Skrzypiński Jan Gaudenty (1891–1939), inżynier mechanik, konstruktor broni, organizator przemysłu zbrojeniowego. Ur. 12 II w należącym do rodziny matki majątku Pólko koło Warszawy, był synem Tadeusza, lekarza weterynarii, i Karoliny z Grabanów.

 

Po ukończeniu średniej szkoły technicznej S. studiował na wydz. mechanicznym Kijowskiego Instytutu Politechnicznego, który ukończył 8 VI 1917. Po studiach pracował kolejno jako kierownik warsztatów samochodowych w Tarnopolu (1917), dyrektor techniczny fabryki maszyn i narzędzi rolniczych w Kralewcu w gub. czernihowskiej (1917–18) i kierownik techniczny fabryki «Pneumatyk» w Krzywym Rogu (1920–1). W r. 1921 powrócił do Polski i 14 XI t. r. podjął pracę w Fabryce Karabinów w Warszawie na stanowisku naczelnego inżyniera, następnie wicedyrektora technicznego (od 1 I 1928) i dyrektora fabryki (od 8 VIII 1932).

 

S. należał do głównych twórców rozwoju fabryki. W czerwcu 1922 wyprodukowano pierwszą partię 30 sztuk karabinów «Mauser» Kb wz. 98. W l. n. uruchomiono kolejno produkcję: Kbk wz. 98, Rkm wz. 28, Ckm wz. 30, Km pilota wz. 33, Km lotnika wz. 36 i 37, Lkm lotnika wz. 37. W r. 1937 rozpoczęto produkcję karabinu przeciwpancernego «Ur». Ogółem Fabryka Karabinów sprzedała Min. Spraw Wojskowych przeszło 232 tys. karabinów różnych typów. Eksportowano je do rozmaitych krajów, m. in. Afganistanu, Chin, Urugwaju, Palestyny, Turcji i Bułgarii. Od r. 1931 produkowano także karabinki sportowe, których w l. 1931–9 wytworzono przeszło 10 600 sztuk. Dodatkowo w r. 1932 rozpoczęto produkcję maszyn do pisania i do r. 1938 skierowano na rynek przeszło 8 tys. maszyn trzech typów. W r. 1940 zamierzano uruchomić produkcję maszyn do liczenia. S. mając wpływ na dobór kadry inżynierskiej, przyczynił się do zatrudnienia w Fabryce Karabinów wybitnych konstruktorów, m. in.: Bolesława Jurka, Józefa Maroszka, Piotra Wilniewczyca, Wawrzyńca Lewandowskiego, Stanisława Rytwińskiego i Edwarda Szteke.

 

S. zajmował się także konstruowaniem broni i posiadał kilka patentów z tej dziedziny. Dzięki niemu ustalono również, że Ckm Browninga nie był chroniony w Polsce patentem i w ten sposób uniknięto opłaty licencyjnej. Największym sukcesem konstrukcyjnym S-ego było opracowanie wraz z inż. P. Wilniewczycem dwóch pistoletów. Pierwszy to «ViS» (nazwa pochodzi od pierwszych liter nazwisk konstruktorów) o kalibrze 9 mm, długości 200 mm i 8-nabojowym magazynku. Pistolet opatentowany 8 II 1932 wszedł do uzbrojenia armii polskiej. Do wybuchu drugiej wojny światowej Fabryka Broni w Radomiu wyprodukowała ok. 18 tys. sztuk, zaś Niemcy w okresie okupacji dalszych 310 tys. sztuk «ViSów». Oprócz tego pewna ilość została zmontowana konspiracyjnie z części wynoszonych przez robotników z fabryki. Druga konstrukcja S-ego i Wilniewczyca to pistolet maszynowy «MORS» o kalibrze 9 mm, długości 840 mm, z 25-nabojowym magazynkiem. Patent uzyskano 15 II 1938; wiosną 1939 Fabryka Karabinów w Warszawie wykonała pierwszą partię próbną, z której 36 sztuk skierowano do przetestowania w oddziałach liniowych. Seryjną produkcję zamierzano podjąć w październiku 1939. Po zakończeniu wojny nie odnaleziono żadnego egzemplarza pistoletu, ani jego dokumentacji technicznej. Obie konstrukcje nie ustępowały odpowiednikom zagranicznym. S. opublikował też kilka artykułów na łamach „Przeglądu Technicznego” na temat produkcji masowej i jej kontroli. Zmarł 7 XII 1939 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kw. 224–I–11). Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta (1937).

 

W małżeństwie (od r. 1919) z Janiną z Morawskich, lekarzem, miał S. córkę Danutę Janinę (ur. 1925), lekarza.

 

 

 

Millak, Słown. lekarzy wet. (dot. ojca); – Kochański S., Pistolety Wilniewczyca, „Wojsk. Przegl. Techn.” 1985 nr 8–9 s. 405–7; Konstankiewicz A., Konstrukcja broni strzeleckiej w Polsce w latach 1918–1939, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” 1981 nr 2 s. 380; Piłatowicz J., Fabryka Karabinów w Warszawie 1918–1939, w: Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XXXIV, 1991 s. 245, 247, 250, 260, 262; Wilniewczyc P., ViS i MORS, w: Muzealnictwo Wojskowe, W. 1959 I 319–22, 324, 327, 329; – CAW: Akta osobowe S-ego. sygn. 1483 (Skrzypiński Jan, Korpus Kontrolerów), sygn. 963 (Pismo dr. mjr. Tadeusza Prokopowicza z Korpusu Kontrolerów do Szefa Korpusu Kontrolerów z 30 VIII 1930); – Informacje córki, Danuty Janiny Skrzypińskiej z W.