Opolski Jan Antoni (2 poł. XVIII w.), profesor języka hebrajskiego. Prawdopodobnie ur. w Opolu na Lubelszczyźnie. Początkowo rabin, ok. r. 1759 przeszedł wraz z grupą antytalmudystów (frankistów) na katolicyzm we Lwowie. Nie wiadomo, czy jest wspomnianym przez Uruskiego J. A. Opolskim, który w r. 1764 podpisał z pow. wołkowyskim elekcję Stanisława Augusta. W r. 1765 przybył do Rzymu (zatrzymał się w Hospicjum Św. Stanisława) w nadziei – jak twierdzi M. Loret – że jako znawca hebrajszczyzny uzyska katedrę języka hebrajskiego na jednym z uniwersytetów. W dwa lata później, dzięki poparciu Michała Poniatowskiego, ówczesnego administratora biskupstwa krakowskiego, uzyskał na mocy uchwały ogólnouniwersyteckiego zgromadzenia z 3 VI 1767 katedrę hebraistyki w Akad. Krak. (opłacany przez M. Poniatowskiego, który miał mu odstąpić część dochodów kanonii krakowskiej pochodzących z salin). Niechętnie przyjęty przez środowisko uniwersyteckie, w warunkach działań wojennych konfederatów barskich, którzy w r. 1768 opanowali Kraków, zrezygnował z profesury i wyjechał do Warszawy. W r. 1771 opublikował dziełko Zarzuty trudniejsze w materii wiary z odpowiedziami na zbicie błędów żydowskich (Braniewo, do dziś nie zachowane), a w dwa lata później skreślił pochwałę małżeństwa w utworze Uwagi zbawienne nad stanem małżeńskim (W. 1773), który zadedykował wojewodzinie sieradzkiej Teresie Opalińskiej. Pozbawiony stałego oparcia, prawdopodobnie w t. r. wniósł do władz Komisji Edukacji Narodowej (KEN) suplikę w sprawie utworzenia w którejś z nowo organizowanych szkół przynajmniej jednej katedry języka hebrajskiego, z jednoczesną prośbą o zatrudnienie go. W odpowiedzi Komisja miała polecić O-ego biskupom, podkreślając przydatność hebraisty przy studiach teologicznych, a nawet wysunąć propozycję, aby «ochoczą składką tymczasem póki Komisja… nie opatrzy… szkołę języka hebrajskiego ustanowili»; jednocześnie dla zachęcenia biskupów do ofiarności, prezes KEN, bp wileński Ignacy Massalski zadeklarował od siebie coroczną kwotę na ten cel. Wobec obojętności duchowieństwa, w r. 1774 zwrócił się O. z memoriałem do króla Stanisława Augusta, w którym powołując się na przykłady innych państw europejskich dowodził konieczności prowadzenia studiów hebraistycznych w kraju, jako przydatnych dla badań nad Pismem Świętym i innymi starożytnymi dziełami. W rezultacie 28 IX t. r. otrzymał na posiedzeniu Komisji Edukacyjnej nominację na profesora języka hebrajskiego w Szkole Wydziałowej Poznańskiej i wykładał tamże do końca 1777 r., zyskawszy opinię pedagoga «wielkiej zdatności (ale niezdatnego dla nieroztropności), pilności średniej… i języka nieostrożnego». Od r. 1778, zaliczony do emerytów, osiadł w Warszawie, gdzie opracował dla młodzieży szkolnej historię narodu żydowskiego wg Starego Testamentu pt. Podział historii świętej (Lw. 1782), dedykowaną kasztelanowej halickiej Konstancji z Biesiekierskich (Bekierskich) Bielskiej. Dużą popularność zyskała jego rozprawka O zabobonach narodu żydowskiego (W. 1785, przedruk. W. 1786), w której rozwinął problem nietolerancji i fanatyzmu Żydów, dowodząc, że jest wynikiem podsycanej przez judaizm wrogości do innowierców. Możliwe, że O. był również autorem anonimowego pisma Żydzi czyli konieczna potrzeba reformowania Żydów w krajach Rzplitej Polskiej (W. 1782, 1785), wskazującego – z dużą znajomością realiów żydowskich – na konkretne możliwości spolonizowania Żydów. (Tezy rozprawki opublikowanej w r. 1789 z niewielkimi zmianami przez Mateusza Butrymowicza Sposób uformowania Żydów polskich w pożytecznych krajowi obywatelów były rozpatrywane przez deputację Sejmu Czteroletniego). Po r. 1794 brak wiadomości o O-m.
Estreicher; Enc. Org.; Podr. Enc. Kośc.; PSB, (Frank Jakub); Uruski; – Butrymowicz M., Sposób uformowania Żydów polskich w pożytecznych krajowi obywatelów, Wyd. H. Szynkman, W. 1917 s. 4–5; Loret M., Życie polskie w Rzymie w XVIII w., Rzym 1930; Michalewska K., Z dziejów nauczania języków orientalnych na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1818–1836, w: Prace z dziejów polskiej orientalistyki.W. 1966 II s. 107; Rostworowski E., Czasy saskie (1702–1764), w: Dzieje UJ, I; – Protokoły posiedzeń Komisji Edukacji Narodowej 1773–1785, Oprac. M. Mitera-Dobrowolska, Arch. Dziej. Oświaty, Wr. 1973 V; Protokoły posiedzeń Komisji Edukacji Narodowej 1786–1794, Oprac. T. Mizia, tamże, Wr. 1969 III; Raporty generalnych wizytatorów z l. 1774–1782, Wyd. T. Wierzbowski, w: Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie 1773–1794, W. 1907 s. 25 z. 17, 24; Raporty Szkoły Wydziałowej Poznańskiej składane Szkole Głównej Koronnej w latach 1777–1789, Wyd. T. Wierzbowski, w: Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie 1773–1794, W. 1905 z. 7 s. 206; – Arch. UJ: rkp. nr 2 s. 9; B. Czart.: rkp. Ed. Nat. II nr 818 s. 19–22.
Wanda Baczkowska