Mehler (Mekler, Meller, Moller) Jan Albert (2. poł. XVIII w.), inżynier wojskowy, podpułkownik, kartograf, konspirator. Był synem Franciszka Józefa, majora artylerii lit., nobilitowanego w r. 1790. Równocześnie został nobilitowany M. Zaczął służbę w artylerii kor. jako kanonier w maju 1769. W końcu 1775 r. przeszedł w stopniu porucznika do organizującego się korpusu inżynierów kor. (był jednym z jego czterech oficerów). W szkole artylerii był zarazem «profesorem sytuacji» (1779). W l. 1784–8 kierował kopiowaniem map delimitacyjnych, zaś w r. 1787 pracami nad mapą Dniestru. W r. 1785/6 kopiował wraz z kadetami rysunki okrętu, w r. 1787 uczestniczył w zdjęciach planu przedmieścia warszawskiego Czyste, w r. 1788 prowadził pomiary głębokości Bugu, przeprowadzał «rewizję» Warty. Po decyzji sejmowej rozbudowy armii awansował w końcu 1789 r. na kapitana, w r. 1790 fortyfikował Wawel na wypadek wojny z Austrią (sporządził też plan zamku), w r. 1791 uczestniczył w pomiarach dóbr biskupich krakowskich, w r. n. prowadził rozpoznanie wojskowe i zdejmował plany w woj. kijowskim i na Wołyniu. W końcu kampanii «ukraińskiej» w czerwcu 1792 fortyfikował Połonne, a w lipcu Włodawę.
Zbliżony do H. Kołłątaja, należał M. do najwybitniejszych przedstawicieli lewicy konspiracyjnej. Podejmował się przeprowadzić opanowanie artylerii rosyjskiej w Warszawie, gdy zaś na zebraniu konspiratorów 4 III 1794 bankier Kapostas znów zażądał odroczenia terminu wybuchu walki, niepohamowany M. rzucił się na niego z szablą. Zaraz potem udał się do Drezna, aby donieść emigrantom o sytuacji w kraju, lecz wracając z instrukcjami (21 III) został aresztowany przez Prusaków i zapewne dopiero w końcu maja znalazł się w powstańczej Warszawie, skoro Rada Zastępcza Tymczasowa zajmowała się na początku maja losem jego żony i dzieci. Jako jedyny z inżynierów awansował w czerwcu 1794 o dwa stopnie na podpułkownika i objął odcinek prac fortyfikacyjnych stolicy. Po odejściu z korpusu gen. K. Sierakowskiego i odsunięciu jego następcy, znakomitego architekta S. Zawadzkiego, M. objął dowództwo korpusu i od 2. poł. lipca prowadził prace fortyfikacyjne Pragi (z tego czasu zachowało sie wiele jego raportów w AGAD). W czasie jej szturmu dostał się do niewoli, lecz po kilku dniach został zwolniony. Przypuszczalnie w początkach stycznia 1795 przebywał M. w Warszawie, był członkiem tajnego «klubu wojskowego» i z ramienia gen. J. H. Dąbrowskiego wyjechał w czerwcu z jakąś tajną misją do Francji, zawrócił jednak z drogi (z Bazylei), sprawiwszy tym zawód sprzysiężonym. W pracy konspiracyjnej pojawił się M. raz jeszcze w związku ze spiskiem F. Gorzkowskiego i był czasowo poddany nadzorowi policyjnemu (1797). Dalsze jego losy nie są znane; nie ma m. in. pewności, czy jest on identyczny z Moellerem, przejściowym komendantem Częstochowy w r. 1809.
Łoza, Architekci, (omyłkowo połączył jego nazwisko z nazwiskiem kpt. de Sévigny); Uruski, X; Sulerzyska T., Katalog rysunków z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej, W. 1972 III; – Askenazy Sz., Napoleon a Polska, W.–Kr. 1918–19 I; Bauer K., Szturm Pragi 1794, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1969 XV/1; Buczek K., Prace kartografów pruskich w Polsce…, Prace Kom. dla Atlasu Hist. Polski, Kr. 1935 z. 3 i odb.; Gembarzewski, Wojsko Pol. 1807–14; Giergielewicz J., Zarys historii korpusu inżynierów, W. 1933; Korzon, Wewnętrzne dzieje; Kukiel M., Próby powstańcze po trzecim rozbiorze…, Kr. 1912; Leśnodorski B., Polscy jakobini, W. 1960; Olszewicz B., Polska kartografia wojskowa, W. 1921; Pachoński J., Legiony polskie 1794–1807. Prawda i legenda, W. 1969 I; Teki Hist., (Londyn) T. 12 s. 276–7; Tokarz W., Insurekcja warszawska, Lw. 1934; tenże, Ostatnie lata H. Kołłątaja, Kr. 1905; tenże, Warszawa przed wybuchem powstania, Kr. 1911; [Wolański A.] Soplica, Wojna polsko-rosyjska 1792 r. Kampania koronna, P. 1924; – Akty powstania Kościuszki, (pomieszany Jan M. i Karol); Arch. Wybickiego, I; Rozkazy Kościuszki do gen. Orłowskiego, P. 1925; Tajna korespondencja z Warszawy do Ignacego Potockiego, W. 1961; Vol. leg., IX 190.
Stanisław Herbst