniu kraju. T.r. otrzymał S. Order św. Stanisława. Sukno wyrabiane w zakładach S-ego nabywali w l. 1821–30 kupcy krajowi, ale przede wszystkim eksportowano je do cesarstwa (w r. 1828 wysłano tam 17 524 postawów sukna), przy czym część produkcji sprzedawano w Wilnie i Grodnie. Kupcy rosyjscy otworzyli w Ozorkowie kantor. W r. 1821 sprowadził S. do swojego miasta Fryderyka i Henryka Schlösserów z Akwizgranu; założyli oni dużą manufakturę sukienną, a po powstaniu listopadowym przedsiębiorstwo bawełniane, które w następnych dziesięcioleciach zadecydowało o dalszym rozwoju Ozorkowa.

W l. 1830–1 był S. posłem z pow. zgierskiego na Sejm Król. Pol. Mieszkał w tym czasie w Warszawie. Akt ogłoszenia przez Sejm 25 I 1831 detronizacji Mikołaja I uznał za przekroczenie prawa. W wystąpieniach sejmowych w marcu i kwietniu t.r. niepokoił się zastojem w produkcji fabrycznej i wyjazdami fabrykantów z Królestwa. Mimo to gorąco popierał powstanie listopadowe i wielokrotnie zabierał głos w tym duchu. «Pierwsza jest Ojczyzna nad wszystko» – mówił w kwietniu, nie zgadzając się, by posłowie usprawiedliwiali swoją nieobecność chorobami żon. Dn. 25 VI postulował rekwirowanie koni na cele powstania, nie tylko w powiatach i województwach, ale i w Warszawie. Dla swych włościan walczących w powstaniu zapisał po 6 morgów ziemi. W obradach Sejmu uczestniczył systematycznie, do kapitulacji Warszawy 7 IX. Po upadku powstania zmniejszyła się produkcja sukiennicza w Ozorkowie i spadły dochody S-ego. W r. 1833 sprzedał on miasto Feliksowi Łubieńskiemu, byłemu ministrowi sprawiedliwości Ks. Warsz. i przeniósł się do Solcy Wielkiej, jednego ze swych folwarków koło Ozorkowa, gdzie spędził resztę życia. Zmarł ok. r. 1850.

S. był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa z Konstancją z Jarnowskich (zm. 30 IX 1830 w Warszawie), miał synów: Michała Józefa Wacława (ur. 1802 w Strzeblewie) i Karola Łukasza Teodora (2 II 1804 – 15 VI 1842), który po ukończeniu szkół w Krakowie i uzyskaniu świadectwa dojrzałości studiował (przed r. 1831) na Wydz. Prawa Uniw. Warsz. oraz poślubił Mariannę Pilchowską. Powtórnie S. ożenił się 30 III 1831 z Katarzyną z Szamowskich (ur. ok. 1803), córką Antoniego i Tekli Polewskiej.

 

Gerber, Studenci Uniw. Warsz. (dot. syna, Karola); – Sęczys, Legitymacje Król. Pol.; – Słown. Geogr. (Ozorków); Spis szlachty Królestwa Polskiego, W. 1851; – Bajer K., Przemysł włókienniczy na ziemiach polskich od początku XIX w. do 1939 r., Ł. 1958; Bocheński A., Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego, W. 1966 s. 377–81, 387–8, 428; Dutkiewicz J., 1820–1831 – powstanie czy rewolucja? Na podstawie analizy Diariusza Sejmu, w: Powstanie czy rewolucja? W 150 rocznicę powstania listopadowego, Red. H. Kocój, Kat. 1981; Missalowa G., Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego 1815–1870, T. 3: Burżuazja, Ł. 1975; Rosiak S., Powstanie przemysłu włókienniczego w Ozorkowie, „Roczn. Łódz.” T. 10: 1963 s. 57–64, 66, 69, 72; – Diariusz Sejmu z r. 1830–1831, Kr. 1907–12 I–VI; Sejm Królestwa Polskiego o działalności rządu i stanie kraju 1816–1830, Oprac. J. Leskiewiczowa, F. Ramotowska, W. 1995; Trzy raporty Rajmunda Rembielińskiego prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego z objazdu obwodu łęczyckiego w 1820 r., Oprac. Z. Lorentz, „Roczn. Oddz. Łódz. Pol. Tow. Hist.” T. 1: 1928 s. 50–1; Źródła do historii miast łódzkiego okręgu przemysłowego w XIX w., Oprac. R. Kaczmarek, W. 1958 s. 482–3, 487–9, 491; – AP w Ł.: Akta stanu cywilnego paraf. Ozorków, mf. nr 360079 k. 33; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 706 k. 39–42.

Wiesław Puś

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Franciszek Tegazzo

1829-09-10 - 1879-02-26
malarz
 

Józef Unger

1817-04-13 - 1874-02-20
wydawca
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Tomasz Bellotti (II)

przed 1710 - 1786-07-18
architekt
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.